|
Xattotlik mashqlari
So’z oxiri
|
So’z o’rtasi
|
So’z boshi
|
Alohida shakli
|
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
So’z oxiri
|
So’z o’rtasi
|
So’z boshi
|
Alohida shakli
|
|
-
|
-
|
|
|
-
|
-
|
|
|
-
|
-
|
|
|
-
|
-
|
|
|
-
|
-
|
|
5-mashq. Yuqoridagi so’zlarni o’qing. Lug’at daftaringizga yozing va o’qituvchi yordamida tarjimasini bilib oling.
Yod olish uchun iboralar
-
panjare-rā bāz konid
|
|
derazani oching
|
dar-rā bebandid
|
|
eshikni yoping
|
bar xizid
|
|
turing
|
motašakkeram
|
|
rahmat
|
درس هشتم
Sakkizinchi dars
واژگان
Lug‘at
-
mihan
|
|
vatan
|
jomhuri
|
|
respublika
|
āsiyā-ye Markazi
|
|
markaziy Osiyo
|
rustāhā
|
|
qishloqlar
|
boxārā
|
|
buxoro
|
rudxāne
|
|
daryo
|
amudaryā
|
|
amudaryo
|
sirdaryā
|
|
sirdaryo
|
daryā-ye Ārāl
|
|
orol dengizi
|
zaxmatkaš
|
|
mehnatkash
|
mihmāndust
|
|
mehmondo’st
|
mardom
|
|
xalq
|
Cho’ziq unlilarning yozuvda ifodalanishi
O’tgan darslarda zikr etilgandek fors tilida oltita unli tovush bor. Shulardan uchtasi cho’ziq unlilar, uchtasi qisqa unlilar.
Cho’ziq unlilar: “ā” , “ i” , “u”. Bu unlilar yozuvda harflar bilan ifodalanadi.
Qisqa unlilar: “a” , “e” , “o”. Bu unlilar yozuvda ifodalanmaydi. Ularni ifodalash uchun maxsus belgi – harakatlardan foydalaniladi.
Cho’ziq unlilarning so’z boshi, so’z o’rtasi, so’z oxiridagi shakllar bir xil emas. “ā” cho’ziq unlisini so’z boshida yozish uchun ا (alif) ustiga bir to’lqinli chiziq qo’yish kerak: آ ko’rinishida. Bu belgi fors tilida “madda” deb ataladi. Masalan: آرد [ārd] – “un” , آ باد [ābād] – “ obod” kabi. “ā” unlisi so’z o’rtasi va oxirida ا (alif) harfi bilan ifodalanadi: دانا [ dānā] – “dono” نادان [ nādān] – “nodon”
“ i” cho’ziq unlisi so’z boshida ا ی(alif – yāy), so’z o’rtasida ی(yāy) shaklida yoziladi: این [ in] – “bu”, ایران [irān] – Eron,بینی [bini] – “ burun” پیری [piri] – “qarilik” پیر [pir] – qari
“u” cho’ziq unlisi so’z boshida او (alif-vāv) harflari bilan, so’z o’rtasida va oxirida و (vāv) harfi bilan yoziladi. Masalan: اوت [ut] – “avgust” او [u] - u دور [dur] – uzoq بانو [bānu]- “xonim” دارو[dāru] - “dori”
Cho’ziq unlilardan tashqari “ou” va “ey” diftongi mavjud. “ow” diftongi و (vāv) harfi bilan, “ey” diftongi ی (yāy) harfi bilan ifodalanadi. Bularning yozuvdagi so’z boshi, so’z o’rtasi va so’z oxiridagi shakllari cho’ziq unlilar bilan bir xil. Masalan: اوج [ouj] - “avj” ایوان [eyvān] - “ayvon می [mey]- “may”, “sharob” نو[nou] – “yangi”
Matn
Mihan-e mā
Mihan-e mā jomhuriye Ozbakestān ast. Mā dar Ozbakestān zendegi mikonim. Ozbekestān dar Āsiyā-ye Markazi vāγe’ ast. Dar mihan-e mā šahr-hāye bozorg va kuchek, rustā-hā ziyād ast. Pāytaxt-e jomhuriye Ozbekestān šahr-e Tāškand ast. Šahr-e Boxārā va šahr-e Samarγand dar mihan-e mā ast. Dar Ozbekestān rudxāne-ye Amudaryā va Sirdaryā va daryā-ye Ārāl hast. Mardom-e mihan-e mā xeyli zaxmatkaš va mihmāndust hastand.
