§. Qutblanish tekisligining magnit maydoni taʼsirita aylanishi



Download 238,55 Kb.
bet7/11
Sana19.05.2023
Hajmi238,55 Kb.
#940995
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Munira uz-assistant.uz

3 = — mw2m 4- R^ eV - eV0 (176.2) YA
munosabatdan aniqlash mumkin, bu yerda V0~P!e—chiqish poten- YA siali. YA
Fotoeffekt hodisasida elektron oladigan energiyani (176.2) YA munosabat yordamida aniqlash mumkin. Lenard va boshqalarning YA tekshirishlari quyidagi juda muhim qonunni topishga imkon ber- YA di: elektron qabul qiladigan energiya na tushayotgan yorug‘likning YA intensivligiga, na yoritilayotgan moddaning tabiatiga, na uning YA temperaturasiga bog‘liq emas; bu energiya tushayotgan monoxromatik YA yorug‘lykning chastotasigagyna bog‘liq bo‘lib, chastota ortishi bilan YA ortib boradi. , . J .. 2".^, YA

  1. §. Eynshteyn tenglamasi. Yerug‘lik kvantlari gipotezasi

Yuqorida t'ilga olingan qonun tajrybada sifat jihatidan aniqlangan davrdayoq Eynshteyn (1905 y.) yorug‘lik taʼsirida ozod bo‘lgan elektron oladigan energiya bilan bu yoruglik chastotasi o‘rtasidagi miqdoriy bog‘lanishni nazariy tomondan asoslab ber- di. Eynshteyn nazariyasiga muvofiq, fotoeffekt qonuni quyidagi ko‘rinishda yozilishi kerak:
£ = ^mw^ + P^eV + P = hv, (177.1)
bu yerda h — 6,6-10“34 /Q*s— kvantlar nazariyasining Plank tak- lif silgan doimiysi.
Eynshteynning fikricha, elektron olgan butun energiya unga yorug‘lik tomonidan maʼlum hv porsiya sifatida keltiriladi va uni elektron butunlay «o‘zlashtiradi”; bu porsiyaning kattaligi yorur- lik chastotasiga bog‘liq бўлади' yorug‘lik kvanta). Shunday kilib, elektron katod moddasining atomlaridan energiya olmaydi, nati- jada moddaning tabiati 8 energiyani aniqlashda hech qanday aha- miyatga ega bo‘lmaydi.
Kvantning energiyasi elektronlarning issiklik energiyasidan kup marta katta va shu sababli jism temperaturasining o‘zgarishi chiqayotgan elektronlarning tezliklariga juda kam taʼsir ko‘rsa- tishi kerak (haqiqatan ham, fotoeffekt bo‘yicha oxirgi yillarda o‘tkazilgan tajribalarda shunday zaif taʼsir bor ekanligi aniq- landi). Eynshteyn nazariyasidan foydalanib to‘yinish fototoki kuchining yorug‘lik oqimiga proporsional bo‘lish sababini ham tu- shuntirish qiyin emas. Haqiqatan ham, yorug‘lik oqimi vaqt birli- gida sirtga tushayotgan yorug‘lik kvantlarining miqdori bilan aniqlanadi, sirtdan chiqayotgan elektronlarning soni esa tushayotgan kvantlarning soniga proporsional bo‘lishi kerak; tajriba- ning ko‘rsatishicha. tushayotgan kvantlarning kam qismigina o‘z energiyasini ayrim elektronlarga beradi, qolgan kvantlar o‘z energiyasini butun metallni sizdirishga sarflaydi.
Eynshteynning nazariy formulasi o‘n yildan so‘ng (1916 y.) Milliken tajribalarida ajoyib ravishda tasdiqlandi. Milliken tomonidan 176-§ dagi sxemani turli eksperimental ehtiyotkorlik choralarini ko‘rish (metall sirtini vakuumda tozalab turish, apparaturaning turli qismlari o‘rtasidagi kontakt potensiallar farqini hisobga olish va xrkazolar) natijasida murakkablashti- rib o‘tkazilgan o‘lchashlar bir necha metallarda V bilan v o‘rtasida katʼiy chiziqli bog‘lanish bor ekanligini ko‘rsatdi (32.5-rasm). Urganilgan bir necha metallar (Na, Mg, Al, Si) uchun chizilgan to‘g‘ri chiziqlarning og‘ish burchagini hisoblab. h doimiyning qiymati aniqlangan edi. O‘lchash natijasida topilgan o‘rta qiymat h — 6,67-10—34 j • s bo‘lib, boshqa tur tajribalarda aniqlangan qiymatlar bilan bir xil bo‘ldi.
Keyinchalik bu usul yaxshilanib, yanada aniqroq qiymatlar6 to- pildi (y = 6,658 • 10-34 J • s, P. I. Lukirskiy, 1928 y., sferik kondensator usuli, q. 176-§).
Millikenning o‘lchash natijalaridan foydalanib Eynshteyn formu lasi yordamida chiqish ishini hisoblab topish mumkin. Chastota- ning V — 0 mos keladigan v = v0 qiymatini, yaʼni Milliken to‘g‘ri chizig‘ining (q. 32.5-rasm) abssissalar o‘qi bilan kesishiщ nuqta- sini topamiz: R ~ /zv0.
Shunday qilib, metallni chastotasi v0 ga teng (yoki undan ki- chik) yorug‘lik bilan yoritsak, w = 0 bo‘ladi, yaʼni maʼlum tezlash- tiruvchi maydon mavjud bo‘lgan holda xam elektron lar metall dan chiqmaydi. Shu sababli yuqorida ko‘rsatilgan tarzda aniqlangan v0 chastota (yoki unga mos Xo = cjv0 to‘lqin uzunligi) chegaraviy chastota (fotoeffektning qizil chegarasi) deb ataladi. Metall elektr jihatdan qancha musbat bo‘lsa, yaʼni u o‘z elektronlarini qancha yengil chiqarsa, bu chegara uzun to‘lqinlar sohasiga shuncha suriladi. Masalan, ishqoriy metallarning chegaraviy chastotasi ko‘rinadigan nurlar sohasida bo‘lgani xrlda ko‘pchilik boshqa metallarning bu chegarasi ultrabinafщa nurlar sohasida bo‘ladi. Metallda aralashmalar bo‘lganda, masalan, gazlarning metalldagi eritmasi bo‘lganda ko‘p hollarda elektronlarning chiqishi ancha yengillashadi va bunda chegara uzun to‘lqinlar sohasiga suriladi. Quyidagi jadvalda imkoniyati boricha toza bulgan. bir necha metall- ning «qizil chegaralari» siymatlari berilgan:

Metall

K

Na

Li

Hg

Fe

Ag

Au

Ta

nm

550,0

540,0

500,0

273,5

262,0

261,0

265,0

305,0



Download 238,55 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish