“ пул ва банклар

Пул айланиш тезлиги ва алмашув тенгламаси 
Классик пулнинг миқдорийлик назарияси аниқ таърифи америкалик 
иқтисодчи Ирвинг Фишернинг 1911 йилда нашр этилган “пулнинг ҳарид 
қилиш қобилияти” номли китобида кўрсатилган. Фишер иқтисодиётдаги 
ПхЙ умумий пул миқдори М (пул таклифи )билан охирги тайёр маҳсулот 
хизматни харид қилишга кетадиган чиқимларни ўрганган, бунда П-нарх 
даражаси, Й-даромад. (умумий ҳаражатлар ПхЙ номинал умумий даромад 
ёки ЯММ сифатида қаралиши мумкин). Ўзгарувчи М ва ПхЙ боғловчи 
пулнинг айланиш тезлиги деб номланади( содда қилиб айтганда айланиш 

---

тезлиги)ва у умумий харажтларни ПхЙ ни пул миқдорига М га бўлиш орқали 
топилади. 
𝑉 =
𝑃𝑥𝑌
𝑀
 
Масалан, агар йиллик номинал ЯММ (ПхЙ) 10 трлнни ва пул миқдори 
(М) 2 трлн долларни ташкил этса 
𝑉 =
$10 𝑡𝑟𝑖𝑙𝑙𝑖𝑜𝑛
$2 𝑡𝑟𝑖𝑙𝑙𝑖𝑜𝑛
= 5
 
Бунда пулнинг айланиш тезлиги 5 тенг дегани иқтисодиётда ҳар бир 
доллар йилда 5 марта бирор тайёр маҳсулотни сотиб олишга ёки хизматга 
ишлатилади.
Тенгламани икки тарафини М га кўпайтириш орқали номинал даромад, 
пул миқдори ва айланиш тезлиги боғлаган ҳолда алмашиниш ҳажмини 
топамиз. 
МхВ=ПхЙ 
Алмашиниш даражаси кўрсатадики, пул миқдорини муомиладаги 
айланишга кўпайтмаси номинал даромадга (иқтисодиётда номинл 
харажатлар тайёр маҳсулотларни ва хизматларни харид қилишга) тенг.
Тенгламанинг ўзи бир айниятдир, аниқланиши бўйича тўғри боғланишни 
кўрсатади. Бу ҳеч нарсани билдирмайди. Масалан, номинал даромад ПхЙ 
ўсиши пул массасини М ўсиши билан боғлиқ, чунки Мнинг қанчалик ўсиши