1-mashq. Quyidagi so’zlarni o’qing va daftaringizga yozishni mashq qiling.
-
دی
|
پیری
|
استاد
|
دانا
|
اوکرایین
|
دارو
|
اوت
|
آزار
|
ثور
|
آ باد
|
بینی
|
بانو
|
این
|
دور
|
ایران
|
می
|
2-mashq. Quyidagi so’zlarni arab-fors alifbosida yozing va o’qing.
-
āb
|
did
|
ābād
|
zir
|
āsār
|
dir
|
āvār
|
In
|
ābān
|
nadāri
|
nār
|
dānā
|
dān
|
badi
|
rād
|
ābi
|
bin
|
nādāni
|
3-mashq. Quyidagi so’zlarni transkripsiyada yozing.
یاد ‘ دار ‘ یار ‘ بازو ‘ بانو ‘ دانا ‘ نادانی ‘ آواز ‘ آثار ‘ پیری 4-mashq. Quyidagi so’zlarda cho’ziq unlilarning yozilish o’rniga ahamiyat bering.
آداب ‘ آباد ‘ آرد‘ دارا ‘ داود‘ باد ‘ ایران‘ این ‘ بینی ‘ پیری ‘ او ‘ اوت‘ اوکراین ‘ دارو بازو ‘ زانو
Yod olish uchun iboralar
-
emruz
|
|
bugun
|
diruz
|
|
kecha
|
fardā
|
|
ertaga
|
hālā
|
|
hozir
|
hamin hālā
|
|
hozirda
|
sāl
|
|
yil
|
emsāl
|
|
bu yil
|
pārsāl
|
|
o’tgan yili
|
pirārsāl
|
|
uzoq yil
|
dorost bexānid
|
|
to’g’ri yozing
|
γalat ast
|
|
noto’g’ri
|
sahih nanaveštid
|
|
noto’g’ri yozibsiz
|
eslāh konid
|
|
to’g’irlang
|
ajalle nakonid
|
|
shoshmang
|
درس نهم
To’qqizinchi dars
واژگان
Lug‘at
-
dabirestān
|
|
o’rta maktab
|
nādere
|
|
Nodira
|
tabaγe
|
|
qavat
|
čahār
|
|
to’rt
|
meydān-e futbāl
|
|
futbol maydoni
|
golxāne
|
|
gulxona
|
dar tabaγe-ye avval
|
|
birinchi qavatda
|
nāhārxori
|
|
oshxona
|
ketābxāne
|
|
kutubxona
|
dar tabaγe-ye dovvom
|
|
ikkinchi qavatda
|
bāγče
|
|
bog’cha
|
deraxt-hā
|
|
daraxtlar
|
har ruz
|
|
har kuni
|
miyāyim
|
|
kelamiz
|
dars mixānim
|
|
dars qilamiz
|
Qisqa unlilarning yozuvda ifodalanishi
Fors tilida mavjud qisqa unlilarni (“a” , “e” , “o”) yozuvda ifodalash uchun harflardan foydalanilmaydi. Ularni yozuvda ifodalash uchun belgi-harakatlar ishlatiladi:
1. “a” unlisini ifodalash uchun __َ belgisi ishlatiladi. Bu belgi “zabar” deb ataladi va qaysi harf ustiga qo’yilsa o’sha harfdan so’ng “a” tovushi keladi. Masalan: زبان [zabān] – “til”, در [dar] – “eshik”.
2. “e” unlisini ifodalash uchun ( ِ ) belgisi ishlatiladi. Bu harakatning nomi “zir” bo’lib, satr ostiga qo’yiladi. Qaysi harf tagiga qo’yilsa, o’sha harfdan so’ng “e” tovushi keladi. Masalan: دراز [derāz] – “uzun”, ژ د[dež] – “qal’a”
3. “o” unlisini ifodalash uchun _ُ__ belgisidan foydalaniladi. Bu belgi “pish” deb nomlanadi va satr ustiga qo’yiladi. Masalan:دزد [dozd] – o’g’ri, پر[por] – “to’la”
Yuqoridagi harakatlar o’quv mashg’ulotlarida unli tovushlarni ajratish maqsadida ishlatiladi. Matnlarda esa ishlatilmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
