" " dagi sonli qarori bilan tasdiqlangan "Strategik menejment" fani dasturi asosida ishlab chiqilgan

6.4. Xalqaro bozorlarda raqobat strategiyasi.

Firmalarning xalkaro bozorga chikishlarini asosiy sabablari kuyidagilardir:

• 
  yangi bozorlarni egallash,
  
• 
  boshka mamlakatlar tabiiy resurslaridan foydalanish xukukini olish yoki yana xam past xarajatlarga erishish zaruriyati.
  

Sanab utilgan xar bir xolatda dunyo bozoriga chikish strategiyasi mavjud sharoitga mos kelishi kerak. Dunyo bozorlaridagi rakobat strategiyalarini ishlab chikishga milliy bozorlardagiga karaganda ancha kattik talablar kuyadi. Bir mamlakat bozorining ikkinchi mamlakat bozoridan asosiy farklariga xaridorlarning didlari, sotish kanallari, usish istikbollari, xarakatlantiruvchi kuchlar va rakobatchilarning ta’ziqlari, milliy bozorlardagi sharoitlardan kanchalik farklanishi kiradi. Bundan tashkari bunday farklarga xalkaro operatsiyalarning turtta xarakterli xususiyatlari xam kiradi.

1. 
   Ishlab chikarish xarajatlari darajasini xar-xilligi.
   
2. 
   Valyuta kurslarining uzgaruvchanligi.
   
3. 
   Xukumatlarning savdo siyosati.
   
4. 
   Xalkaro rakobatning xarakteri.
   

Turli tarmoqlarda xalkaro rakobat shakllari bir-birdan tubdan fark kiladi. Frantsiyada xam, Braziliyada va Yaponiyada xam bank xizmatlari kursatiladi, lekin bu mamlakatlardagi bank soxasidagi rakobat shartlari va sharoitlari turlichadir.

Xalkaro bozorda rakobat global va kup millatli buladi. Turli milliy bozorlarda rakobat sharoitlari bir-biri bilan uzviy boglangan takdirda global rakobat mavjud bo’ladi. Bu esa xakikatda dunyo bozorini tashkil etish imkonini beradi. Global rakobatning mavjud bulish shartlaridan yana biri turli mamlakatlardagi ilgor firmalar uzaro, bir-birlari bilan rakobat kilishi bilan ifodalanadi. Kup millatli rakobat davomida firmalar milliy bozorda ilgorlik uchun kurashadilar, global rakobatda esa firmalar dunyo mikyosida ustunlikka erishish uchun kurashadilar.

Dunyo bozorida firma faoliyatining strategik imkoniyatlari mavjud buladi:

1. 
   Chet el firmalariga uning maxsulotini ishlab chikarish uchun uning xususiy texnologiyalaridan foydalanish xukukini berish.
   
2. 
   Milliy ishlab chikarishni mustaxkamlash va xorij bozorlariga tovarlar chikarish.
   
3. 
   Ko’p millatli strategiya tomon yul tutmoq. Bunda firma uz faoliyatini amalga oshirayotgan xar bir davlat uchun aloxida strategiya ishlab chikadi. Ayni paytda u mazkur davlatlardagi xaridorlar didlariga va rakobat sharoitlariga mos kelishi kerak.
   
4. 
   Past xarajatlar global strategiyasiga yul tutmok.
   
5. 
   Tabaqalashtirishning global strategiyasiga yul tutmok.
   
6. 
   Fokuslashgan global strategiyasi tomon yul tutmok.
   

Kompaniya mustaxkam mavqega ega bulgan va katta foyda olayotgan mamlakat bozorlari «xazina» deb ataladi. Yaponiya yapon kompaniyalari uchun eng daromadli bozor bulib xisoblanadi. Chunki yapon konunchiligi tomonidan yaratilgan savdo tusiqlari uni xorijiy rakobatchilardan samarali ximoya kiladi. 6.5. Ikkinchi darajali o’rinda bulgan firmalar strategiyasi.

Ikkinchi darajali urinda bulgan firmalar bozorda tarmokning ilgorlariga nisbatan ancha zaif pozitsiyasiga ega buladilar. Ularning ba’zilari tirishkok, sergayratlikga da’vogar buladilar va sozlangan strategiyalardan uz pozitsiyalarini mustaxkamlashda, bozordagi ulushini kengaytirishda foydalanadilar. Ular ancha chapdast buladilar va kuyidagi yondoshuvlardan xar kanakasini kullay oladilar.

1. 
   Vakant uya strategiyasi.
   
2. 
   Mutaxassis strategiyasi.
   
3. 
   Firmaning «bizda ulardagidan yaxshi» strategiyasi.
   
4. 
   «Itoatguy izdosh» strategiya.
   
5. 
   «Ega bulish (yoki orttirish) xisobiga usish» strategiyasi.
   
6. 
   Obruga mos strategiya.