Í joqarÍ hÁm orta arnawl

Baslanǵısh tálim Baslanǵısh mekteplerdiń tiykarǵı waziypası 6 jastan 15 jasqa shekem bolǵan balalarǵa tolıq bilim, tálim beriw, olardıń ulıwma insanıylıq, etikalıq páziyletlerine iye bolıp qáliplesiwin táminlewden ibarat esaplanadi.
Baslanǵısh klasslarda oqıtılatuǵın oqıw predmetleri hám programmaları balalardıń jası, ortalıǵına maslasqan bolıp, olar oqıwshılardıń ulıwma sawatlı adamlıǵın támiyinlep beriwden tısqarı málim dárejede kásip baǵdarına da iye etedi.
Klasstan-klasqa kóshiriw oqıwshınıń oqıw tezligi, jazıwı, sulıw jazıwı, arifmetika, tariyx, geografiya, muzıka hám kórkem óner sıyaqlı predmetlerdi baslanǵısh klass programması hám de sabaqlıqları sheńberinde qanday ózlestirip alǵanlıǵına qaray belgilenedi.
Amerika mekteplerinde oqıw -tárbiya jumısları menen baylanıslı máselelerdi tolıqlıǵınsha hár bir shtat ózine ǵárezsiz belgilep alıw huqıqına iye. Sol sebepten baslanǵısh mekteplerde oqıw dawam etiw waqti túrli shtatlarda túrlishe belgilengen. Yaǵnıy baslanǵısh tálim 4, 5, 6, 8 jıllıq bolıwı múmkin. Oqıwshılar sol dáwir ishinde anglichan tili, sociallıq pánler, tábiyaat hám gigiena, matematika, ónermentshilik hám kórkem óner, dene shınıqtırıw hám sport predmetlerinen sabaq aladı. AQSH mekteplerinde oqıw hár bir oqıwshı ushın maqtanısh bolıwına oqıwshı óz bilimi múmkinshiligi, kózqarasına isenim sezimin tárbiyalawǵa úlken itibar beriledi. Oqıwshılardı mektepten bezdiriw, olardı sabaqlarǵa qızıǵıwshılıqsız hám biyparq bolıp qalıwları ayrıqsha unamsız jaǵday esaplanadı.
Oqıwdıń baslanǵısh tálim basqıshınanaq oqıwshılar ushın túrli dógerekler, sayaxatlar shólkemlestiriledi, hár túrli zawıqlı ilájlar ótkeriledi. Biraq olar pullı bolıp, oǵan shańaraq byudjetiniń 10 -16 procenti jumsaladı. Kem támiyinlengen shańaraq perzentlerine bul jóninde bir qatar jeńillikler beriledi.
Orta bilim beriw
Amerika Qurama Shtatlarında tolıq orta mektep taypasına 10, 11, 12- klasslar kiredi. 7, 8, 9 -klasslardı kópshilik halda tómen orta mektep dep da júritiledi. Sonlıqtan, tómen orta mektep orının tabıslı ótkenler joqarı basqıshqa — tolıq orta mektepke qabıl etiledi.
Málim dárejede 9 -klasstı pitkergenler joqarı orta mekteplerge tańlaw jolı menen qabıl etiledi. Biraq joqarı orta mektepler oqıwshılardıń bilimine qaray siyasiy gruppalastırılganlıǵı sebepli 86, 4 procent oqıwshı olarǵa qabıl etiledi.
Amerikalıq jaslardıń kóbisi orta mekteplerdi tamamlap, tiyisli diplom hám arnawlı kurslardı pitirgenligin tastıyıqlaytuǵın hújjet aladı. Oqıwshılar ádetde málim bir klasstı, kurs yamasa mektepti juwmaqlawda test sınaqlarına qatnasadı.
Oqıwshılar bilimi tómendegishe bahalanadı :
A —95-100 ;
v — 85-92 ;
S — 71-80 ;
D — 65-70;
G — 0-64 (qaniqarsiz).
