Reje: Kirisiw

Reje:

1. 
   Kirisiw:
   

1. 
   Elektron kommerciya sistemaları hám olardıń áhmiyeti;
   
2. 
   Elektron kommerciyada sawda;
   

2. 
   Tiykarg’i bo’lim:
   

1. 
   Elektron pul birlikleri;
   
2. 
   Internet tólew sistemaları;
   
3. 
   Elektron tólew sisteması;
   
4. 
   Tólewlerdiń bankten tısqarı sektorın rawajlandırıw.
   

3. 
   Juwmaqlaw:
   
4. 
   Paydalanilg’an a’debiyatlar.
   

Kirisiw:

Elektron kommerciya sistemaları hám olardıń áhmiyeti: Elektron kommerciya túsinigi. Elektron kommerciya iskerligi Ózbekstan Respublikasınıń “Elektron kommerciya tuwrısında”gi 2004 jıl 29 apreldegi 613-II san Nızamı menen belgilenedi hám ámelge asıriladı.

Elektron kommerciya Internet tarmaǵındaǵı kommerciya tarawına tiyisli aktivlikti, ol jaǵdayda aldı -sotdini ámelge asırılıwın ańlatıw ushın qollanıladı. Ol kompyuter tarmaǵından paydalanǵan halda satıp alıw, satıw, servis xızmetin kórsetiwdi ámelge asırıw, marketing ilajların ótkeriw múmkinshiligin támiyinleydi.

Elektron kommerciyanıń dástúriy sawda túrlerinen ayırmashılıǵı. Elektron kommerciyanıń dástúriy sawda túrinen tómendegi xarakterli qásiyetleri menen parıq etedi:

• xaridor ózine qolay waqıt, jay hám tezlikte ónimdi tańlaw hám satıp alıw múmkinshiligine iye;

• savdo-sotiq iskerligin jumıs iskerligi menen birge parallel túrde, yaǵnıy óndiris shıǵarıwdan ajralmagan halda aparıw múmkinshiligi ámeldegi;

• ko'p sanlı qarıydarlardıń bir waqtıniń ózinde bir neshe firmalarǵa shaqırıq ete alıwı. Bul kóp sanlı qarıydarlardıń baylanıs quralları járdeminde satıwshılar menen baylanısde bolıw múmkinshiligi;

• kerakli ónimlerdi tezlikte ızlep tabıw hám sol ónimleri bar firmalarǵa shaqırıq qılıwda texnika hám transport qurallarından nátiyjeli paydalanıw, ónimlerdi bir jayǵa jıynaw hám olardı satıp alıwda anıq mánzillerge shaqırıq qılıw. Artıqsha waqıt hám ǵárejetlerdi azaytadı ;

• xaridorning jasaw jayı, den sawlıǵın hám materiallıq támiyinleniw dárejesinden qaramastan hámme qatarı teń haqılı ónim satıp alıw múmkinshiligi;

• hozirgi kúnde shıqqan jáhán standartlarına juwap beretuǵın ónimlerdi tańlaw hám satıw múmkinshiligi;

• elektron kommerciya satıwshınıń ónimlerin (jumıs, xızmetlerin ) satıw processindegi múmkinshiligin jáne de keńeytiredi hám jańalaydı. Endi satıwshı ónimlerin satıw procesin tezlestiriwi, jańa hám sapalı ónimlerdi úzliksiz almastırıwı, ónimlerdiń aylanba háreketin tezlestiriwi kerek boladı.

Elektron kommerciyada sawdanı shólkemlestiriw firmalardıń básekiin kúshaytadı, monopoliyadan shıǵaradı hám ónimlerdiń sapasın asırıw múmkinshiligin beredi. Qarıydarlar kúndelik ómirinde kerekli ónimler ishinde sapalıların tańlawı múmkin. Sırt el firmalarına shaqırıq etedi.

Elektron pullar túsinigi. Elektron pul - bul pul birligine teńlestirilgen belgiler hám de kupyura hám teńge rolin orınlawshı kútá úlken san yamasa fayllar bolıp tabıladı. Bunday sistemanıń iskerlik kórsetiw ǵárejetleri basqalarınan talay kem. Bunnan tısqarı, elektron pullar tolıq anonimlikni támiyinlewi múmkin, sebebi onı isletgen klient haqqında hesh qanday maǵlıwmat berilmaydi.

