# 3-son 2019. indd

“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2019. № 3.   www.xtjurnali.zn.uz
tiruvchi aqliy harakatlarni nazorat qilish qobiliyatini rivojlantirish natijasida o‘quvchi-
ni bosqichma-bosqich ongsiz anglanganlikka o‘rgatadi. Sanogen fikrlash ko‘nikmasi 
fikr yuritishning xilma-xil usullarini o‘zlashtirish, unga erkinlik berish, emotsiyalarning 
keragidan ortiqcha namoyon bo‘lishini kamaytirishga imkon beradi. Sanogen fikrlash 
uchun o‘quvchi o‘zida aniq emotsiya (masalan, nafrat, uyat, hasad va baxtiyorlik) haqi-
da  yangicha  tafakkur  yuritishni  tarbiyalashi    lozim. Ana  shunda  fikr  va  xulq-atvorni 
dasturlashtirishdan xalos bo‘lish mumkin. Insonning atrof-muhitni psixologik idrok eti-
shini tahlil etish asosida patogen fikr yurituvchi kishi holatini bayon etgan. Nosog‘lom 
fikrlashning patogenligi shundaki, insonning salomatligiga zarar yetkazuvchi o‘z-o‘zi, 
atrof-muhit orqali emotsional hayajon va nizolar bilan bog‘liq. O‘quvchilarda sog‘lom 
tafakkurni rivojlantirish uchun dars va darsdan tashqari jarayonda o‘yin texnologiya-
laridan foydalanish maqsadga muvofiq. Sanogen fikrlashni shakllantirish uchun aqliy 
mehnatning ham o‘rni beqiyosdir. Bu orqali o‘quvchi o‘zida mavjud qobiliyati tufayli 
guruhdagi boshqa tengdoshlari bilan har xil fanlar ustida  raqobatlashadi. Masalan, 
matematika darsida karra jadvalini yodlash orqali yoki shashka va shaxmat o‘yinlari 
o‘ynash bilan aqliy qobiliyatlarini shakllantiradilar. Shu o‘rinda o‘qituvchining roli juda 
katta  hisoblanadi.  Hozirgi  kunda  psixologlarimiz    o‘quvchilarga  Sanogen  fikrlashni 
rivoj lantirish uchun o‘quvchilar bilan bir necha o‘yinlar tashkil etadilar va buning natija-
sida ulkan yutuqlarga erishiyaptilar.
Masalan,