Test nátiyjelerine kóre qaniqarsiz bahalanǵan oqıwshılar jıl dawamında málim waqıt ótkerip sınaqtan qayta ótkeriledi. Bul sınaqlarǵa oqıwshılardıń klass baylanısinde qatnasqanlıǵınıń nátiyjeleri, awızsha hám jazba wazıypalardıń sheshimleri de qosımsha etiledi. AQSH mekteplerinde sherek hám oqıw jılı nátiyjelerine kórede oqıwshılar test sınaqlarınan ótkeriledi.
Bir qatar shtatlarda, sonıń menen birge, Nyu-Yorkda da tálim departamenti tárepinen belgilengen imtixanlar da ótkeriledi.
AQSH mekteplerinde ádetde, oqıwshılar oqıw jılı dawamında eki ret ózlestiriw tabeli aladı. Ayırım shtatlarda bunday tabellar hár bir pán boyınsha 6 marttagacha beriledi. Hár bir mektep oqıw jılı baslanıwıdanaq óz oqıw rejimin aldınan belgilep aladı. Ol tómendegishe bolıwı múmkin:
7 sentyabr — oqıw jılınıń baslanıwı ;
12 oktabr — Kolumb kúni munasábeti menen bayram ;
21 oktabr — oqıwshılardıń aqlıy qábiletlerin anıqlawshı test sınaqları ;
10 noyabr — dóretpeler jarısı ;
22-27 noyabr — ıdıraldı dem alıslar ;
2 dekabr — kolledjga kiriw imtixanlarınıń birinshi basqıshı ;
22 dekabr — Rojdestvo dem alısı ;
13 yanvar — kolledjga kiriw imtixanlarınıń ekinshi basqıshı ;
26 yanvar — oqıw jılı ekinshi yarımına ótiw imtixanları ;
24 fevral — jaqsı oqıwshılardı anıqlawshı milliy imtixanlar ;
2 mart — kolledjga kiriw imtixanlarınıń úshinshi basqıshı ;
5 aprel — 3-dáwirge ótiw imtixanları ;
12-20 aprel — báhár dem alıslar;
4 iyun — kolledjga kiriw imtixanlarınıń tórtinshi basqıshı ;
30 may — Eslew kúni;
12 iyun — pıtırıw keshesi;
20 iyun —jazgı demalısqa shıǵıw kúni.
Orta mekteplerde oqıwshılarǵa ózleri tańlaǵan yo'naDsIariga uyqas halda predmetler tańlawda málim erkinlikler bar. Mısalı, anglichan tili, sociallıq pánler, matematika, fizika predmetleri tiykarǵı pán 'o'D', shet tilleri, elegant kórkem óner, kásip tálimi predmetleri oqıwshılardıń qálew - tileklerine qaray qoyılıwı múmkin.
Orta mektep oqıwshıları kúndelik faoDyatida yarım waqtın oqıw klasslarında, qalǵan waqtın bolsa, laboratoriya, maydanlar, tájiriybe uchastkaları, ámeliyat ushın mo'^angan orınlarda ótkeriwedi. 10, 11, 12-klasslarda mektep - shańaraq sherikligi, ásirese, bekkem boladı. Sebebi áyne sol basqıshda oqıwshılardıń kásip- kárlerge beyimligi tolıq qarar tabadı.
Oqıwshılar hám ata - analardıń tileklerine muwapıq, kásip-kár baǵdarına sáykes keletuǵın predmetlerden alınatuǵın sabaqlarni kóbeytiw múmkin. Basqasha etip aytqanda, oqıwshı keleshekte qaysı tarawǵa óz ómirin baǵıshlawǵa ahd etken bolsa, áyne sol baǵdardaǵı predmetlerdi ústin dárejede úyrenip, tayarlıq jumısların júrgizedi.