Elektron pul birlikleri.

WMY - Ózbekstan zonasında operatsiyalardı ámelge asırıw ushın UZSning Y-qalta daǵı ekvivalenti.

WMR - rubl zonasında operatsiyalardı ámelge asırıw ushın RURnin’ R-qalta daǵı ekvivalenti, WMR operatsiyalarınıń kepil adamı bolıp WebMoney Transfer dıń Rossiya aymaǵındaǵı wákili “BMP” MChJ xızmet etedi.

WMZ - AQSh dollarında operatsiyalardı ámelge asırıw ushın USD dıń Z-qalta daǵı ekvivalenti.

WME - YeVRO de operatsiyalardı ámelge asırıw ushın EURning E-qalta daǵı ekvivalenti, WMZ hám WME operatsiyalarınıń kepil adamı bolıp Amstar Holdings Limited, S. A. xızmet etedi.

WMU - Ukraina zonasında operatsiyalardı ámelge asırıw ushın UAHning Ol-qalta daǵı ekvivalenti, WMU operatsiyalarınıń kepil adamı bolıp “Ukrainskoe Garantiynoe Agentstvo” MChJ xızmet etedi.

WMB - Bellorusiya zonasında operatsiyalardı ámelge asırıw ushın BYRning V-qalta daǵı ekvivalenti.

WMG - 1 gramm altındıń G-qalta daǵı ekvivalenti.

WBC hám WMD - WMZningn S hám D qaltalar daǵı kredit operatsiyaları ushın ekvivalenti.

Internet tólew sistemaları, olar arqalı tólewler hám satıp alınǵan zatlardı ámelge asırıw.

Texnika qurallarından, informaciya texnologiyalarınan hám informaciya sistemaları xızmetlerinen paydalanǵan halda elektron tólew hújjetleri jardeminde naq pulsiz esap -kitaplardı ámelge asırıw elektron tólew bolıp tabıladı.

Elektron tólew sistemasında tavarG'xizmatlar tólewi qarıydardıń elektron esabınan jeke bank nomeri esabına pul qarjların shıǵarıw múmkinshiligine iye bolǵan satıwshınıń elektron esabına pul qarjların ótkeriw jolı menen ámelge asıriladı.

Tómendegi elektron tólew sistemaları ámeldegi:

WEBSUM; iPAY; PAYNET; WEBMONEY; IntellectMoney; Perfect Money; RBK Money; V-money.

Elektron tólew sistemaları járdeminde Internet hám IP-telefoniyaga jalǵanıw ushın «PIN» kodlar hám internet dúkanlardan tovarlardı harid qılıw, uyalı baylanıs xızmeti, qala telefoniyasi, kommunal xızmetler, domen hám xosting, reklama, televidenie, shıptalar, datatsentrlar, veb resurslar ushın aqsha tólew múmkin.

iPAY - bul UzExdagi birja sawdalarında, www. uzbex. com global sawda maydanshasında, hám de iPAY sistemasına qosılǵan internet dúkanlarda onlayn tólewlerdi ámelge asırıw imkaniyatın beretuǵın, Ózbekstan Respublikası tavar hom-buyımlar birjasınıń tólew sisteması bolıp tabıladı.

WEBSUM elektron tólew sisteması.

IPAY elektron tólew sisteması.

Internet-bankiń. Tólew sistemaları arasında bólek gruppa, bul Internet bankiń funktsiyasın orınlawshı sistema, yaǵnıy Internet arqalı bank operatsiyanı ámelge asırıw esaplanadı.

Internet-bankiń -banktegi esap nomerdi Internet arqalı basqarıw múmkinshiligin beretuǵın xızmet. Internet bankiń sistemasında nátiyjeli islew ushın Internetge jalǵanǵan hám Internet brouzerge iye kompyuter bolıwı jetkilikli esaplanadı.

Internet-bankiń múmkinshilikleri tómendegilerdi orınlawǵa múmkinshilik beredi:

• bankka barlıq túrdegi finanslıq hújjetlerdi jiberiw;

• istalgan dáwir ushın banktegi esap nomerlerden kóshirmeler hám olarǵa tiyisli basqa hújjetlerdi alıw ;

• haqiqiy waqıt tártibinde tólew hújjetleri bank ishlovidan ótiwiniń barlıq basqıshların baqlaw ;

• xatolar tuwrısında xabarlardı operativ alıw ;

• kirim hám shıǵın tólew hújjetlerin kóriw hám baspadan shıǵarıw.

