― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan


AQSHning  inqirozga  karshi  choralar  dasturi  (American  Recovery  and



Download 4,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet272/339
Sana31.12.2021
Hajmi4,72 Mb.
#258318
1   ...   268   269   270   271   272   273   274   275   ...   339
Bog'liq
pul va banklar

AQSHning  inqirozga  karshi  choralar  dasturi  (American  Recovery  and 

Reinvestment Act) 

 

№ 

 

Yo‗nalishlari 

Mlrd. AQSH 

dollari 

 

Salmog‗i 

1



 

Soliq yukini engillashtirish 

 

288 

 

37% 

 



 

SHtatlar va mahalliy hokimiyat 

organlarini soliqlardan ozod qilish 

144 

 

18% 

 

3



 

Infratuzilma va fan 

 

111 

 

14% 

 

4



 

Ijtimoiy himoya 

 

81 

 

10% 

 

5



 

Sog‗liqni saqlash 

 

59 

 

7% 

 

6



 

Ta‘lim 

 

53 

 

7% 

 

7



 

Energetika 

 

43 

 

5% 

 

8



 

Boshqalar 

 



 

1% 

 

 

 

Jami 

 

787 

 

100% 

 

Obama rejasida ko‗zda tutilgan chora-tadbirlar: 

 

Jahon  moliyaviy  inqirozi  Yevropa  Ittifoqi  mamlakatlari 



bank tizimiga xam jiddiy ta‘sir o‗tkazdi. Bunga javoban Evropada 

banklarni  qutkarish  choralari  ko‗rildi.  G.Braun  boshchiligidagi 

Angliya  xukumatining  inqirozga  karshi  choralarida  bank  tizimi 

ustidan  kuchli  davlat  nazoratini  ta‘minlash  asosiy  bo‗g‗inga 

aylandi. Braun dasturi (510 mlrd. AQSH dollari) 290 mlrd. dol¬lar 

mikdoridagi  mablarlarni  Britaniya  banklari  muammoli  aktivlarini 

sotib  olishga,  220  mlrd.  dollarni  esa  banklarning  kayta 

kapitallashuviga,  kreditlash,  in¬vestitsiya  va  iste‘mol  talabini 

kullab-kuvvatlashga safarbar etishni kuzda tutdi. 



68 

 



 3 mln. ish joylarini saqlab qolish va tashkil etish; 

 



sog‗liqni saqlash tizimini modernizatsiya qilish; 

 



muqobil  manbalardan  energiya  ishlab  chiqarishni  yo‗lga  qo‗yish  va  3  yil 

mobaynida uning hajmini ikki baravarga oshirish; 

 federal mulkka taalluqli bo‗lgan (maktablar bilan birga) binoinshootlarning 



75 foizini va 1 mln. xususiy uylarni ta‘mirlash; 

 7  mln.  talabalar  uchun  grantlar  tizimini  moliyalashtirish  hajmini  oshirish, 



ta‘lim uchun to‗lovlar bo‗yicha soliqlarni kamaytirish; 

 infratuzilmaga  keng  kulamli  investitsiyalarni  amalga  oshirish,  xususan, 



yullar, kupriklar, jamoat transport tizimini kurish va kayta ta‘mirlash, temir yul va 

aeroportlarni modernizatsiyalash; 

 soliklardan  ozod  kilish  (solik  kreditlari),  solik  stavkasini  pasaytirish  orkali 



uy xujaliklarining tulov kobiliyatini oshirish



 yetarli  darajadagi  shaffoflik,  monitoring  va  javobgarlik  darajasini 



ta‘minlash imkonini berishi lozim. 

