~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

Ettinchidan,
milliy saylov qonunchiligini yanada takomillashtirish
maqsadida «O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risida»gi 
Qonunning 41-moddasi hamda «Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar 
Kengashlariga saylov to’g’risida»gi Qonunning 38-moddasiga muddatidan oldin 
ovoz berish tartibi, muddati va asoslarini aniqlashtiruvchi qo’shimchalar kiritildi. 
Avval saylov qonunchiligida muddatidan oldin ovoz berish tartibi
belgilangan bo’lsada, unda muddatidan oldin ovoz berish haqida saylovchilarni 
xabardor qilish, saylovchining nima sababdan ovoz berish kuni saylovda 
qatnashmasligi asoslarini taqdim etishi, qaysi joyda ovoz berishi, qancha vaqt 
davomida ovoz berishi, muddatidan oldin ovoz berishni kimlar tashkil etishi bilan 
bog’liq masalalar to’liq ko’rsatilmagan. SHuningdek, bu vaqtda uchastka saylov 
komissiyalarning 
qancha 
a‘zosi 
hozir 
bo’lishi lozimligi etarli darajada 
aniqlashtirilmagan. Saylov amaliyotidan ma‘lumki, ovoz berish kunidan oldin 
uchastka saylov komissiyasi a‘zolarining muayyan tarkibi yig’ilishi ham murakkab 
jarayon. 

---

~ 168 ~ 
Qonunchilikka muddatidan oldin ovoz berishning aniq tartibini belgilash
bilan bog’liq kiritilgan qo’shimchalar, saylov jarayonlarida uchastka saylov 
komissiyalari duch keladigan ko’plab muammolarning ijobiy hal etilishini,
turli shakldagi asossiz e‘tirozlarning oldi olinishini ta‘minlaydi. 
Sakkizinchi, 
«O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risida»gi 
qonunning 65-moddasi hamda «Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar 
Kengashlariga saylov to’g’risida»gi qonunning 45-moddasi quyidagi qoida bilan
to’ldirildi: «Ovoz berish kuniga qadar uch kun ichida, shuningdek ovoz berish kuni 
jamoatchilik fikri so’rovlari natijalarini, saylov natijalari taxminlarini, o’tkazilayotgan 
saylov bilan bog’liq boshqa tadqiqotlarni chop etishga (e‘lon qilishga), shu jumladan 
ularni umumiy foydalanishdagi axborot-telekommunikatsiya tarmoqlariga (shu 
jumladan Internet jahon axborot tarmog’iga) joylashtirishga yo’l qo’yilmaydi». 
Mazkur qoida saylovchilar huquqlarining yanada ta‘sirchan himoya qilinishi, 
muayyan nomzodga g’arazli munosabatda bo’lish, bu borada saylov
qonunchiligi buzilishining oldini olish imkonini beradi. Saylov jarayoniga ijobiy 
yoki salbiy ta‘sir ko’rsatishning turli usullari mavjud. Ulardan biri aynan 
jamoatchilik fikrini o’rganib, so’rovlar natijalarini e‘lon qilish, saylov natijalari 
prognozlarini va o’tkazilayotgan saylov bilan bog’liq boshqa tadqiqotlarni nashr etish 
hisoblanadi. 
Bu jarayon ba‘zan saylov va uning natijalaridan keng jamoatchilikni
xabardor qilishga xizmat qilsa-da, ayrim holatlarda undan saylovchilarning fikrini 
chalg’itish, ularni mustaqil pozitsiya tanlashlariga imkon bermaslik maqsadida 
foydalanish hollari ham uchraydi. Natijada o’ziga xos salbiy oqibatlar:
abcenteizm yoki boshqacha ishonchsizlik yuzaga kelishi mumkin. Bunday
salbiy holatlarni oldini olish uchun qonunga yuqoridagicha qo’shimchalar kiritildi.