Internet-bankiń hám bankten tısqarı elektron tólewler sistemalarınıń jáne de rawajlanıw processinde az waqıt-layn satıwlar sektorında jedel ósiwdi kútiw kerek, bunda kótere hám usaqlap satıw sawda menen shuǵıllanatuǵın barlıq kompaniyalar Internet tarmaǵı arqalı tovarların biymálel satıwları múmkin boladı.

Tólewlerdiń bankten tısqarı sektorın rawajlandırıwdıń keyingi basqıshı bul mobil tólewler sistemaları boldı.

Elektron qaltasha, olardı toltırıw hám pul alıw. Elektron qaltasha - bul elektron pullardı saqlaw ushın mólsherlengen qural.

Tovarlardı satıw hám satıp alıwǵa mólsherlengen veb texnologiyalar tiykarında jaratılǵan informaciya sisteması tárepinen ámelge asırilatuǵın wazıypalar tómendegilerden dúziledi:

• mijozga tavar (xızmet) haqqında sıpatlama beriw;

• mijozdan tavar (xızmet) ga buyırtpa qabıllaw.

Geyde onlaynli tólew sistemalarınan paydalanilganda úshinshi wazıypa -tólew haqini alıw, tavardı satıwda bolsa taǵı tórtinshi wazıypa - haqi tolıqnǵan tavardı jıberiw qosıladı.

Elektron qaltashanı toltırıw hám olardan pul sheshiwdi tómendegi usıllar menen ámelge asırıw múmkin:

• Kommerciya banklerinde naq pul menen;

• Bank kartaları (VISA, MasterCard, UzKart) járdeminde;

• Pochta arqalı ;

• Internet-bankiń járdeminde;

• Pul o'tqazmalar sistemaları járdeminde;

• Mobil baylanıs járdeminde.

Internet VISA hám MasterCard tólew kartochkaları.

Visa Inc.- tólew operatsiyaların ámelge asırıw xızmetlerin támiyinleytuǵın amerika kompaniyası. VISA International Service Association - jáhándıń jetekshi tólew sisteması esaplanadı.

VISA kartaları boyınsha jıllıq sawda aylanbası 4, 8 trillion AQSh dolların quraydı. VISA kartaları dúnyanıń 200 den artıq mámleketlerinde qabıl kilinadi. Dúnyada tólew kartalarınıń 57% VISA kartaları quraydı, tiykarǵı básekishileri MasterCard 26% hám American Express 13% quraydı.

MasterCard Worldwide - dúnyanıń 210 mámleketlerindegi 22 mıń finanslıq shólkemlerdi birlestirgen xalıq aralıq tólew sisteması esaplanadı. Bas ofisi AQShning Nyu-York shaxrida jaylasqan.

Házirgi kúnde internet tólew sistemaları tolıqlıǵınsha joqarıda keltirilgen VISA hám MasterCard menen islew múmkinshiligine iye, yaǵnıy internet tólew sistemaları daǵı xamyonlarni toltırıw yamasa xamyonlardagi isletilmay qalǵan aqshalardı qayta kartochkaǵa shıǵarıw múmkin.

Internet dúkanlar hám internet birja.

Búgingi kúnde “Internet dúkan” atı astında túrli kólem hám maqset degi sheshimlerdiń keń spektri usınıs etińip atır. WEBSUM elektron tólew sistemasınan paydalanatuǵın internet dúkanlar tómende keltirilgen:

UzEx internet birja - bul jeke kompyuter arqalı UzEx sawda maydanshalarında sawda etiw múmkinshiligin beretuǵın global milliy sawda maydanshası. Bul sawda sisteması, iPAY sisteması paydalanıwshılarına, maksimal qolaylıqlar menen ańsatǵana óz tovarların satıw hám kerekli tovarlardı harid qılıw imkaniyatın beredi.

Uzbex. com Ózbekstan global sawda sisteması.

