― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

16.7-jаdvаl 

Bigmаg indеksini hisоblаsh 

Big mаg ichki 

nаrхi 

Dоllаrdаgi nаrхi  Dоllаr ХKP  Dоllаrgа 

nisbаtаn kurs 

fаrq 

1 

2 

3 

4 

5 

hisоblаnishi  1:2 

1:2,71 

o‘rnаtilgаn 

4-5 

Dоllаr 2,71  2,71 

- 

- 

0 

Pеsо 4,1 

1,40 

1,51 

2,88 

-47 

Rеаl 4,55 

1,44 

1,68 

3,07 

-45 

Funt 1,99 

3,08 

1,36 

1,58 

+16 

YUаn 9,90 

1,2 

3,65 

8,28 

-56 

Iеnа 262 

2,18 

96,7 

120 

-19 

Еvrо 2,71 

2,89 

1 

1,10 

+10 

Zlоtыy 6,30  1,56 

2,32 

3,89 

-40 

 

Mаzkur  jаdvаldа  bigmаg  indеksini  hisоblаsh  vа  uning  аhаmiyati 

ko‘rsаtilgаn. Ya‘ni АQShdа bеlgilаngаn dаvrdа shu mахsulоt 2 dоllаr 71 tsеnt 

turаdi.  Dоllаrdаgi  хаrid  qоbiliyati  mаzkur  vаlyutаgа  bir  dоllаrlik  qаnchа 

mахsulоt  to‘g‘ri  kеlishini  bildirаdi.  Хаrid  qоbiliyati  vа  o‘rnаtilgаn  kurs 

o‘rtаsidаgi fаrq dаvlаtning tаshqi iqtisоdiy siyosаtini izоhlаydi. Mаsаlаn аrzоn 

iеnа siyosаtini yuritаdigаn Yapоniya o‘z vаlyutаsini 19%gа qаdrsizlаntirib o‘z 

ekspоrt  sаlоhiyatini  оshirish  imkоniyatigа  egа.  Yevrоpаdа  еsа  еvrо  kursi 

аksinchа  pаritеtgа  nisbаtаn  yuqоri  o‘rnаtilgаn,  bu  хududni  АQSHgа  ekspоrt 

qilish  аsоsiy  tаshqi  iqtisоdiy  siyosаt  emаsligi  vа  ulаr  ishlаb  chiqаrаdigа 

mахsulоtlаr rаqоbаtbаrdоsh.

164

 

                                                 

164

 Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markets. P.-481 

---

131 

 

Big  Mak  indeksining  boshqa  variantlari  ham  yaratilgan  .  Masalan,  2004-yil 

yanvarida Ekonomist jurnali Starbaks kofesi asosida ―Talle Latte‖ indeksini ishlab 

chiqqan. 

2007-yilda  Avstraliya  banki  xodimlari  Big  Mak  indeksi  g‘oyasi  asosida 

―iPod‖  indeksini  yaratishdi.  Bu  nazariyaning  yaratilish  sababi  ―iPod‖  texnikalari 

bir joyda ishlab chiqarilishi hamda uning qiymati nisbatan o‘zgarmasligi edi. Lekin 

Xitoyda  ishlab  chiqarilgan  mahsulotni  turli  joylarga  yetkazib  berish  uchun 

ketadigan xarajatlarga bog‘liq ravishda uning narxi turli joylarda bir-biridan keskin  

farq qilishini inobatga olinmaganligi sababli nazariya tanqidga uchradi.  

Shuningdek,  xarid  qilish  paritetini  hisoblashning  bu  metodi  kamchiliklarga 

ham ega.  

Ko‘pgina  mamlakatlarda  ―McDonald‘s‖  kabi  xalqaro  restorantlar  mahalliy 

restorantlarga  qaraganda  birmuncha  qimmatligi  va  big  mak  uchun  talab  hamma 

joyda  bir  xil  emasligi,  mahalliy    soliqlarning  bir-biridan  farq  qilishi,  raqobat 

darajasi narxlarga o‘z ta‘sirini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, Gamgurger tayyorlash 

uchun  kerak  bo‘lgan  mahsulotlarning  narxi  hamma  joyda  bir  xil  emas:  Bu  xarid 

qilish paritetining valyuta kursidan noto‘g‘ri farq qilishini keltirib chiqaradi.  

Shuningdek  ―McDonald‘s‖  turli  joylarda  turlicha  tijorat  strategiyasini 

qo‘llaydi.  Masalan,  Fransiyada  gamburger  narxi 

€

1  ga,  Belgiyada 

€

1.50  ga  teng. 

Yoki  Nyuyork  shahrida  gamburgerlarning  shahar  tashqarisidagidan  qimmat 

bo‘lishi big mak narxlarining mamlakat  turli hududlarida ham katta farq qilishini 

ko‘rsatadi. 

Bundan tashqari big mak turli mamlakatlarda turlicha retsiplarda tayyorlanishi 

ham uning narxi turlicha bo‘lishiga olib keladi.  

Shunga  qaramasdan,  iqtisodchilar  ko‘pincha  xarid  qilish  paritetini 

o‘lchashning  haqqoniy yo‘li sifatida Big Mak indeksini misol keltirishadi.