“ ИҚтисодий таълимотлар тарихи

4. ЖАҲОНШУМУЛ ИҚТИСОДИЙ МУАММОЛАР 
Ҳозирги даврда жаҳонда 200 дан ортиқ давлат мавжуд, уларнинг сони 
собиқ СССРнинг парчаланиши, Югославиянинг бўлиниши ва бошқалар 
туфайли кескин ошди. Шундан 188 давлат БМТ аъзосидир. Бу ташкилот 
тузилганидан буѐн (1945 йил 24 октябрь) ўзига хос якун ясалди ва 
қуйидагилар эътироф этилди: БМТ аъзолари сони 51 тадан 188 га ўсди, дунѐ 
аҳолиси эса шу давр мобайнида 2.5 миллиарддан 6,1 миллиардга етди (ўсиш 
3,5 миллиард), ялпи миллий маҳсулот (ѐки халқ бойлиги) 7 триллион АҚШ 
долларидан деярли 30 триллион долларга етди, яъни 4 мартадан кўпроқ ўсди. 
1995 йилнинг мартида Копенгагенда БМТ ташаббуси билан ижтимоий 
ривожланиш масалалари бўйича халқаро конференция бўлди, унда 150 дан 
ортиқ давлат (олий мақом) раҳбарлари иштирок эдилар. БМТ Бош котиби Б. 
Бўтрос Fолий (
1997 йилдан БМТ Бош котиби тинчлик бўйича Нобель 
мукофоти лауреати Кофи Аннан
) ўз нутқида сўнгги йилларда камбағаллар 
ва бойлар ўртасидаги тафовут кучайиб, 1960 йилдаги нисбат 13:1 дан 
ҳозирги ўн йилликда 60:1 га етди, деб айтди. Ҳозирги даврда бу нисбий 75:1 
Сайѐрамизнинг 1.5 миллиард аҳолиси (27.3 фоиз) оғир иқтисодий аҳволда 
кун кечирмоқда, очиғини айтганда эса оч-яланғочдир. Бундай 
дифференциация хавфли оқибатларга олиб келиши мумкин. Ундан ташқари, 
дунѐда экологик муаммо кучайиб бормоқда. Соғлиқни сақлаш (СПИД ва 
бошқа юқумли касалликлар), наркобизнес масалалари тобора авж олмоқда. 
Ўзаро иқтисодий ва айниқса савдо муносабатларининг нафи ҳаммага 
аѐн бўлишига қарамай, давлатлар ўртасидаги муносабатлар одатда гармония 
асосида эмас, балки қарама-қаршиликлар асосида ривожланмоқда. Бой ва 
камбағал мамлакатлар ўртасида савдодан тушадиган даромадларни 
тақсимлашда келишмовчиликлар кучайиб бормоқда. 4-жадвалда жаҳондаги 
мамлакатларда даромадлар тақсимоти келтирилган (Жаҳон банки 
маълумотлари). 
Лекин кейинги даврда илгари қолоқ бўлган давлатларнинг айримлари 
олиб борилган тўғри иқтисодий сиѐсат туфайли ривожланиш, тараққиѐт 

---

164 
йўлига кириб олдилар, уларнинг сони тобора ошиб бормоқда. Уларнинг 
айримлари Лотин Америкасида (Бразилия, Аргентина, Мексика), кўпи 
жануби-шарқий Осиѐдадир («тўрт аждаҳо») - Корея Республикаси, Тайвань, 
Сянган ва Сингапур, булар қаторига