Elektron kommerciya - Ózbekstan ekonomikasında : ámeldegi jaǵday, máseleler hám keleshekler

Jáhán jámiyetshiliginiń gózlengen rawajlanıw hám párawanlıqqa erisiw ushın, informaciya texnologiyalarına (AT) bolǵan mútajligi úlken pát menen asıp barayapti. Ekonomikalıq ósiwdiń aktivlashuvi, dúnya xalqı jasaw dárejesiniń jaqsılanıwı informaciya texnologiyalarınıń kúndelik turmısımızdıńǵa sińip ketagani nátiyjesi bolıp tabıladı. Dúnya tájiriybesi sonı kórsetedi erkin informaciya aǵımınıń támiyinleniwi bazar ekonomikasına ótiwdi tezlestiredi hám sotsial párawanlıqtı asıradi1.

Informaciya texnologiyalarınıń tez rawajlanıwı tejewde de óz hákisin tapmastán qalmaydı. Házirgi kúnde tejewde, ásirese isbilermenlik salasında eriwilayotgan tabıslar negizinde áyne informaciya texnologiyaları túrli segmentleriniń joqarı dárejede rawajlanǵanlıǵı hám nátiyjeli qollanıwı jatadı. Ózbekstan ekonomikası da bunnan tısqarı emes albette. Ayqın mısal retinde informaciya texnologiyalarınıń bir qatar segmentleri mısalı, maǵlıwmatlar jetkiziw tarmaqları, informaciya internet-resursları hám olar arasındaǵı elektron hújjet almasıw, biznes hám kommerciyanıń turaqlı rawajlanıp atırǵanın keltiriw múmkin. Ózbekstan ushın informaciya texnologiyaların rawajlandırıw jańa ekonomikalıq baylanıslardı támiyinlewde zárúrli áhmiyetke iye boladı. Lekin bul process, informaciya texnologiyaları salasında tálim standartlarınıń asıwı, milliy telekommunikatsiya tarmaqlarınıń modernizaciyalashuvi, huqıqıy bazanıń qáliplesiwi áqibetinde payda bolatuǵın jámiettiiń belgili dárejedegi informatsion tayorligi ámeldegi bolǵan jaǵdaydagina júz boladı.

Ózbekstan ekonomikasınıń da basqıshpa-basqısh rawajalnishi áqibetinde biznes iskerligin júrgiziwdiń jańa principleri, ásirese elektron kommerciyanıń áhmiyeti júdá asdı. Búgingi kunga kelip, hár bir internet paydalanıwshısı elektron kommerciya sóziniń mánisin túsiniwge háreket etip kórgen. Ele óziniń uzaq tariyxın qurıwǵa da ulgirmegen bunday iskerlik menen baylanıslı AQSh bazarlarında jılına ortasha 1, 5-2 trln. AQSh dolları muǵdarında aqshalar aylanadı2.

“Elektron kommerciya” termini EDI (Elektronic Data Interchange - maǵlıwmatlardı elektron almaslaw ), elektron pochta, internet, intranet (kompaniya ishinde informaciya almaslaw ) hám ekstranet (sırtqı dúnya menen informaciya almaslaw ) sıyaqlı texnologiyalardı óz ishine aladı. Óz gezeginde Elektron kommersiya sisteması úsh klasqa bólinedi:

• Usaqlap satıw sawdanı shólkemlestiriwbo'yicha (biznes-qarıydar, B2 C);

• Biznes sherik menen aloqlar ornatıw (biznes-biznes, B2 B);

• Qarıydarlar ortasındaǵı sawda (qarıydar -qarıydar, C2 C);

Mısal retinde:- virtual auksion www. Ebay. com ni keltiriw múmkin

Elektron kommerciyanıń ayriqsha qolaylıqları hám ústemshilikleri ámeldegi:

• Xalıq aralıq operatsiyalarda informaciya alıw tezligi asadı ;

• Islep shıǵarıw hám satıw dáwiri qisqaradı ;

• Arzan kommunikatsion qurallardan paydalanıw ornına informaciya almaslaw ǵárejetleri azayadı.

Kompaniya informaciya texnologiyaların nátiyjeli qóllaw arqalı qarıydarbilan ashıq munasábet ornatıw, ónim hám xızmetler tuwrısında sherik hám klientlerdi operativ informaciya menen támiyinlew, satıwdıń alternativ jolların, mısal ushın kommerciya saytlarında elektron dúkanlar ashıw hám jaratıw múmkinshiligi beredi.

