― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

Aktivlar 

Federal Zaxira buxgalteriya balansidagi 2 turdagi aktivlar ikki sabab bo‘yicha 

eng  muhim  aktivlardan  hisoblanadi.  Birinchisi,  aktiv  moddalaridagi  o‘zgarishlar 

zaxiralar  va  pul  bazasining  o‘zgarishiga  olib  boradi  va  natijada  pul  taklifi 

miqdoriga  ham  ta‘sir  ko‘rsatadi.  Ikkinchidan,  ushbu  aktivlar  (davlat  qimmatli 

qog‘ozlari  va  Federal  kreditlar)  majburiyatlar  (foiz  to‘lanmaydigan  muomaladagi 

pullar,  va  zaxiralar)ga  nisbatan  balandroq  foiz  stavkalarida  bo‘lganligi  sababli, 

Federal  Zaxira  har  yili  milliardlab  dollarlar  yig‘ib  oladi,  chunki  uning  aktivlari 

kattagina daromad keltirsa, passivlari aytarli xarajat talab qilmaydi. Federal Zaxira 

foydasining ko‘pgina qismini federal hokimiyatga qaytarishiga qaramay, u qolgan 

qismini ham arzirli sabablarga xarajat qilmaydi. 

1. 

Qimmatli  qog‘ozlar.  Aktivlarning  ushbu  kategoriyasi  AQSh 

G‘aznachiligi  tomonidan  chiqarilgan  qimmatli  qo‘g‘ozlarning  Federal  Zaxiradagi 

qismini  va  ko‘zda  tutilmagan  holatlar  (16-bo‘limda  aytib  o‘tilganidek)  hamda 

boshqa  qimmatli  qog‘ozlarni  qoplaydi.  Federal  Zaxiraning  bank  tizimini  zaxira 

bilan  ta‘minlashining  birlamchi  usuli  undagi  qimmatli  qog‘ozlarni  sotib  olish  va 

shu  orqali  ulardagi  aktivlardagi  ulushini  oshirish  hisoblanadi.  Federal  Zaxiraning 

davlat  yoki  boshqa  qimmatli  qog‘ozlardagi  ulushining  ortishi  pul  taklifining 

ortishiga olib keladi. 

2. 

Moliya muassasalariga kreditlar. Federal Zaxiraning bank tizimini zaxira 

bilan ta‘minlashining ikkinchi usuli – bu banklar va boshqa moliya tashkilotlariga 

                                                 

58

 Monetar bazani tahlil qilayotganimizda bu albatta xavfsiz hisoblanadi chunki qonuniy ta‘qiqlarga ko‘ra hukumat 

pul taklifida faol ishtirok etishi mumkin emas.   

---

qarzlar berishidir. Ushbu muassasalar uchun, ular olgan qarzlar Federal Zaxiradan 

olingan  mablag‘lar  yoki,  boshqacha  qilib  aytganda,  jalb  qilingan  zaxiralar  bo‘lib 

hisoblanadi.  Ushbu  mablag‘lar  moliya  muassasalari  balansida  majburiyat  sifatida 

namoyon  bo‘ladi.  Moliya  muassasalariga  beriladigan  qarzlarning  ko‘payishi  ham 

pul  massasi  ko‘payishining  manbasi  bo‘lishi  mumkin.  Normal  holatda,  Federal 

Zaxira  faqatgina  banklarga  qarz  mablag‘lari  ajratadi  va  unga  qo‘yiladigan  foiz 

stavkasi diskont stavka deb yuritiladi.