Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

9.3. Маҳаллий шамоллар.
Маҳаллий шамоллар деб аниқ чегараланган ҳудудларга хос бўлган шамолларга айтилади.
Маҳаллий шамоллар ҳосил бўлиши шароитига қараб турлича бўлади. Жумладан маҳаллий циркуляция натижасида ҳосил бўладиган шамолларга бриз ва тоғ-водий шамоллари киради. Атмосферанинг умумий циркуляцияси оқимининг жой орографияси ёки топографияси таъсирида ўзгаришларидан ҳосил бўладиган маҳаллий шамолларга фён ва бора шамоллари киради. Шунингдек маҳаллий шамолларга баъзи ҳудудларда атмосферанинг умумий циркуляциясига боғлиқ бўлган алоҳида хоссаларга эга кучли шамоллар ҳам маҳаллий шамолларга киради. Бундай маҳаллий шамоллар кўпинча шу жой номи билан айтилади. Масалан, Бекобод (урсатьев) шамоли, Афғон шамоли шу гуруҳ шамолларига киради.
Бриз деб денгиз ва катта қўллар соҳилида кузатиладиган ва сутка давомида ўз йўналишини икки марта ўзгартирадиган маҳаллий шамолга айтилади. Кундузи денгиз бризлари денгиздан қирғоқ томонга, кечаси эса қирғоқ бризлари қирғоқдан денгиз томонга эсади. Бриз шамолларининг тезлиги 3-5 м/с, тропикларда бризлар анча кучли бўлади. Бризлар ҳаво очиқ пайтида ва ҳавонинг умумий силжиши кучсиз бўлганда яққол ифодаланган бўлади. Бундай ҳолатни антицинлонларнинг ички қисмида кузатиш мумкин. Яхши ривожланган бризларни йилнинг иссиқ даврида, яъни апрелдан сентябргача ўрта кенгликларда жойлашган Қора, Азов ва Каспий денгизлари қирғоқларида кузатилади.
Кундузи қуруқлик денгизга қараганда кўпроқ исийди, қуруқлик сиртининг ҳарорати денгиз сиртининг ҳароратидан юқори бўлади.
Шунинг учун қуруқлик устида изобарик сиртлар денгиз устидаги изобарик сиртлардан бироз кўтарилган бўлади. Қуруқлик устида қандайдир баландликда денгизга томон йўналган горизонтал барик градиент вужудга келади ва исиган ҳаво шу градиент бўйлаб денгизга қараб ҳаракатланади. Денгиз юзасида эса қирғоққа йўналган горизонтал барик градиент пайдо бўлиб денгиз бризи шу градиент таъсири остида қирғоққа ҳаракатланади (9,3-расм, а). Бу икки ҳаво оқимини қирғоқда ҳавонинг кўтарилма оқими, денгиз устида эса ҳавонинг пастга тик йўналган оқими бирлаштиради. Бу ҳолда ҳам ёпиқ термик циркуляция амалга ошади. Кечаси қирғоқ тез совийди, шунинг учун унинг сиртидаги ҳаво ҳам совиган бўлади. Денгиз ҳавоси илиқроқ бўлади. Шунинг учун қирғоқдан денгиз томон горизонтал барик градиент вужудга келиб, қирғоқ бризи денгиз томон эсади (9.3 расм, б).