Jahon  moliyaviy  inqirozi  Yevropa  Ittifoqi  mamlakatlari  bank  tizimiga  xam 

jiddiy  ta‘sir  o‗tkazdi.  Bunga  javoban  Yevropada  banklarni  qutkarish  choralari 

ko‗rildi.  G.Braun  boshchiligidagi  Angliya  xukumatining  inqirozga  karshi 

choralarida  bank  tizimi  ustidan  kuchli  davlat  nazoratini  ta‘minlash  asosiy 

bo‗g‗inga  aylandi.  Braun  dasturi  (510  mlrd.  AQSH  dollari)  290  mlrd.  dollar 

mikdoridagi  mablarlarni  Britaniya  banklari  muammoli  aktivlarini  sotib  olishga, 

220 mlrd. dollarni esa banklarning kayta kapitallashuviga, kreditlash, investitsiya 

va iste‘mol talabini kullabkuvvatlashga safarbar etishni kuzda tutdi. 

Buyuk  Britaniyada  inqirozga  karshi  choralar  doirasida  davlatning  bank 

kapitalidagi ulushi dastlab Northern Rock Bank ipoteka bankida, so‗ngra Bradford 

&  Bingleyda  oshirildi.  Keyinchalik  esa  mamlakatdagi  ikkinchi  yirik  bank  Royal 

Bank  of  Scotland  (RBS)da  davlatning  ulushi  58%dan  70%ga,  Lloyds  Bank 

Groupda  40%dan  45%ga  oshirildi.  Birok  bu  kabi  choralar  doimo  xam 

barkarorlikni kafolatlay olmaydi. RBS 11,5 mlrd. AQSH dollari miqdorida rekord 

darajadagi zarar kurganini e‘lon kilgach, uning aksiyalari kursi 67 foizga pasaydi. 

AQSH,  SHveysariya,  Germaniya,  Islandiya  va  boshqa  davlatlar  Buyuk 

Britaniya  "modeli"ga  ergashdilar.  Germaniya  xukumati  bankrotlik  taxdid 

solayotgan  banklarni  milliylashtirishni  kullabkuvvatladi.  CHunki  Germaniyaning 

birgina Hipo Real Estate banki aksiyalari 89 foizga kadrsizlanib ulgurgandi. Yirik 

banklardan  Aareal  va  Commerzbankning  kapitallashuvi  moe  ravishda  21  va  42 

foizga  kamaydi.  Kansler  A.Merkel  2009-  yilning  fevral  oyida  zarurat  turilganda 

vaktinchalik muammoli banklarni milliylashtirish yulidan borish mumkinligini ham 

ma‘lum kildi.  

Fransiya  xukumati  mamlakatning  muxim  axamiyatga  ega  etakchi 

kompaniyalarini  kullabkuvvatlash  yulidan  bordi.  2009-  yilning  fevral  oyida 

mamlakatning  yirik  avtomobil  ishlab  chikaruvchi  korporatsiyalari  PSA  Peugeot 

Citroen    va  Renaultga  moliyaviy  kumak  berildi.  Korporatsiyalar  bank  kredit 

stavkalari  1112  foiz  atrofida  bulgan  sharoitda  67  foiz  stavkasida  6  mlrd.  Yevro 

miqdorida  moliyaviy  mablaglarni  oladigan  bulishdi.  Bunga  javob  tarikasida 

korporatsiyalar  zavodlarini  yopmaslikni  kafolatlash,  kreditlar  buyicha  tulovlar 


69 

 

vaktiga  kadar  xodimlar  sonini  kiskartirishdan  voz  kechish,  dividendlar  va 



raxbariyat mukofotlarini kiskartirish majburiyatini olishdi. 

Italiyada UniCredit, Fransiyada Natixis (mamlakatning turtinchi yirik banki), 

Irlandiyada  Allied  Irish  Bank  va  Bank  og  Ireland  og‗ir  xolatga  tushib  koldi. 

Fransiyada banklar va biznesga tezkor yordam loyixasi 380 mlrd. dollar ajratishni 

kuzda  tutdi.  Niderlandiya,  Belgiya  va  Lyuksemburgda  yirik  Belgiya  banki  Fortis 

(ushbu  bank  aktivlari  mamlakat  YAIMdan  2,5  baravar  kup    1,5  trln.  dollar) 

kutkarish  uchun  16,1  mlrd.  dollar  ajratildi.  Bundan  tashkari,  Belgiya  xukumati 

ikkinchi yirik bank Dexiani kutkarish choralarini kurdi. 