Ózbekstandaelektrontijoratnirivojlantirishjarayonlariamalda

Búgingi kunga kelip, Ózbekstanda mámleket shólkemleri elektron kommerciyanı rawajlandırıwda, dúnya tájiriybesinde keń qollanılǵan tómendegi principlerge ámel qılıwıp atır.

• Elektron kommerciyanı rawajlandırıwda korpoorativ sektor aktiv rol oynawı kerek;

• Elektron kommerciyaǵa salıstırǵanda, mámleket shólkemleri tárepinen tiykarlanmagan túrli sheklewler qoyılıwına jol qoyılmaslıq kerek;

• Mámleket hákimiyatı elektron kommerciya procesine, bul tarawdıń subektlerin qollap-quwatlaw hám huqıq bazasın jetilistiriw maqsetinde aralishishi múmkin;

• Elektron kommerciyanı basqarıw ilajların islep shıǵıwda mámleket hákimiyatı Inernetning ayriqshalıqların inabatqa alıwı kerek;

• Elektron kommerciya procesi aymaqliq bóliniw hám mámleket shegaralarına baylanıslı bolmaǵan túrde, global masshtabda júz bolıwı kerek.

Ekonomikalıq rawajlanıw áqibetinde Ózbekstan xalıq aralıq ekonomika sistemasında barǵan sayın óz poziciya'ini bekkemlenip barıp atır. Bul bolsa óz gezeginde elektron kommerciya infratuzilmasini jetilistiriw, onıń jáhán bazarında kúshli básekishi retinde payda bolıwın támiyinlew zárúriyatın keltirip shıǵaradı. Joqarıdaǵı jaǵdaylar inabatqa alınǵan halda elektron kommerciyanıń tiykarın, yaǵnıy huqıqıy bazasın jetilistiriw boyınsha bir qansha sezilerli jumıslar ámelge asırıldı. 2004 jıl 29 aprelde N613-II “Elektron kommerciya” tuwrısında Ózbekstan Respublikası nızamı, 2007 jıl 30 noyabrde Ministrler Mákemesiniń №21 “Elektron kommerciyanı rawajlandırıw” tog'risidagi hám 2007 jıl 12 iyunda “Elektron kommerciya sistemasın ámelde qóllawda tólew sistemasın jetilistiriw” tog'risidagi qararlar qabıllandı. Bunnan tısqarı Respublikada elektron kommerciyanı rawajlandırıw maqsetinde “Ekarmon” joybarı islep shıǵıldı hám ol nátiyjeli tárzde ámeliyatqa engizilip atır. Alıp barılǵan hám orınlanǵan jumıslar tiykarında bir qansha unamlı nátiyjelerge erisildi. Mısalı, informaciya almahinuvi tezligin asırıw hám oǵan sarplanatuǵın waqtın kemeytiw maqsetinde alıp barılǵan islerdiń nátiyjesi Respublikada xalıq aralıq informaciya tarmaqları tezligin asıwında kórinedi.

Xalıq aralıq informaciya tarmaqları tezliginiń ózgeris tendensiyasi

Máseleler…

Mına nárseni ayrıqsha aytıp ótiw kerek, Ózbekstanda elektron kommerciyanı rawajlandırıw menen bir qatarda bul tarawdıń rawajlanıwlasıwına tosqınlıq qılıp atırǵan bir qansha máseleler de bar. Bul mashqalalardıń operativ hám anıq yechilishi búgingi kúnniń zárúrli talaplarınan biri esaplanadı. Sebebi áyne tómendegi sheshimin kutayotgan máseleler jáhán tájiriybesinde keń tarqalǵan bolıp, olardıń to'gri hal etińmasligi áqibetinde bul tarawda saldamlı krizislar payda bolıwı múmkin.

Birinshiden, zárúr infrastrukturaning ele da jetkilikli dárejede rawajlanıwlaw -gmagani. Tómende bir neshe mısallar keltiremiz:

• internetning global tarmaǵı menen to'gridan-tuwrı baylanısqan provayderlar sanı sheklengen muǵdarda hám bunıń nátiyjesinde internet klientlerge provayder ortasında birinen ekinshisine tasıw arqalı jetkezilip atır, ekenin aytıw kerek bunday jaǵday xizmet kórsetiwdiń sapasına unamsız tásir kórsetedi.

