― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

Elektron pullar 

Banklarning  rivojlanishi,  o‗zaro  to‗lovlar  va  hisob  –  kitoblar  hajmining 

ortishi,  shuningdek,  texnika  va  texnologiyaning  takomillashuvi  natijasida  XX 

asrning ikkinchi yarmidan elektron pullar vujudga keldi. Elektron pullarning to‗lov 

instrumenti bo‗lib  –  plastik kartalar hisoblanadi. 

Plastik  karta  –  bu  pullarni  naqdsiz  ko‗rinishda  ko‗chirish  yoki  naqd  pul 

ko‗rinishda  olish  imkoniyatini  beradigan,  banklar  va  boshqa  kredit  muassasalari 

tomonidan chiqarilgan nomli to‗lov hujjat hisoblanadi.  

Plastik kartalar bank tizimi va undan foydalanuvchilar uchun qulaylik jihatlari 

juda ko‗p. Xususan: 

 – kishi 1, 2, 3 mln so‗mni hamyonida olib yurolmaydi, lekin plastik kartada 

bunday muammo mavjud emas; 

 –  hamyoningizdagi  pulni  yo‗qotsangiz  yoki  unutib  biror  joyda  qoldirsangiz 

ularni  begona  shaxs  foydalanishi  mumkin,  lekin  plastik  kartalardan  begona 

shaxslarni  foydalanish  imkoniyati  juda  chegaralangan.  Chunki  ularning  maxsus 

paroli mavjud, shu bilan birga, plastik kartani yo‗qotgan shaxs zudlik bilan bankka 

xabar bersa uning hisobraqamlari bo‗yicha to‗lovlarni to‗xtatib qo‗yish mumkin; 

---

 –  banklar  naqd  pullarni  tashish,  saqlash,  ularning  hisobini  yuritish  va 

mijozlarga berish kabi qo‗shimcha mehnat va sarf xarajatdan forig‗ bo‗ladi; 

 –  banklar  depozit  siyosatidan  kelib  chiqib  foydalanuvchi  plastik  kartadagi 

vaqtinchalik  foydalanmay  turgan  qoldiq  summalariga  qo‗shimcha  foiz  to‗lashi 

mumkin. 

O‗zbekistonda  plastik  kartochkalarni  joriy  qilish  bo‗yicha  O‗zbekiston 

Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining qator qarorlari  qabul qilindi. 

Xususan,  O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  2004  yil  24 

sentyabrdagi    ―Plastik  kartochkalar  asosida  hisob  –  kitob  qilish  tizimini  yanada 

rivojlantirish  chora  –  tadbirlari  to‗g‗risida‖  445  –  sonli  Qarori,  O‗zbekiston 

Respublikasi  Prezidentining  2006  yil  3  avgustdagi  ―Plastik  kartochkalar  asosida 

naqd pulsiz hisob – kitob tizimini yanada rivojlantirishga oid qo‗shimcha chora  – 

tadbirlar  to‗g‗risida‖gi  PQ  –  433  –  sonli  va  2010  yil  19  apreldagi  ―Bank  plastik 

kartochkalaridan  foydalangan  holda  hisob  –  kitob  tizimini  rivojlantirishni 

rag‗batlantirish bo‗yicha qo‗shimcha chora – tadbirlar to‗g‗risida‖gi PQ – 1325 – 

sonli Qarorlari shular jumlasidandir. 

Hozirgi  kunda  barcha  tijorat  banklari  o‗z  plastik  kartochkalariga  ega  bo‗lib, 

ularning soni yildan – yilga ortib bormoqda. 

O‗zbekiston  tijorat  banklari  tomonidan  joriy  etilgan  plastik  kartalar  bilan 

hisob – kitoblar samaradorligini yanada oshirish maqsadida: 

–  savdo  nuqtalarida  plastik  kartalar  bilan  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirish 

uchun terminallarni ko‗paytirish;  

 –  ish  haqi  va  unga  tenglashtirilgan  mablag‗larni  plastik  kartalarga  o‗tkazish 

jarayonini yanada takomillashirish; 

  –  barcha  bank bo‗limlari  boshqa  banklarning  plastik kartochkalari bo‗yicha 

ham naqd pullarni echishlishini ta‘minlash kabi ishlarni yo‗lga qo‗yish lozim. 

 YUqorida  qayd  etilgan  holatlar  bo‗yicha  Markaziy  bank  va  tijorat  banklari, 

tegishli muassasalar, shuningdek, savdo nuqtalari tomonidan amlaga oshirilayotgan 

ishlar plastik kartalarni yanada kengroq va samarali ishlashiga imkoniyat yaratadi.