“ byudjet hisobi va g’aznachilik” fakulteti “elektron tijorat va raqamli iqtisod” kafedrasi

O‘zbekiston Respublikasida B2B sektorining rivojlanishi
 
«Ideal» holatda B2B andoza bo‘yicha elektron tijorat yuritish tadbirkorlarning 
avtomatik  o‘zaro  aloqadorligini  ko‘zda  tutadi.  Xorijda  B2B  andozasi  40  yil  oldin 
paydo  bo‘lgan  va  keng  tarqalgan.  B2B  andozasidan  foydalanishning  ikki  ko‘rinishi 
bor: 
Birinchisi:  ikki  yoki  undan  ortiq  korxonalar  o‘zaro  turli  xil  shartnomalar 
tuzadi.  Misol:  korxonalar  Internet  orqali  shartnoma  tuzishda  o‘z  takliflarini 
yuborishlari,  hisob  varaqalarini  qabul  qilishlari  va  to‘lovlarni  amalga  oshirishlari 
mumkin. 
Ikkinchisi:  B2B  sektorida  elektron  tijorat  yuritishning  rivojlangan 
tizimlarining  o‘ziga  xos  xususiyati  bo‘lib,  korporativ  axborot  tizimlari  bilan 
integratsiya  hisoblanadi.  Shunday  qilib,  istiqbolda,  nafaqat  xarid  va  sotuv 

---

57 
 
jarayonining avtomatlashuvi, balki korxona boshqaruvining kompleks avtomatlashuvi 
masalalari yechimi ham ta’minlanadi. 
Ichki  bozor  doirasida  elektron  tijoratning  bu  yo‘nalishi  ichki  ishlab 
chiqaruvchilar  orasida  yangi  tijorat  aloqalarini  vujudga  keltirishga  yordam  berdi, 
shuningdek,  materiallar  va  uskunalarni  xarid  qilish  jarayoni  sezilarli  darajada 
yengillashdi.  Xalqaro  darajada  B2B  andoza  bizning  ishlab  chiqaruvchilarga  dunyo 
bozorida ishtirok etishiga keng imkon yaratdi. 
B2B  andozasini  qurish  va  muvaffaqiyatli  faoliyat  yuritish  maqsadida 
mo‘ljallangan  bozor  segmenti  shu  kabi  yechimlarni  qabul  qilish  va  joriy  etishga 
tayyor bo‘lishi lozim. Bozorning bu segmenti bir necha tasnifga ega bo‘lishi kerak. 
Ularning eng ahamiyatlisi quyidagilardir: hajmlilik va sig‘imlilik. Tabiiyki, Shimoliy 
Amerika,  G‘arbiy  Yevropa va  bizning bozorlar  uchun hajm  bo‘yicha  ko‘rsatkichlar 
keskin farqlanadi. 
Turli  xil  korxonalar  va  ishtirokchilar  bozorning  bu  segmentida  har  biri  o‘z 
maqsadini ko‘zlaydi, lekin B2B andozasini tadbiq etib, undan foydalanishda hamma 
yutishi  mumkin.  Texnologik  yechimlarni  yetkazib  beruvchilar  B2B  andozasini 
amalga oshirishda o‘z mahsulotlari texnologiya va ilmlarini sotuvdan va keyinchalik 
bu  bo‘yicha  elektron  tijorat  jarayonini  olib  borish  funksiyalarni  amalga  oshirishdan 
yutishadi. 
Ta’kidlab o‘tish lozimki, ko‘p hollarda korxonalar axborot resursining egasi 
yoki  to‘la  huquqli  hamkori  bo‘lib  qoladi  va  uning  faoliyatidan  foyda  olishda 
qatnashadi.