• viloyatlarda kórsetilayotgan internet xızmetiniń sapa kórsetkishleri paytaxt daǵı jaǵday menen salıstırǵanda sezilerli dárejede jaman. Ajıratılǵan jalǵanıw (ADCL modem) ushın jetkilikli shárt-sharayattıń jaratılmaǵanlıǵı nátiyjesinde klientler to'gridan tuwrı qońıraw qılıw arqalı (Dial-up) jalǵanıwdan paydalanıwadı. Bul óz gezeginde xızmet sapasınıń jetkilikli dárejede bolmawine alıp keledi.

Ekinshiden, internet paydalanıwshılarınıń muǵdarı sonday dárejedeki, bul jaǵday elektron kommerciya menen shuǵıllanıw ushın zárúr bolǵan iri bazar jaratıw imkaniyatın bermeydi (Ózbekstan boyınsha internet paydalanıwshılarınıń sanı 2, 5 mln. den artıq 4). To'gri aqırǵı jıllarda bul tarawda bir qansha unamlı nátiyjelerge eriwilmoqda, lekin bul tek ǵana belgili bir aymaqlarda (tiykarınan paytaxt hám birpara wálayat oraylar ) ósip atır. Kópshilik wálayatlarda bunday jaǵday elege shekem mashqalalıǵınsha qalıp atır. Ekenin aytıw kerek, jetkiliklishe kólem degi bazarǵa iye bolmaydıden turıp elektron kommerciya iskerligin júrgiziw qálegen isbilermen ushın zálel bolıp tabıladı.

Úshinshiden, fizikalıq adamlardıń bank esap nomerlerinen az waqıt-line tólewdi ámelge asırıwdı támiyinleytuǵın isenimli sistemanıń rawajlanbaǵanlıǵı. Banklerimiz tárepinen shıǵarılıp atırǵan plastik kartochkalardan tek ǵana arnawlı terminallardan paydalanıp tólewdi ámelge asırıwımız múmkin, xalıq aralıq tájiriybede bolsa plastik kartochkalar járdeminde, tólewdi qabıllaw ushın ornatılǵan arnawlı modullar arqalı, tuwrıdan-tuwrı az waqıt-line dúkanlarda tólewdi ámelge asırıw múmkin.

Tiykarǵı mashqala sonda, Ózbekstanda fizikalıq shaxslar ushın az waqıt-line bankiń xızmeti keń tarqalmadi. Az waqıt-line bankiń bank klientleri ushın internet tarmaǵında yamasa mobil baylanıs járdeminde óz esapların basqarıw hám tólewlerdi ámelge asırıw imkaniyatın beredi. Bir neshe bankler tárepinen usınılıp atırǵan SMS-bankiń bir tárepleme bolıp, tek ǵana esap hám operatsiyalar tariyxı haqqında maǵlıwmat alıw ushın mólsherlengen. Bul jaǵday elektron kommerciyanıń rawajlanıwına eń úlken tosıq bolıp atırǵan máselelerden biri bolıp tabıladı.

Tórtinshiden, ámeldegi internet-dúkanlar iskerliginde jetkilikli professionallıq dárejesi jetiwmeydi. Baylanıs hám informaciyalastırıw agentligi baspadan etken maǵlıwmatlarǵa kóre 01. 01. 2008 jıl jaǵdayına boyınsha Ózbekstanda 24 internet-dúkan iskerlik júrgizedi. Kompyuter hám elektron -mayishiy texnika ónimlerin satıwǵa boyınsha -8, sıylıq hám guller boyınsha -4, cifrlı tovarlar boyınsha -6, tutınıw hám ma'ishiy tovarlar boyınsha -3, kitap, muzıka hám kompakt diskta filmler satıwǵa mólsherlengen-3 dúkan bar. Bul veb-saytlardıń 4-ishlov beriliw processinde, 4-tólewdi xalıq aralıq tólew sistemasındaǵı plastik kartochkalardan paydalanıp ámelge asırıw imkaniyatın jaratadı, 12-WM Transfer tólew sistemasınan paydalanadı. Qalǵan 7 dúkan naqdsiz tólewdi ámelge asırıwdı imkaniyatın, jazba shártnama imzolanganidan keyin, jaratadı.

