# 3-son 2019. indd

“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2019. № 3.   www.xtjurnali.zn.uz
shart-sharoitlarda ta’limiy maqsadlarga erishishning aniq yo‘l-yo‘riqlari ko‘rsatilgan va 
ushbu yo‘l-yo‘riqlar quyidagi maqsadlarni amalga oshirishni  ta’minlaydi:
● pedagogik texnologiyalarning asosiy tamoyillari:
● ta’limni demokratlashtirish;
● umuminsoniy qadriyatlarning ustuvorligi;
● ijodkorlikni rivojlantirish;
● shaxsga yo‘naltirilganlik;
● hamkorlik;
● faollashtirish;
● dasturlash;
● aniq maqsadlar qo‘yish;
● jadallashtirish;
● tanlash imkoniyatining mavjudligi.
1
Shuningdek, pedagogik texnologiyalarni qo‘llashdan erishilgan eng muhim yu-
tuqlar – ta’lim-tarbiya jarayonini optimallashtirish, shaxsning individual qobiliyatlarini 
rivojlantirish, samarali rejalashtirish, ta’lim jarayoni subyektlari o‘rtasida funksiyalarni 
ratsional taqsimlash, nazorat, baholash va yakuniy tahlilning puxta mexanizmini ishlab 
chiqishdan iboratdir. 
Xususan, bugungi kunda ta’lim texnologiyalari doirasida qo‘llanilayotgan interfaol 
usul va uslublarning ham diapazoni keng. Misol uchun, keys-stadi, kichik guruhlarda 
ishlash, rolli o‘yinlar, debat, muammoli  topshiriqlar, klaster, sinkveyn, refleksiya, Venn 
diagrammasi, t-sxema, aqliy hujum, kazuslar tahlili, Blum taksonomiyasi  kabi ta’lim-
ning konseptual maqsadlariga mos keladigan bunday usul va uslublar hamda amaliy 
ahamiyatga ega bo‘lgan ushbu mashg‘ulotlar yoshlarning muhim hayotiy yutuq va mu-
ammolariga o‘z munosabatlarini bildirishlariga intilishini qondirib, ularni fikrlashga, o‘z 
nuqtai nazarlarini asoslashga imkoniyat yaratadi.
Bundan ko‘rishimiz mumkinki, ta’lim-tarbiya jarayonida pedogogik texnologiyalar-
ning to‘g‘ri joriy etilishi o‘quvchilarning bu jarayonda asosiy tashkilotchi yoki masla-
hatchi sifatida faoliyat yuritishiga olib keladi. Bu esa talabalardan ko‘proq mustaqil-
likni, ijodni va irodaviy sifatlarni talab etadi. Har qanday pedagogik texnologiyaning 
ta’lim-tarbiya jarayonida qo‘llanilishi shaxsiy xarakterdan kelib chiqqan holda, o‘quv-
chini kim o‘qitayotgani va o‘qituvchi kimni o‘qitayotganiga bog‘liq.
2
Umuman olganda, ta’limning samaradorligini oshirish va bilimlarni to‘la egallash-
lariga erishish, shaxsning ta’lim diqqat markazida bo‘lishini va yoshlarning mustaqil 
bilim olishlarini ta’minlash uchun ta’lim muassasalariga yaxshi tayyorgarlik ko‘rgan va 
o‘z sohasidagi bilimlarni mustahkam egallashdan tashqari zamonaviy pedagogik tex-
nologiyalarni va interfaol usullarni biladigan, ulardan o‘quv va tarbiyaviy mashg‘ulotlar-
ni tashkil etishda foydalana oladigan o‘qituvchilar kerak. Buning uchun barcha fan o‘qi-
tuvchilarini innovatsion pedagogik texnologiyalar va interfaol usullar bilan qurollantirish 
hamda olgan bilimlarini ta’lim-tarbiyaviy mashg‘ulotlarda qo‘llash malakalarini oshirib 
borish lozim. Har bir yo‘l va vosita o‘qituvchi-texnolog tomonidan, u intilayotgan, ya-
kuniy natijaga erishishga qo‘shgan hissasi bilan baholanishi va qoidaning maqbulligini 
talqin qila turib, e’tiborni nafaqat unga, uni qo‘llashni nazarda tutuvchi vaziyat yoki 
1
 Mohira Xoliqova. “Ta’lim-tarbiya jarayonini samarali tashkil etishning muhim 
omillari”//
 http://oilamarkazi.uz
2
 K.R. Atabayeva. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning ta’lim-tarbiya jaray-
onidagi ahamiyati – T.: Молодой ученый,, 2017, https://moluch.ru/archive

---

19
sharoitlarga qaratish zarur. Gap shundaki, qoidalar odatda formula emas, boshqaruv 
xususiyatiga ega bo‘ladi, madomiki ularni qo‘llash mumkin bo‘lgan, ta’lim jarayoni sha-
roitida ayrim noaniqliklar bor. Bundan tashqari, avvalda shu narsani o‘quv vaziyatida 
qo‘llab, muvaffaqiyatga erishgan o‘qituvchi-amaliyotchi yoki hammaga ma’lum bo‘lgan 
ta’lim berish texnologiyasining muallifida, shuni qoidasiz umumlashtirishdagi xatolik-
lar tarqalgan. Mohiyat shundaki, barcha turli-tumanlikdan mavjud sharoitda va o‘quv 
rejasida berilgan vaqtda ko‘zlanayotgan natijaga erishishni kafolatli ta’minlaydigan, 
so‘ngra esa undan shu sharoit uchun mos keladigan, ta’lim berish texnologiyasining 
– yagona majmuini loyihalashtirish mumkin bo‘ladigan, axborot, muloqot va boshqa-
ruvning shunday yo‘l va vositalarini baholashi, farqlashi va tanlashni uddalashi muhim.
Shuning uchun ham bugungi kunda barcha ta’lim muassasalarining ta’lim-tarbi-
yaviy jarayonida o‘qituvchining kasbiy mahorati, hayotiy tajribasi, zamonaviy o‘qitish 
uslublari – interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o‘rni va ahamiyati beqi-
yosdir. Yana shuni aytib o‘tish joizki, bugun pedagogik texnologiyalar mavzusi bo‘yicha 
mamlakatimizda nazariy va amaliy konferensiyalarni uyushtirish, vaqtli matbuotlarda 
maqolalarning tez-tez ko‘zga tashlanib turishi ijtimoiy voqelikka aylanib borayotganligi, 
albatta, quvonchlidir. Mazkur sa’y-harakatlarning tub zamirida, ta’lim sifati va samara-
dorligini oshirish, ma’nan va jismonan barkamol avlodni tarbiyalashdek ezgu maqsad 
mujassam.