Joqarıdagilardan kelip shıǵıp, juwmaq qılıw múmkin, AQSH orta mektepleri óz oqıwshılarına úsh jóneliste: akademikalıq, kásip - kár, ulıwma jónelislerde bilim beredi. Áyne waqıtta oqıwshılarǵa tórt jóneliste óner, kásip-kár tiykarların berip barıladı. Bular tómendegiler:
Birinshisi, awıl xojalıq kásipleri tálimi esaplanıp, ol jaǵdayda tıńlawshılarǵa fermerlik tiykarları o'qMadi hám awıl xojalıǵı boyınsha menejmentler jetiwtirib beriledi. Bunday tálim Amerikanıń kelesi fermerleri programması tiykarında jumıs júrgizedi.
Ekinshisi, biznes tálimi bolıp tabıladı. Ol jaǵdayda oqıwshılarǵa kommerciya, kommerciya ekonomikası, ishki ekonomika qániygeligi uyretiledi, bunday oqıw baǵdarlarında balalarda muruwat, awırıwlarǵa ǵamxorlıq qılıw, adamgershilik sezimlerin tárbiyalaw máselelerine zárúr áhmiyet beriledi.
Úshinshisi, sawda hám sanaat tálimi bolıp, ol jaǵdayda jaslarǵa ónim islep shıǵarıw hám mexaniklik kásipi uyretiledi.
Tórtinshisi, qurılıs tálimi bolıp, bul tálim sisteması arqalı túrli qurılıs kásipleri boyınsha bilim hám kónlikpeler beriledi.
By kásip programmaları oqıwshılardı áne sol kásibi tayarlawı, olardı sol kásip- korni hám de tereńrek úyreniwi boyınsha oqıwdı dawam ettiriwge tayarlawı múmkin. Bunnan tısqarı, programmanıń úshinshi túri de ámeldegi bolıp, bul ulıwma tálim (akademikalıq ) programması bolıp tabıladı. Bul programma kásipler maydanınan ulıwma túsinik beredi hám oqıwshılarǵa kásiplerdiń ayriqsha ózgesheliklerin ashıp beredi.
AQSHda hár bir oqıwshınıń pánler boyınsha alǵan bilimlerin jámlewshi attestat bar. Ol oqıwshılardıń joqarı oqıw orınlarına kiriwlerinde áne sol attestat nusqaları tapsırıladı. Kolledjga oqıw isteginde hújjet tapsırǵan oqıwshılar joqarı orta mekteptiń sońǵı eki jılı bilimleri kóleminde kirisiw test sınaqlarınan ótkeriledi. Test sınaqların ámelge asırıw arnawlı shólkemlestiriw etilgen tálim test xızmeti hám de Amerika kolledjleri test sınaqları xızmeti tárepinen ótew etiledi. Test sınaqları tiyisli bilimler boyınsha oqıwshılardıń dárejesin belgilep beriwden tısqarı ul - qızlardıń tańlaǵan kásipine uqıpın hám qábiletin de anıqlaydı.
Sebebi oqıwshı tańlaǵan kásip onıń tábiyaatına, sawlıgına, dúnyaǵa kóz qarasına uyqas kelmey qalıwı múmkin. Test sınaqlarında attestatda kórsetilgen 'aDag ulıwmalastırıladı hám oqıwshılar tárepinen berilgen xarakteristikalar itibarǵa alınıp, kolledjga kimvchining táǵdiri belgilep beriledi. Ádetde, oqıwshılarǵa ıdıraldı 6 jıl dawamında barlıq oqıw predmetleri boyınsha bir oqıtıwshı bilim beredi. Keyingi 6 jıl ishinde bolsa hár bir predmet boyınsha bólek oqıtıwshı belgilenedi.
Ayırım mektepler oqıwcMarining oqıw predmetlerin ózlestiriwde eń jańa oqıw quralların qóllaw hám úyrenilip atırǵan sabaqlıqlardı programmalastırıwtırıw sebepli úlken tabıslardı qolǵa kiritip atır. Mekteplerde qollanıwı múmkin bolǵan qurallar elektron jazıw apparatları (kolligrafiya hám jazıw qaǵıydaların rawajlanıwlas htiris hga járdem beretuǵın úskeneler), tálim televideniesi, qolda kóterip juretuǵın elektron til laboratoriyası, slaydlar, videoapparaturalar, elektron doska, kompyuter hám taǵı basqalardan ibarat.