§. Kislotalar, ularning turlari, nomlanishi, empirik va grafik formulasi

5-§. Kislotalar, ularning turlari, nomlanishi, empirik va grafik formulasi.


Kislotalar deb, tarkibida metall atomiga almashina oluvchi vodorod atomlari va kislota qoldig'i saqlagan murakkab moddalarga aytiladi.
Umumiy formulasi: H_xKQ.
Kislotalarning turlari. Kislotalar tarkibida kislorod atomlari bor yoki yo'qligiga ko'ra, 2 guruhga bo'linadi.
1. Kislorodsiz kislotalar: H_xE HF, HCI, H₂S, H₂Se, HCN, HSCN.
2. Kislorodli kislotalar: H_xEO_y H₂SO₃, H₂SO₄, HNO₂, HNO_3, H₂CO_3.
Kislotalar tarkibidagi vodorod atomlari soniga (har doim ham emas) koʻra, 4 guruhga bo'linadi.
1. Bir negizli (bir asosli) HBr, HNO₂, HCN, HSCN, HCIO₄, HPO₃;
2. Ikki negizli (ikki asosli) H₂SO₄ H₂CO₃, H₂MnO₄, H₃PO₃;
3. Uch negizli (uch asosli) H₃PO₄, H₃AsO₄;
4. Ko'p negizli (ko’p asosli) H₄P₂O₇ kislotalarga bo'linadi.


Nomlanishi. Kislotalar IYUPAK ning 1979-yilda qabul qilgan nomenklaturasiga asosan quyidagicha nomlanadi.
1. Kislorodsiz kislotalarning nomi - kislota hosil qilgan element nomiga - "id" qo'shimchasi qo'shish bilan hosil qilinadi: HF-ftorid, HCI- xlorid, H₂S - sulfid, H₂Se - selenid;
2. Kislorodli kislotalarda:
-- kislota hosil qiluvchi markaziy element, turli oksidlanish darajasiga ega bo'lgan kislotalarni hosil qilsa, past oksidlanish darajasiga ega bo'lgan kislota nomi, element lotincha nomiga "it" - qo'shimchasini qo'shish, yuqori oksidlanish darajasiga ega bo'lgani "at" - qo'shimchasini qo'shish bilan farqlanadi: HNO₂ - nitrit,
HNO₃ - nitrat, H₂SO₃,- sulfit, H₂SO₄,- sulfat kislota deyiladi.