AQSHda  J.Bush  modeli  neoliberal  monetaristik  prinsiplarga,  xususan,  bank 

tizimiga  davlat  mablaglarini  safarbar  etishga  asoslangan  bulsa,  YYevropada, 

masalan, N.Sarkozi "moliyaviy kapitalizm" modelidan voz kechib, amalga oshirish 

murakkab  bulgan  "tadbirkorlik  kapitalizmi"  modeli  bilan  chikdi.  Buyuk  Britaniya 

Bosh vaziri J.Braun davlat tomonidan moliyaviy ragbatlantirish choralarini kurish 

va  bunday  yordamni  oluvchi  muassasalarning  kapitali  tarkibida  davlat  ulushini 

oshirish orkali samarali davlat nazoratini ta‘minlashga xarakat kildi. 

YYevropada  inqirozga  karshi  moliyaviy  ko‗mak  hajmi  dastlab  600  mlrd. 

AQSH dollari miqdorida baxolandi, biroq inqiroz sur‘atlarining oshishi natijasida 

u 1,5 trln. AQSH dollariga etdi. 

2009  -yilning  yakuniga  kelib  global  moliyaviy  inqiroz  sharoitida  Yevropa 

Ittifoki uchun yangi muammolar va sinovlar davri boshlandi. Bu erda gap Gretsiya 

davlatidagi  byudjet  inqirozi  xakida  ketmokda.  2009  -yilning  yakuniga  kelib 

Gretsiyada byudjet defitsiti YAIMga nisbatan 12 foizdan oshdi. Ayni paytda, davlat 

karzi  Gretsiyada  110  foizdan  oshgan  edi.  Bunday  sharoitda  Gretsiya  xukumati 

karzlarni  kayta  moliyalash  va  defitsitni  koplash  uchun  moliyaviy  resurslarni  jalb 

kilishda 

qiyinchiliklarga 

yuz 

tuta 

boshladi. 

Albatta, 

bunda 

Yevropa 

Ittifokiningbeminnatyordamini  kutish  amri  maxol.  Birok  Ittifokka  a‘zo  bulish 

uchun Maastrixt kelishuvida ifodalangan talablardan biri  davlat byudjeti defitsiti 

YAIMning 3 foizidan oshmasligi bulib, Gretsiyaning Ittifokda kolishi uning byudjet 

inqirozidan  ^ay  sur‘atda  chikib  ketishiga  boglik  bulib  koladi.  Ayni  paytda,  bu 

nafakat  Gretsiyaning  muammosi,  balki  butun  Ittifok  barkarorligi  va  xayotiyligini 

ta‘minlay  olish  muammosi  sanaladi.  Boshkacharok  aytganda,  Yevropadagi 

integratsiyalashuvning  zamonaviy  boskichida  bir  a‘zo  mamlakatda  yuzaga 

keladigan fiskal muammo yagona pulkredit siyosati amalga oshiriladigan xududda 

kanday bartaraf etilishi boshka a‘zo davlatlar uchun xam birdek muximdir. Chunki 

YYevrohududda  fiskal  muammo  tez  sur‘atlarda  va  samarali  bartaraf  etilmasa, 

Ittifokning kelajagi xam xavf ostida kolishi mumkin. 

YYevrohududning  16  davlati  moliya  vazirlarining  muzokaralaridan  so‗ng 

Gretsiyaga  uch  yil  muddatga  110  mlrd.  Yevro  miqdorida  yordam  paketi 

ajratiladigan bo‗ldi. 

 Albatta,  YYevropa  Ittifoqi  tomonidan  Gretsiyaga  ko‗rsatiladigan  yordam 

oddiy  kreditdan  boshqa  narsa  emas.  Ammo  ajratiladigan  kreditning  foiz  stavkasi 

bozordagi mavjud stavkadan pastroq bo‗ladi (qariyb 5 foiz atrofida). 

