Yemirilish grafigini cassy yordamida o'lchash va baholash Tajribalar ob'ektlari

---

1 
Atom va Yadro fizikasi 
Radioaktivlik 
Radioaktiv yemirilish va yarim yashash davri 
 
 
 
Yemirilish grafigini CASSY yordamida o'lchash va baholash 
Tajribalar ob'ektlari 
Metastabil Ba − 137m i zotoplarini Cs − 137 prepara ti dan yuvib olish. 
Yuvish aktivligining vaqtdan bog'liqligini o'lchah va Ba-137m izotopining yarim yemirilish 
davrini aniqlash. 
 
 
Rasm 1. Radioaktiv yemirilish: radioaktiv yadrolar soni N vaqtning funktsiyasi sifatida 
Rasm 2. Cs − 137 ning sodda yemirilish sxemasi 

---

2 
Asosiy printsiplar 
Agar biror namunada biror radioaktiv yadro mavjud bo'lsa har bir yadro uchun yemirilish 
ehtimoliyati bir xil bo'ladi. Ammo, qaysi bir yadro oniy ravishda yemirilayotganligini aytib 
bo'lmaydi. Agar namuna tarkibiga boshqa radioaktiv yadro qo'shilmasa, dastlabki turdagi 
radioaktiv yadrolar soni N berilgan vaqt intervali dt da quyidagicha qonuniyat bilan kamayib 
boradi 
(1) 
: yemirilish doimiysi 
Shuning uchun N soni uchun yemirilish qonuni quyidagicha bo'ladi 
( )
(2) 
:
vaqtdagi radioaktiv yadrolar soni 
Bu qonun yarim yemirilish davri uchun quyidagi munoabatni o'rnatadi
(3) 
ya'ni, 
vaqtdan keyin radioaktiv yadrolarning faqat yarmi yemirilmasdan qoladi (Rasm 1. ga 
qarang) Namunaning aktivligi uchun, ya'ni birlik vaqtdagi yemirilishlar uchun quyidagini olamiz 
( ) ( )
(4) 
Bundan quyidagi kelib chiqadi
( )
dan
(5) 
ya'ni aktivlik ham yarim yemirilish vaqtidan keyin ikki marta kamayadi.
Bu tajribada Ba-137 izotopining Ba-137m metastabil holatining yamirilish grafiga 
o'lchanadi, va yarim yamirilish davri aniqlanadi. Ba − 137 uzoq vaqt, taqriban 30 yil, yashovchi 
Cs-137 radioaktiv moddasining yamirilishi natijasida hosil bo'ladi. Cs-137 o'zidan nurlar 
chiqarishi natijasida Ba-137 gacha yemiriladi. Yemirilishlarning 95% da Ba-137m metastabil 
holatiga o'tiladi (Rasm 2. ga qarang), va undan keyin yarim yemirilish davri 2.551 min. bo'lgan 
Ba-137 asosiy holatga 
yemirilish natijasida o'tiladi.
Asosiy (ona) modda Cs/Ba-137m izotop generatorida saqlanadi. Cs-137 betta yemirilishida 
ishlab chiqilgan Ba-137m metastabil izotoplar izotop generatoridan natriy xloridning kislotali 
eritmasi bilan tajribaning boshlanishida yuvib olinadi. Keyin yuvishning aktivligi o'lchanadi. 
Asboblar ro'yxati 
1 Cs/Ba − 137m izotop generatori. . . . . . . . . 559 815 
1 oynali schetchik. . . . ….. . . . . . . . . . . . 559 01 
1 GM karobka . . . . …… . . . . . . . . . . . . 524 033 
1 Sensor CASSY . . . . ………. . . . . . . . . . 524 010 
1 CASSY Lab . . . . . . …….. . . . . . . . . . . 524 200 
1 V shakldagi shtativ , 20 cm … . . . . . . . 300 02 
1 sterjen , 47 cm . . . . . . . ……… . . . . . . 300 42 
2 Leybold ko'p tutgichi . . . . ……. . . . . . . 301 01 
2 universal tutgichlar , 0 … 80 mm . …. . . . . . 666 555 

---

3 
1 test trubkalar to'plami , 16 × 160 mm ….. . . . 664 043 
1 menzurka , 250 ml, ss, qattiq oyna . ……. . . . 664 103 
qo'shimcha talab qilinadi : 
1 PC Windows 95 /98 / NT yoki kattaroq versiyasi