Usınıslar…

Joqarıda keltirilgen mashqalalardi sheshiwde tiykarǵı itibar beriletuǵın jónelisler retinde tómendegilerdi usınıs etemiz:

• Elektron kommerciya salasında ilimiy izertlewlerdi tereńlestiriw zárúr. Ilimiy jumıslar, maqalalar jazıw, arnawlılastırılgan internet-resurlar jaratıw, turaqlı forum hám konferensiyalar shólkemlestiriw, kadrlar tayarlawda elektron kommerciyanıń tekǵana texnikalıq, bálki ekonomikalıq hám huqıqıy qásiyetlerin da inabatqa alıw, eń tiykarǵı máselelerden biri -maman kadrlar jetispewshiligin, aldın aladı.

• Telekommunikatsion xızmetlerdi kórsetiw salasında básekin rawajlandırıw. Bul xızmet sapasınıń asıwına, baxalar dárejesiniń túsiwine hám elektron kommerciya ushın belgili internet-auditoriyalarınıń jaratılıwına alıp keledi.

• AKT tarawına investitsiyalardı kirgiziw ushın qolay huqıqıy sharayattıń kórsetilgen tártipte turaqlı ámeldegi bolıwın támiyinlew.

• Óz-ózin basqarıw hám tájiriybe almaslaw sistemaların jaratıw

• Elektron sisteması boyınsha tálim sistemasın rawajlandırıw

• Informaciya texnologiyalarınıń pútkil Ózbekstan boylap keń tarqalıwın támiyinlew. Tekǵana wálayat oraylarında, bálki shet awıllarda da informaciya texnologiyalarınıń engiziliwi elektron kommerciya kóleminiń sezilerli dárejede asıwına alıp keledi.

• Az waqıt-line bankiń sistemasın pútkil respublika boylap nátiyjeli engiziw. Bul kótere hám usaqlap satıw sawda menen shuǵıllanap atırǵan isbilermenler ushın óz tavar hám xızmetlerin menen internet tarmaǵı arqalı erkin sawda etiw múmkinshiligin asıradı. Usınıń menen birge bul bank salasınıń basqa baǵdarları boyınsha da sezilerli ózgerislerge alıp keledi.

Ózbekstanda elektron kommerciyanıń rawajlanıw keleshekleri

Sonı biymálel atap ótiw múmkin, Ózbekstan óziniń joqarı dárejeli intellektuallıq múmkinshilikleri menen informaciya texnologiyaları tamaddunining qirg'og'ida qalıp ketpewi zárúr.

Elektrontijoratni rawajlandırıw jámiyetimiz ushın qanday nátiyjeler beredi?

• Elektron kommerciyanıń rawajlanıwı Ózbeksiton miynet bazarı strukturasına unamlı tásir kórsetedi. Joqarı informaciya texnologiyaların sanaatlastırıw mińlaǵan jańa jumıs orınlarındı jaratadı.

• Ózbekstan ekonomikasınıń turaqlılasıwı, tavar hám xızmetlerdiń básekige shıdamlılıǵı kusheytiwi hám elektron kommerciya rawajlanıwınıń bir waqıtta júz bolıwı kirip múmkinshiliklerimizning asıwına alıp keledi.

• Elektron kommerciya adamlardıń turmıs dárejesiniń jaqsılanıwın, marketing, menejment sıyaqlı tarawlardıń rawajlanıwın támiyinleydi.

Sonday etip, Ózbekstanda elektron kommerciyanı rawajlandırıw múmkinshilikleri jıldan jılǵa ósip baratırǵanlıǵın bólek aytıp ótiw kerek. Onıń rawajlanıwı milliy óndiriwshilerimizge jańa bazarlar ashıw, jańa klientler tabıw múmkinshiliklerin jaratadı. Elektron kommerciyanı rawajlandırıw boyınsha saylanǵan hám ámeldegi joldan tuwrı barıw, keleshekte Ózbekstan ekonomikasın jáhán bazarınıń jetekshi wákillerinen birine aylantıradı. Ózbekstanda elektron kommerciya boyınsha orın alǵan mashqalalardı sheshiwdiń tuwrı jolı saylanǵanlıǵı xalıq párawanlıǵında, jámiyetimizdiń taraqqiy tabıwında, ekonomikalıq rawajlanıwımızda óz hákisin tabadı.