“ фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қЎллаб-қувватлаш йили”

Ишнинг долзарблиги: Лабдошлар оиласига мансуб бўлган Шлемник ўсимлиги (Scutellaria 
Lamiaceae) Хитой ҳалқ табобатида ва тиббиётида кенг қўлланилилиб келмоқда. Ушбу 
ўсимликдан ажратиб олинган бирикмалар асосида тайёрланган дори воситалари қон 
босимини камайтирувчи, тинчлантирувчи, қон тўхтатувчи, антиаллергик, астма ва саратон 
касалликларига қарши таъсирга эгадир. Ўзбекистон ҳудудида ҳам Шлемник ўсимлиги 
турлари (Scutellaria iscanderi L.) мавжуд бўлиб, ҳали чуқур ўрганилмаган.Унинг таркибида 
флавоноидлар, ошловчи моддалар, эфир мойлари, макро- ва микроэлементлар мавжуд бўлиб, 
таркиби жиҳатидан чет эл аналогларига ўхшашлиги аниқланган. 
Ишнинг мақсади: Scutellaria iscanderi L. ўсимлиги таркибдаги флавоноидларнинг сифат 
таҳлилини амалга ошириш. 
Тадкикот услублари ва материаллари: Давлат фармакопеяси-XI, 2-чи бобида келтирилган 
талабларга асосан Scutellaria iscanderi L. ўсимлигидан тайёрланган тиндирма 3 хил сифат 
реакция бўйича таҳлил қилинди. Бунда, 1 мл тиндирмага 2 мл 70% этил спирти, 0,1 гр 
магний қириндиси ва 1 мл концентрланган хлорид кислота қўшилади ва тиндирма рангини 
ўзгариши кузатилади. 2 мл тиндирмага 0,25 мл асосли қўрғошин ацетат эритмаси қўшилади 
ва чўкма тушиши кузатилади. Тиндирмадан 0,1 мл олиб, микропипетка ёрдамида 8х15см. 
катталигидаги «Силуфол» хроматографик пластинкасининг старт чизиғига томизилади. Шу 

---

билан бирга апигенинни 0,1% спиртли эритмасидан 0,05 мл. старт чизиғига 
томизилади.Сўнг хроматографик пластинка ҳавода 30 дақиқа қуритилади ва бензол-ацетон 
(4:1) системасида хроматография қилинади. Эритувчининг фронти 14 см.га етгач, 
пластинкани системадан олиб,10-15 дақиқа қуритилади ва ультрабинафша нур остида 
идентификация қилинади. 
Олинган натижалар: Этанол, магний қириндиси ва хлорид кислотаси таъсирида тиндирма 
қизил-қўнғир рангга бўялади. Бу эса флавоноидларнинг мавжудллигидан далолат беради. 
Асосли қўрғошин ацетат эритмаси таъсирида тиндирмада сариқ рангли чўкманинг тушиши 
полифенолларнинг мавжудлигидан далолат беради.Тиндирма ва ишчи стандарт эритманинг 
хроматографияси натижасида ультрабинафша нур остида тўқ қўнғир рангли доғлар ҳосил 
бўлиши кузатилади. Сўнг пластинкага аммиак буғлари билан 3-5 дақиқа давомида ишлов 
берилганда,доғларнинг сариқ рангга бўялиши кузатилади.Уларнинг Rf кўрсаткичи 0,34га 
тенг бўлиб, тиндирма таркибида апигенин флавоноиди мавжудлигидан далолат беради. 
Хроматограммани дастлаб ҳамда аммиак буғлари билан ишлов бергач ўрганилганда, 
апигенин ишчи стандарт намунаси ҳам Rf = 0,34 қийматга эга эканлиги, яъни тиндирма 
таркибида апигенин флавоноиди мавжудлигидан далолат беради. 
Хулоса: Scutellaria iscanderi L. ўсимлиги таркибидаги биологик фаол моддаларнинг сифат 
таҳлили натижасига кўра,Ўзбекистон ҳудудида ўсаётган Scutellariа Iscanderi L. ўсимлиги 
таркибида флавоноидлар мавжуд бўлиб, таркиби жиҳатидан чет эл аналогларига ўхшашлиги 
аниқланилди. 
ОРГАНОПРЕПАРАТЛАРДАН ГИАЛУРОН КИСЛОТАСИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ 
ИШЛАБ ЧИҚИШ 
З.Назарова 1-курс 
Тошкент Фармацевтика Институти 
Биотехнология йўналиши 
Биотехнология кафедраси 
Илмий раҳбар: Н.А.Абзалова