# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
92 
Ta'lim oʻqitish, oʻqish, rivojlanish mujassam amalga oshiriladigan jarayondir. Axborot olish 
madaniyatini tarbiyalash ta'lim jarayonida amalga oshadi. Egallangan bilimlar oʻquvchilarni izchil 
shakllantirib borishini ta’minlaydi. 
Ta'lim jarayonining mazmunini tashkil qiluvchi bilim, koʻnikma va malakalar faqatgina sinfda 
oʻqitiladigan darslarda shakllanib qolmasdan, balki sinfdan tashqari, aniqrogʻi axborot-kutubxona 
muassasalarida mustaqil tarzda shugʻullanish orqali egallanadi. 
Axborot-kutubxonachilik ishidagi mavjud tajriba shuni koʻrsatadiki, axborot olish madaniyatini 
tarbiyalashning eng samarali vositasi - axborot- kutubxonachilik bilimlarining oʻquvchilar orasida targʻib 
qilishdir. Buning eng samarali yoʻllaridan biri - axborot-kutubxonachilik darslarini tashkil etish hisoblanadi.
Axborot olish, u bilan ishlashning asosiy usullari haqida ma'lumot berish axborot-kutubxonachilik 
darslarining negizini tashkil etadi. Ushbu darslarda axborot bilan ishlash, kitob bilan tanishish, kitobni 
bevosita oʻqish, eng muhimi, uni uqish, oʻrganish malakalari singdirib borilishi kerak. Shuningdek, elektron 
kutubxonadan foydalanish, elektron kataloglar, ma'lumotlar bazalari haqida axborotga ega boʻlish, ulardan 
foydalanishni oʻrganish kabilar kiradi. Bu esa oʻz-oʻzidan amalga oshadigan, joʻn narsa emas, albatta. 
Buning uchun axborot-kutubxona muassasalari mutaxassislaridan juda keng bilim, mahorat talab qilinadi. 
Axborot-kutubxonachilik darslarini qay tarzda tashkil etish mumkin, degan savolga ham javob berib oʻtish 
lozim. Tajriba shuni koʻrsatadiki, axborot-kutubxonachilik darslarini oʻtkazish uchun sinfdan tashqari darslar 
va tarbiyaviy soatlardan alohida soatlar ajratib olish mumkin. Dars jadvali tuzishda asosan sinflar soni, 
nazariy va amaliy dars soatlari, oʻqituvchi va kutubxonachi oʻtkazadigan soatlar, darsni oʻtkazish joyini, 
ya'ni sinfda yoki axborot-kutubxona muassasasida oʻtkazilishini aniqlab olish zarur.
Ayni paytda bir necha tashkiliy masalalarni ham hal etish zarur. Chunonchi, koʻpgina oʻqituvchilar 
dars berish uslubiyotini yaxshi egallagan boʻlsalar-da, axborot-kutubxonachilik sohasida yetarli bilim va 
malakaga ega boʻlmaydilar. Kutubxonachilar esa aksincha. Shu sababli ham oʻqituvchilarga axborot-
kutubxonachilik sohasidan ma'ruzalar oʻqib, ularni axborot-kutubxonalar faoliyati bilan tanishtirish, 
kutubxonachilarga esa dars oʻtish qoidalari, uslubiyotini oʻrgatish muhimdir. Bizningcha, hozirgi kun 
talablaridan kelib chiqqan holda oʻquvchilarda axborot olish madaniyatini tarbiyalashning oʻta muhimligini 
hisobga olib axborot-kutubxonachilik darslarini ommalashtirish, yoʻlga qoʻyish zarur. Avvalo, buning uchun 
masalaning tashkiliy jihatini hal etish, ya'ni axborot-kutubxonachilik darslarini yoʻlga qoʻyish yuzasidan 
qaror qabul qilish, shu qarorga asosan umumiy oʻrta ta'lim muassasalari va axborot-kutubxona muassasalar 
faoliyatini muvofiqlashtirish, axborot-kutubxonachilik darslarini tashkil etish va oʻtkazishning aniq 
shakllarini ishlab chiqish zarur. 
Bolalar kitobxonligini shakllantirishda maktab hamda ota-onalar zimmasiga nihoyatda murakkab va 
mas'uliyatli vazifa yuklanadi. Buning uchun ota-onalarning oʻzi ham yuksak didga ega va ma'rifatli va 
bilimli boʻlishlari kerak. Ma'lumki, bola kitob oʻqishni bilgan taqdirdagina, kitob uning ma'naviy hayotida 
muhim rol oʻynaydi. Kitob bolaning ma'naviy boyishi uchun uni ma'naviy, aqliy, estetik oʻsishga yoʻllashi 
zarur. Buning uchun dastlabki turtki oilada bolaga oʻqib berilgan birinchi kitob boʻlsa, ikkinchisi, bola otasi 
va onasining oʻqishini eshitib, badiiy obrazlar goʻzalligini tasavvur qilishi, kitob bilan ana shu birinchi va 
ikkinchi uchrashuv bolaning keyingi oʻsmirlik davrida uning ma'naviy hayotining barcha sohalari: mehnat, 
oʻyin, musiqa, bolalar ijodi bilan bogʻliq boʻlib, uni hayotining hamma tomonlarini qamrab olishi zarur. 
Chunki, bola hayotini ijodiy mehnat, ertaklar olami, fantaziyalar, oʻyin va musiqasiz tasavvur etish qiyin. 
Bularning barchasini kitobxonlik ham qamrab olsa, uning hayoti mazmunsiz, voqea-hodisalarning tub 
mohiyatini anglab olishga harakat qiladigan, turmush ziddiyatlarini tushunadigan aql-zakovatli ma'nan 
barkamol shaxs boʻlib yetishishiga yordam beradi. Ana shunday aql-zakovatni shakllantiruvchi, inson 
ma'naviy dunyosini boyituvchi vosita - bu kitob, kitobxonlikdir. 
Haqiqatan ham, kitobxonlik insonni barkamollikka yoʻllasa, uni oʻqimaslik johillikka, ma'rifatsizlikka 
olib kelib, natijada bolada qashshoqlik yuzaga keladi. Maktabda, oilada muhim vazifa - kitobxonlikni inson 
hayotida zaruriyatga aylantirishdan iborat. Agar kitobxonlik zaruriyatga aylanmasa, oilada ham, maktabda 
ham unga mehr-muhabbat, e'tibor kuchaytirilmasa, farzandni kitobga boʻlgan munosabatini oʻzgartirish 
mumkin emas. 
Oila kitobxonligi bu - oila a'zolarining aql-zakovati va yuksak ma'naviyatini shakllantiruvchi, inson 
ma'naviy dunyosini boyituvchi, kitobga mehr-muhabbat hamda uni zaruriyatga aylantirishning ma'lum 
tizimidir. Bu tizim oʻsmirlarning aqliy, ma'naviy, axloqiy, estetik rivojlanishi tizimidan iborat boʻlib, oʻzbek 
oilalarining kitobxonlikka doir boy an'anasi va hozirgi davrda toʻplangan boy tajribasiga asoslanadi. 
Oʻzbek oilasi bugun eski totalitar jamiyat mafkurasi singdirilgan kitoblardan voz kechmoqda. Yangi 
mazmun va mohiyatga ega boʻlgan kitoblar tanlanmoqda. Bu jarayonda kitobxonlik pasayganday koʻrinsa 
ham, aslida u sifat jihatdan yangi bosqichga koʻtarilmoqda. 
https://buxdu.uz

---