― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

Banklarda leverajning oshishi: aktivlarning kapitalga nisbati koeffitsienti 

Banklarning nomi 

 

2005 yil 

 

2007 yil 

 

Bear Steams 

 

26 

 

33 

 

Morgan Stanley 

31 

 

33 

 

Lehman Brothers 

 

25 

 

31 

 

Merrill Lynch 

 

18 

 

28 

 

Goldman Sachs 

 

25 

 

27 

 

 

Shuningdek,  yuzaga  kelgan  qulay  vaziyat  bank  aktivlarining  kapital  bilan 

ta‘minlanishi  ko‗rsatkichining  yomonlashuviga,  ya‘ni  leveraj  koeffitsientining 

oshishiga olib keldi. 

Quyidagi  jadval  ma‘lumotlarining  ko‗rsatishicha,  2008-  yilda  dunyoning 

barcha asosiy fond indekslari 2007 -yilga nisbatan keskin pasaygan. Ayniqsa, 2008 

-yilning 15 -sentyabriga kelib AQSHning yirik investitsiya banki Lehman Brothers 

bankrot  deb  e‘lon  qilingach,  jahon  fond  bozorlarida  aksiyalarni  yoppasiga  sotish 

avj  oldi.  15  -sentyabr  savdolarida  Rossiyaning  RTS  (RTS)  indeksi  4,8  foizga 

tushgani  holda,  MMVB  indeksi  (Moskva  banklararo  valyuta  birjasi  indeksi)  6,2 

foizga  pasaydi.  Agar  2008  -yilning  15-  sentyabr  kuni  indeksning  keskin  tushishi 

natijasida  Moskva  banklararo  valyuta  birjasida  bir  qator  qimmatli  qog‗ozlar 

---

66 

 

bo‗yicha savdolar to‗xtzdilgan bo‗lsa, 16 sentyabr kuni o‗ndan ortiq yuqori likvidli 

qimmatli qog‗ozlar bo‗yicha savdolar amalga oshirilmadi. SHunday qilib, birgina 

15  -  16  sentyabr  kunlari  MMVB  indeksi  23  foizga,  RTS  esa  21  foizga  pasaydi. 

2008 -yilning 6 -oktyabriga kelib esa RTSning pasayishi rekord natijani qayd etdi, 

ya‘ni  bir  kunlik  pasayish  19,1  %ni  tashkil  qildi.  Umuman  olganda,  Rossiyaning 

RTS  indeksi  2008  -yilning  oxiriga  kelib  632  punktni  tashkil  etib,  2007  -yilga 

nisbatan  1659  punktga,  boshqacharoq  aytganda,  72,4  foizga  tushib  ketgan. 

Taqqoslash  uchun  keltiramiz:  bu  davrda  AQSHda  S&R  500    38,5  foizga; 

YAponiyaning  Nikkei  225  indeksi    42,1  foizga;  Braziliyaning  Vovespa  indeksi  

41,2 foizga pasaygan. 

Tadqiqot  natijalariga  asoslanib,  dunyo  mamlakatlarini  inqirozdan  qutqarish 

choratadbirlarini quyidagi asosiy to‗rt guruhga ajratish mumkin: 

 

banklarning qarz majburiyatlari bo‗yicha davlat kafolatini berish; 

 

moliya muassasalarini qayta kapitallashtirish; 

 

muammoli aktivlarni xarid qilish; 

 

iqtisodiy talabni rag‗batlantirish. 

G‗arb  davlatlarining  inqirozga  qarshi  choralar  dasturlarida  ajratilishi  ko‗zda 

tutilgan  mablag‗lar  tarkibida  banklarning  qarz  majburiyatlari  bo‗yicha  davlat 

kafolatini  berish  eng  yuqori  salmoqni  egallagan  (qariyb  49%).  Umuman  olganda, 

2008  -yilning  dekabr  oyiga  kelib  jahon  moliyaviy  inqirozini  bartaraf  etish  uchun 

dunyo  mamlakatlari  qutqaruv  choralari  va  moliyaviy  ko‗maklar  uchun  sezilarli 

miqdorda pul mablag‗larini ajratdilar. Tahlillarimizning ko‗rsatishicha, inqirozning 

oqibatlarini  yumshatish  uchun  ajratilgan  mablag‗larning  YAIMga  nisbati 

ko‗rsatkichi  Islandiya,  BAA,  Vengriya,  Rossiya  va  Buyuk  Britaniya  davlatlarida 

sezilarli  darajada  yuqori  bo‗lgan.  Biroq  bu  ko‗rsatkich  yuqoridagi  davlatlarning 

ajratilgan  moliyaviy  mablag‗larning  mutloq  miqdori  jihatidan  etakchiligini 

anglatmaydi.  Chunki  YAIM  hajmi  jihatidan  etakchilar  ro‗yxati  yuqorida  qayd 

etilgan davlatlar bilan boshlanmaydi