Gretsiyaga  ajratiladigan  yordam  paketida  Yevrohududning  ulushi  80  mlrd. 

Yevroni  tashkil  etib,  yordamning  qolgan  qismi  (30  mlrd.  Yevro)  XVF  tomonidan 

joriy  yilda  ajratiladigan  bo‗ldi.  XVF  rahbari  ushbu  qarorni  Yevrohududni 


70 

 

qutqarish  chorasi  ekanligini  e‘tirof  etdi.  Bunga  javoban  Gretsiya  hukumatidan 



mehnat  va  pensiya  qonunchiligini  erkinlashtirish  talab  etilmoqda.  CHunki  ushbu 

choralar yaqin ikki yil mobaynida byudjet defitsitini 20 mlrd. Yevroga qisqartirish 

imkonini beradi. 

Gretsiyadagi  defolt  holati  e‘tirof  etilgandan  so‗ng  ozgina  fursat  o‗tib, 

Standart  &  Poor‘s  reyting  agentligi  tomonidan  Ispaniya  va  Portugaliya  uchun 

kreditga  layoqatlilik  reytingining  pasaytirilishi  Yevropa  Ittifoqidagi  moliyaviy 

inqirozning  kuchayishiga  sabab  bo‗ldi.  Vaholanki,  Fitch  reyting  agentligi 

Gretsiyaning suveren reytingini VVV+gacha pasaytirgan edi. Bu esa, Gretsiyaning 

A+  reytingiga  ega  bo‗lgan  Malayziyadan  ham  kreditga  layoqatlilik  bo‗yicha 

orqada ekanligini ko‗rsatadi. 

Yevrohudud  o‗zining  Markaziy  bankiga  ega  bo‗lgani  holda,  yagona 

g‗aznachilikka ega emas. Bu esa byudjet intizomi buzilgan hozirgi sharoitda Yevro 

uchun  og‗ir  sinov  davri  boshlanganligini  bildiradi.  Vaholanki,  yagona  pulkredit 

siyosati  qo‗llaniladigan  Yevrohudud  a‘zo  davlat  uchun  ham  muayyan 

qiyinchiliklarni  tug‗dirayotganli  gini  ta‘kidlash  lozim.  CHunki  agar  Gretsiya 

o‗zining  Markaziy  banki  orqali  mustaqil  pulkredit  siyosatini  amalga  oshirish 

imkoniyatiga  ega  bo‗lganda,  byudjet  defitsiti  bilan  bog‗liq  muammolarni 

inflyasiyaga  yo‗l  qo‗yib  berish,  Markaziy  bankdan  kredit  jalb  qilish  (garchi 

maqbul  sanalmasa  ham),  devalvatsiya  sur‘atlarini  oshirish  hisobiga 

engillashtirishi mumkin edi. 

Bundan  ko‗rinadiki,  valyutaviy  integratsiyalashuvning  yorqin  namunasi 

sifatida e‘tirof etiladigan Yevropa Ittifoqida ham fiskal muammolarni samarali hal 

etishning  takomillashgan  mexanizmi  mavjud  emas  ekan.  Bundan  tashqari, 

Gretsiyada  byudjetning  qisqarishi  iqtisodiy  faollikka  salbiy  ta‘sir  ko‗rsatgani 

holda,  soliq  tushumlarining  kamayishiga  va  qarzning  YAIMga  nisbati 

ko‗rsatkichining yanada yomonlashishiga olib kelishi mumkin. 

Moliya  institutlari  axborot  to‘plashni  to‘xtatganda  va  qarz  ajratganda 

moliyaviy  betartiblik  oshadi,  assemmetrik  axbrotlar  muammosi  moliya  tizimini 

qobiliyatini  cheklaydi.  Qarzlar  kamayib  borishi  bilan,  qarz  oluvchilarning 

investitsion  imkoniyati  cheklanadi  va  ularning  sarflari  kamayadi  va  natijada 

moliyaviy faollik pasayadi. 


Download 4,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   268   269   270   271   272   273   274   275   ...   339




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish