Военно-академический лицей «Темурбеклар мактаби»

“TEMURBEKLAR MAKTABI” harbiy akademik litseyi

X BOB
“Elektrostatika”

Mavzu:

ELEKTR ZARYADI.

ELEKTR MAYDON KUCHLANGANLIGI

REJA

Elektr zaryadi va uning ikki turi. Elementar zaryad
Jismlarning elektrlanishi
Elektr zaryadining saqlanish qonuni
Maydonlarning superpozitsiya printsipi
Elektr va uning inson hayotidagi o’rni
Elektr zaryadlarining o’zaro ta’siri. Kulon qonuni

Elektr zaryadi; Elektr maydon kuchlan-ganligi; Elektr zaryadining saqlanishi; Zaryadlarning ta’sir kuchi; Elektr doimiysi; Kuchlanganlik chiziqlari; Superpozitsiya prinsipi.

TAYANCH SO’ZLAR:

Javob berib ko’ringchi?

• Soch takror-takror taroq bilan taralganda, soch (yoki qog’oz) ning taroqqa tortilishini kuzatamiz.

Buning

sababi

nima?

• Ba’zan kechasi sviterni echayotganda charsillagan ovoz yoki sochni

hurpaytiruvchi

“tok” paydo bo’lishi

kuzatiladi.

Buning sababi nima?

Nima uchun baland binolarga yashin qaytargichlar quriladi?

YANGI MAVZU BAYONI Elektr va uning inson hayotidagi o’rni

Elektr toki– insonnong do’sti va dushmani

Elektron zaryadining absalyut qiymati – elementar zaryad deyiladi. Proton va elektron zaryadlari modullari teng: e=1,6*10-19 C

YANGI MAVZU BAYONI Elektr zaryadi va uning ikki turi. Elementar zaryad
hayotidagi o’rni
YANGI MAVZU BAYONI Jismlarning elektrlanishi
hayotidagi o’rni
YANGI MAVZU BAYONI Elektr zaryadlarining o’zaro ta’siri. Kulon qonuni
Vakuumda joylashgan ikkita nuqta­viy zaryadlar orasidagi o’zaro ta’sir kuchi ularning zaryadlari modullari­ning ko’paytmasiga to’g’ri, orasidagi masofaning kvadratiga teskari proportsional
hayotidagi o’rni
YANGI MAVZU BAYONI Elektr zaryadining saqlanish qonuni
Tanho jismni zaryad­lab bo’lmaydi. Jismni zaryad­lash uchun albatta, ikkinchi jismni bo’lishi shart. Elektrlanish jarayonida jismlardan biri qancha manfiy zaryad olsa, ikkinchisi shuncha miqdordagi musbat zaryadga ega bo’ladi.
Zarralar juft-juft bo’lib paydo bo’ladi, zaryadli zarralar birikib neytral zarralar hosil qilganda ham ular juft-juft bo’lib yo’qoladi.
hayotidagi o’rni
YANGI MAVZU BAYONI
Maydonlarning superpozitsiya printsipi
Elektr maydonini asosan yagona zaryad emas, zaryadlar tizimi hosil qiladi. Har bir zaryadga ta’sir qilayotgan teng na’sir etuvchi kuch:
Zaryadlar sistemasining biror nuq­tada hosil qilgan elektr maydoni­ning kuchlanganligi sistemaga ki­ruv­chi har bir zaryadning o’sha nuq­tada alohida-alohida hosil qilgan maydon kuchlanganliklari­ning vek­tor yig’indi­siga teng.

Mavzuni mustahkamlash uchun savol va masalalar

Nomi	Formula	Nom	Formula
Elektr zaryadining saqlanish qonuni		Elektronning zaryadi
Kulon qonuni		Elektronlar sonini topish
Elektr maydon kuchlanganligi		Butun olam tortishish qonuni
Nuqtaviy zaryadning maydon kuchlanganligi		Zaryadning saqlanish qonuni

Berilgan rasmlarni izohlang?
Berilgan jadvalni to’ldiring?

Mavzuning qisqacha xulosasi

4. Jismlarning elektrlanishi jismlardagi zaryadlarning qayta taqsimlanishi, musbat yoki manfiy zaryadning ortib (kamayib) ketishidir
5. Elektr zaryadlari o’zaro ta’sir (ishorasiga ko’ra tortishish yoki itarilish) kuchini hisoblash mumkin:
2. Elektr zaryadi ikki turda bo’ladi:
manfiy (-) va musbat (+).
3. Elementar zaryad (elektron) ning zaryadi diskret (bo’linmas) bo’lib
1. Tabiatdagi barcha jismlar elementar zarralardan tashkil topgan. Odatda ular elektr jihatdan neytral bo’ladi
6. Elektr zaryadlarini hosil qilish, yo’qitish (neytrallash) hamda undan turmush va texnikada elektr energiyasi sifatida foydalanish mumkin.