Ðàõèìîâ Ìатназар

Asosiy vositalar bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlari

Asosiy vositalarning umumiy mablag’lardagi xissasini ifodalovchi koeffitsent (Kavx)	Kavx=Av/B	Asosiy vositalarning umumiy xo’jalik mablag’laridagi xissasini ifodalaydi
O’z mablag’larining kapitallashuvi koeffitsenti(Kumk)	Kumk=Av- Ump/O’x	O’z mablag’larining qancha qismi asosiy vositalarga sarflanganligini ifodalaydi

1	2	3
Asosiy vositalar jamg’arilishini umumiy koeffitsenti (Kavju)	Kavju=Avue/A v Avue-asosiy vositalarning joriy eskirish summasi	Asosiy vositalarning qancha qismi takror to’planganligini ifodalaydi
Asosiy vositalar jamg’arilishining intensivligi koeffitsenti	Kin=Avje/Av Avje-Asosiy vositalarning joriy yildagi eskirish summasi	Bir yilda asosiy vositalar qiymatining qancha qismi jamg’arilganligini ifodalaydi
Aylanma mablag’lar bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlar
Aylanma mablag’larning (Aym) oborotdagi o’z mablag’lari(O’xm) bilan ta’minlanganlik koeffitsenti (Kamt)	Kamt=O’xm/A ym	Har bir so’m aylanma mablag’ga qancha o’z mablag’i to’g’ri kelishini ifodalaydi
Aylanma mablag’larning qaramlik koeffitsenti (Kchjk)	Kchjk=Chjkm/ Aym	Chetdan jalb qilingan mablag’larni aylanma mablag’lardagi xissasini ifodalaydi
Aylanma mablag’larning qisqa muddatli bank kreditlariga(Kmbk) qaramlik koeffitsenti (Kbk)	Kbk= Kmbk/Aym	Qisqa muddatli kreditlarni aylanma mablag’lardagi xissasi
Aylanma mablag’larning tez harakatdagi (Pmba) Aym bilan ta’minlanish koeffitsenti (Kxmt)	Kxmt= Pmba/Aym	Aylanma aktivlarni qancha qismi tez likvid bo’ladigan aktivlar bilan qoplanganligini ifodalaydi
Aylanma mablag’larni butun mulkdagi hissasi	Kamx=Aym/B	Aylanma mablag’larni barcha mulkdagi xissasini xarkterlaydi

Firma va kompaniyani moliyaviy jihatdan barqaror deyish mumkin qachonki, uning holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar normal holatdan yuqori darajada bo’lsa, firma va kompaniyalar moliyaviy jihatdan havf-xatari bor deyish mumkin qachonki, ko’rsatkichlar darajasi normal darajada va undan tushib ketsa, moliyaviy nobarqaror deyish mumkin qachonki uning ko’rsatkichlar tizimini ifodasi normal darajadan keskin tushib ketsa. Uning chegaraviyligini har bitta ko’rsatkichlar tizimiga nisbatan alohida belgilash lozim. Masalan; tovar va zahiralarni o’z va qarzga olingan mablag’lar hisobiga moliyalashtirilishi yuzasidan quyidagi holatni belgilash mumkin;

-O’z mablag’lag’lari etarli; o’z va uzoq muddatli qarz mablag’lari etarli; o’z mablag’lari, uzoq va qisqa muddatli qarz mablag’lari etarli bo’lgan holatda firma va kompaniya mutloq moliyaviy barqaror deb yuritiladi;
-O’z mablag’lari etishmovchiligi, qolgan mablag’lar etarligida moliyaviy havf-xatari bor deb;
-Barcha mablag’lar etishmovchiligida moliyaviy nobarqaror korxona deb yuritish mumkin.
Asosiy vositalarning eskirish darajasi bo’yicha;
-Asosiy vositalarning eskirish darajasi 50 foizdan ortiq darajada moliyaviy nobarqaror;
-eskirish darajasi 50 foiz darajasida moliyaviy havf- xatarli;
-50 foizdan kam darajada moliyaviy barqarorlik darajasini ifodalash mumkin va hakoza.
Moliyaviy barqarorlikni ta’minlash yuzasidan quyidagi chora-tadbirlarni belgilab olish mumkin;
-xususiy kapitalni oshirish. Buning uchun firma va kompaniyalar ta’sischilarini qo’shimcha badallarini jalb qilish shuningdek, faoliyatning keyingi davralari bo’yicha foyda summasini oshirish talab qilinadi.
-ko’p xarajat talab qiladigan asosiy vositalar, texnika va texnologiyalar o’rniga yangilarini olib kirish;
-bank kreditlarini aniq biznes reja va foydali loyihalar hisobiga jalb etish hamda ularni umumiy mablag’lar tarkibidagi hissasini kamaytirib borish, firma va kompaniyalarning moliyaviy qaram bo’lib qolmasligiga harakat qilish;
-firma va kompaniyalarda to’lov intizomiga, shartnomaviy shartlarga to’la amal etgan holda debitor va kreditor qarzlarining ko’payib ketmasligini ta’minlash lozim deb o’ylaymiz.

3.