~ 158 ~
Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining Insoniylik mezonlari
bo’yicha Kopengagen hujjatida demokratik saylov prinsiplari ko’rsatib o’tilgan
bo’lib, ular universallik, tenglik, erkinlik, adolatlilik, yashirinlilik, ochiqlik va
hisobdorlik kabilarda ifodasini topgan.
Evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining davlat va hukumat
rahbarlarining 1990 yil 19-21 noyabrdagi Kengashida qabul qilingan ―YAngi Evropa
uchun Parij Xartiyasi‖da ushbu tashkilotga a‘zo davlatlar rahbarlari zimmasiga
o’z davlatlarini yagona boshqaruv tizimi sifatida kurish, jipslashtirish va
mustahkamlash majburiyatlarida demokratik boshqaruv erkin va adolatli saylovlar
paytida muntazam ravishda ifodalangan xalq xohish irodasiga asoslanish, vakillik va
fikrlar xilma-xilligi xususiyatiga ega bo’lgan demokratik saylovlarga hisobot berishga
davlat hokimiyatilarining qonunlarga rioya etish majburiyatlarini ta‘minlanishi
ta‘kidlangan.
2002 yil 7 oktyabrda Kishinev shahrida qabul qilingan ―Mustaqil
Davlatlar Hamdo’stligida ishtirok etuvchi davlatlarda demokratik saylovlar, saylov
huquqlari va erkinliklari standartlari to’g’risidagi Konvensiyasi‖da demokratik
saylovlar xalq hokimiyati va irodasining bevosita oliy ifodasining biri,
saylanadigan davlat hokimiyati va mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari xalq
(milliy) vakilligining, saylanadigan mansabdor shaxslarning asosi hisoblanadi.
Saylovlarni xalqaro kuzatish, saylov jarayoni ishtirokchilarining saylov huquqlari va
erkinliklarini amalga oshirish kafolatlari demokratik saylovlarning standartlari
hisoblanishi e‘tirof etiladi.
2002 yil 7 oktyabrda qabul qilingan Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligiga a‘zo
davlatlarning «Demokratik saylovlar, saylov huquq va erkinliklari
standartlari to’g’risida»gi Konvensiyaning 1-moddasi 2-bandida, saylovchilarning
erkin xohish-iroda bildirishini ta‘minlovchi, umumiy, teng saylov huquqi bilan
yashirin ovoz berish asosidagi saylovlarning muntazamligi, majburiyligi,
odilonaligi, chinakamligi va erkinligi tamoyillarini ta‘minlash.
O’zbekistonning hozirgi saylov qonunchiligida asosiy xalqaro saylov
andozalarining barchasi implementatsiya qilingan. Avvalo, Konstitutsiyamizda va
milliy saylov qonunchiligimizda, xususan, «O’zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisiga saylov to’g’risida»gi qonunda (yangi tahriri) saylov xalq o’z hokimiyati
va xohish-irodasini to’g’ridan-to’g’ri ro’yobga chiqarishining oliy ifodasi, davlat
hokimiyati organlarini demokratik tarzda tashkil etishning negizi ekani qayd etiladi.
Fuqaroning davlat hokimiyati vakillik organlariga saylash (faol saylov huquqi)
va saylanish (passiv saylov huquqi) huquqlari O’zbekiston Konstitutsiyasida
mustahkamlangan, uni amalga oshirish tartib-qoidalari saylov qonunchiligida aniq
belgilab qo’yilgan. Bunda saylash va saylanish huquqlari, saylovlar tartibi, shu
bilan birga, saylov huquqlari va erkinliklarining cheklanishi bilan bog’liq
masalalarning qonunchilik asosida tartibga solinishi insonning umum e‘tirof
etilgan huquq va erkinliklarini, ularning qonuniy kafolatlarini chegaralab
qo’ymaydi. SHuningdek, bu boradagi milliy qonunlarni amalga oshirishda hech
qanday kamsitishlar ko’zda tutilmasligi e‘tiborga olingan.
O’zbekiston saylov
qonunchiligida umumiy
saylov
huquqi
prinsipi
mustahkamlangan. Har bir fuqaro saylov kuniga qadar yoki saylov
Do'stlaringiz bilan baham: |