Қ. Муртазоев кўчаси, 11-уй

Стандартларнинг турлари ва тоифалари.

Ўзбекистон Республикаси ҳудудида стандартлаштириш объектларига куйиладиган талабларни белгиловчи меъёрий ҳужжатларнинг куйидаги тоифалари амал қилади:

• 
  Халқаро (давлатлараро, минтақавий) стандартлар;
  
• 
  Ўзбекистон Республикасининг стандартлари;
  
• 
  Тармоқ стандартлари
  
• 
  Техникавий шартлари;
  
• 
  Корхоналарнинг стандартлари;
  
• 
  Хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари.
  
• 
  Раҳбарий ҳужжатлар
  

Халқаро стандарт - бу стандартлаштириш билан (стандартлаштириш бўйича) шуғулланадиган халқаро ташкилот томонидан қабул қилинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирага яроқли бўлган стандартдир.
Давлатлараро стандарт «ГОСТ» - бу стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро МДҲ кенгаши томонидан қабул қилинган, бажарилиши шарт бўлган ҳужжатдир.
Миллий стандарт - бу стандартлаштириш билан шуғулланадиган миллий идора томонидан қабул қилинган ва истеъмолчиларнинг кенг доирасига яроқли бўлган стандартдир.
Корхона стандарти - бу маҳсулотга, хизматга ёки жараёнга корхонанинг ташаббусси билан ишлаб чиқиладиган ва унинг томонидан тасдиқланган ҳужжатдир.
Стандартларни қўллашда тўғри усуллар мавжуд. Бир мамлакат доирасида стандартлар янгитдан яратилиши мумкин ҳамда халқаро, минтакавий ва давлатлараро стандартларни тўғридан - тўғри қўлланиши ҳам мумкин.
Республика ва давлатлараро стандартлардан ташқари раҳбарий ҳужжатлар, техникавий шартлар, стандартлаштириш бўйича тавсияномалар, йурикнома (қоидалар) ҳам мавжуддир.
Раҳбарий ҳужжат (RH) деганда стандартлаштириш идораларининг ва хизматларнинг вазифаларини, бурчларини ва ҳуқуқларини, уларнинг ишлари ёки ишларининг айрим босқичларини бажариш усуллари, тартибини ва мазмунини белгилайдиган меъёрий ҳужжат тушунилади.
Техникавий шартлар (O`z TSh) - бу буюртмачи билан келишилган ҳолда, ишлаб чиқарувчи томонидан ёки буюртмачи томонидан тасдиқланган аниқ маҳсулотга (хизматга) бўлган техникавий талабларни белгиловчи меъёрий ҳужжатдир.
Йўрикнома (қоидалар) – инструкция (правила) - бу ишларни ёки уларнинг айрим босқичларини мазмуни ва таркибини белгиловчи меъёрий ҳужжатдир.
Стандартлаштириш объектларига ўз навбатида қуйидагилар киради:

• 
  Ягона техникавий тилни қушиб ҳисоблаганда умумтехникавий объектлар, умумий машинасозликда қўлланиладиган буюмларнинг намунавий контструкциялари (маҳкамлаш воситалари, асбоб ва бошқалар), материаллар ва моддаларнинг хусусияти ҳақидаги ишончли маълумотлар, техникавий - иқтисод ахборотни тавсифлаш ва кодлаш;
  
• 
  Аниқ мақсадга йўналтирилган давлат илмий - техникавий ва ижтимоий - иқтисодий дастурлар ва лойиха объектлари;
  
• 
  Республикага (ёки муайян корхоналарга) маҳсулот ёки технологиясининг рақобат қилиш кобилиятини оширишини таъминлаш имкониятини берадиган фан ва техника ютуқлари;
  
• 
  Республика ички эҳтиёжини кондириш учун, шунингдек бошқа давлатларга экспорт сифатида етказиб бериш учун ишлаб чиқариладиган маҳсулотлари;
  
• 
  Стандартларнинг талаблари ва техникавий шартлари халқаро минтақавий ва саноати ривожланган хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари талаблари билан уйғунлаштирилиши.
  

Стандартлаштириш объектининг ўзига хос хусусиятларига ва унга белгиланадиган талаблар мазмунига боғлиқ равишда Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш тизими асосий турдаги стандартларни назарда тутади:

• 
  асос булувчи стандартлар;
  
• 
  умумтехникавий стандартлар;
  
• 
  техникавий шартлар (маҳсулот, жараён, хизматлар учун) стандартлари;
  
• 
  техникавий талаблар стандартлари;
  
• 
  назорат усуллари (синовлар, тахлиллар, ўлчашлар, таърифлар) стандартлари.