“ фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қЎллаб-қувватлаш йили”

Natijalar:
mavsumiyko’payishmasalasiniyechishuchundifferentsialtenglamalartuzildivatahlilqilindi. 
Hulosa:mavsumiy ko’payishga oid masalalar umumiy holda ko’rib ishlab chiqildi yechim tahlil 
qilindi, ularga oid masalalarni differensial tenglamalari tuzilib berilgan boshlang’ich shartlar orqali 
xususiy yechim topildi. 
 
 
 
ERITMA KONSENTRATSIYASINING O‘ZGARISH QONUNI 
SH.Ismoilov– 1-kurs talabasi 
Toshkent farmatsevtikainstituti, Toshkent sh. 
Fizika, matematikavaaxborottexnologiyalarikafedrasi 
Ilmiyrahbar:dotsent,f.-m.f.n. B.A.Abdurahmonov 
Ilmiyishning 
dolzarbligi: 
fizika, matematika, biologiya, kimyo, meditsina, 
farmatsevtikavaboshqafanlardauchraydiganko’plabjarayonlardifferensialtenglamalaryordamidao’rg
aniladi. Hususan, eritma konsentratsiyasining 
o‘zgarishmasalasinidifferensialtenglamalaryordamidao’rganish ham 
qiziqarlimavzulardanbirihisoblanadi. 
Ishningmaqsadi:eritma konsentratsiyasining 
o‘zgarishqonuninidifferensialtenglamayordamidao’rganish. 
Tadqiqotuslubivamateriallari: 
eritma konsentratsiyasining 
o‘zgarishiuchundifferensialtenglamatuzishvatuzilgandifferentsialtenglamaniyechimlarinitopish. 
Masalaqo’yilishi:
Boshlangʻich vaqtda 
0
.
Q kg
tuz bilan toʻyintirilgan 
P
litr suv solingan bakka 
bir litri
0, 25kg
. tuz bilan toʻyintirilgan suv 
/ min
v litr
tezlik bilan haydalmoqda va yaxshi 

---

aralashtirilgan eri
tma shu tezlik bilan bakdan soʻrilmoqda. Bakdagi tuz miqdori oʻzgarish qonunini 
topamiz.
Tuzning bakdagi boshlangʻich miqdori 
0
0
t
Q
Q
=
=
ga teng bo‘lsin. 
Tuz bakka yopishmasin va bakda yemirilmasin. U holda tuz miqdorining bakdagi oʻzgarish tezligi 
uning kirish (haydalgan) va chiqish (soʻrilgan) tezliklariayirmasiga teng boʻladi: 
,
k
ch
dQ
v
v
dt
= −
bu yerda 
,
k
ch
v
v
−
tuzning kirish va chiqish tezliklari. 
Tuzning bakka kirish tezligi 
/ 4
/ min.
k
v
v
kg
=
Toʻyintirilgan suvning bakka kirish tezligi 
aralashtirilgan eritmaning bakdan chiqish tezlgiga teng boʻlgani sababli bakdagi suv miqdori 
P
oʻzgarmaydi. Tuz bakda yaxshi aralashtirilganligi uchun erinmaning miqdori butun bakda bir xil.
U holda tuzning bakdan chiqish tezligi
/
/ min
ch
v
Q v P kg
= ⋅
boʻladi.
Demak, bakdagi tuz miqdorining oʻzgarish qonuni 
4
dQ
v
Q v
dt
P
⋅
= −
,
y
oki
(4
)
4
dQ
v Q
P
dt
P
−
= −
.
Demak, eritma konsentratsiyasining o‘zgarishi qonuni
0
4
4
.
4
4
v
t
P
P
Q
P
Q
e
−
−
=
+