Texnik ta‘mirlashda tozalash va yuvish jarayonlarni asosiy vazifalardan xisoblanadi. Mashinaning tashqi qismlari va ajratilgan qismlari sovuq ham da issiq suv bilan yuviladi

Texnik ta‘mirlashda tozalash va yuvish jarayonlarni asosiy vazifalardan xisoblanadi. Mashinaning tashqi qismlari va ajratilgan qismlari sovuq ham da issiq suv bilan yuviladi. Qishloq xo‘jalik mashinalarini birlamchi yuvish jarayoni ochiq maydonlarda shlanglar va 0,5..1,2 MPa bosimli nasoslar yordamida bajariladi. Ajratilgan detallar va qismlar ta‘mirlash ustaxonalarida maxsus idishlarda 600 ...800 S har oratgacha isitilgan suvli aralashmalarda yuviladi. Ba‘zi bir yuvish uchun tayyorlangan aralashmalar sog‘liq uchun zararli bo‘lgan tarkibga ega. SHuning uchun xozirgi vaqtda inson uchun zararli bo‘lmagan aralashmalardan quyidagi vositalar mavjud: MS-6–taraktor, avtomabillar kombaynlarning tashqarisidagi yog‘li iflosliklarni tozalovchi vosita; MS-15 transmissiya va motorlarni yog‘lar, quyulib qolgan cho‘kmalardan tozalovchi vosita; MS-8 – kuchli ifloslangan detallarni tozalovchi vosita. 215 Avtomatlashtirish vositalarini qo‘llamasdan turib yuvish, tozalash ishlarida yuqori samaradorlikka erishib bo‘lmaydi. Ta‘mirlash ustaxonalari mashinalarni yuvish va tozalash cho‘tkalariga ega bo‘lgan qurilmalar ham da yuvilgan mashinalarni xavo yordamida quritish uskunalariga ega bo‘lgan yuvish konveerlari bilan ta‘minlangan. YUvish va xavo berish quyidagicha amalga oshiriladi. Mashina konveerga to‘g‘rilanadi va svetofor signaliga ko‘ra unga qarab yo‘naltiriladi, bu holda mashinalar orasida minimal oraliq saqlanadi. Konveer siljiganda mashina korpusi yorug‘lik nurini kesib o‘tadi. Bu erda avtomatlashtirish tizimidagi fotorele issiq suvni ishga tushirib, cho‘tkalar yuvishga moslanadi va harakatlanayotgan mashinani yuvish jarayoni boshlanadi. Xavo berish uskunasiga yaqinlashganda mashina ikkinchi yorug‘lik nurini kesib o‘tadi. Bu holda ikkinchi fotorele yordamida yuvish qurilmasi, suv berish uskunasi ishdan to‘xtatilib, elektr ventilyatorlari ishga tushadi va quritish jarayoni boshlanadi. Mashina bu erdan o‘tganda, so‘ng yorug‘lik nuri ta‘sirida ikkinchi fotorele ishga tushadi va xavo beruvchi ventilyatorlarni ishdan to‘xtatadi. Maxsus yuvish kameralarida texnologik jarayonlar qisman avtomatlashtirilgan: yuvuvchi aralashmalarning har orati va satxini boshqarish, ularni iflosliklardan muntazam tozalab turish, yuvish kamerasida belgilangan programma asosida aylanuvchan yoki tebranuvchan harakat lar hosil qilish. Agregatlarni yig‘ishda detallarni yig‘uv joyiga uzatish, agregatni keyingi ish joyiga o‘tkazish vazifalari avtomatik liniyalarda amalga oshiriladi. Avtomatik yig‘uv jarayonida eng murakkab vazifalar bu detallarni birbiriga nisbatan moslashtirish va ularni birlashtirish xisoblanadi. Odatda ba‘zi bir qo‘lda oson bajariluvchi jarayonlar avtomatlashtirishga kelganda murakkab kechadi yoki teskarisi ham bo‘lishi mumkin. Yig‘uv jarayonini avtomatlashtirish ko‘p hollarda yig‘uv moslamalari va detallarning o‘zini ham tuzilishini o‘zgartirishni talab qiladi. Yig‘uv texnologik jarayoni detallarning holatini eng kam o‘zgartirishni talab etadi. Ta‘mirlash zavodlarida va ustaxonalarida agregatlar, mashina va uskunalarni ko‘tarish, tushirish va bir joydan boshqa joyga ko‘chirish uchun 216 elektrokaralar, telferlar va ko‘prikli kranlar ishlatiladi. Eng ko‘p tarqalgan uskunalardan biri tel‘ferlar – osma aravalar xisoblandi. Tel‘ferlarning yuk ko‘tarish qobiliyati 0,2 dan 5 t. gachadir. Kichik quvvatli telfeerlar detallarni ko‘tarish uchun bitta elektrmotorlarga ega. Ularning aravasini qo‘l yordamida balka bo‘ylab surish mumkin. Katta quvvatli telferlar ko‘tarish uchun va surish uchun moslashtirilgan ikkita M1, M2 (13.3.1-rasm) elektr motoriga ega. Telferni tugmali boshqaruv pulti 1 yordamida operator bosh-qaradi. Ko‘tarish barabani 3 M1 elektr motori 2 va 4 ilgakka maxkamlangan yuk 9-harakatlanuvchi g‘ildiraklarda joylashtirilgan 8– balka yordamida harakatlanadi. Balka M2 elektr motori (10) yordamida reduktor orqali ishga tushiriladi. Elektr motorlar yumshoq kabel yoki qattiq trolleylar yordamida energiya bilan ta‘minlanadi. 13.3.1-rasm. Telferning umumiy ko’rinishi (a) va prinsipial elektr boshqaruv sxemasi. 5, 7 va 11- oxirgi o‘chirgichlar yukni ko‘tarish vaqtidagi (SQ1) va gorizontal surilish vaqtidagi (SQ2 va SQ3) holatini chegaralaydi. Ular ajralgan vaqtida elektr motorlar ishdan to‘xtaydi. 217 YUk ko‘tarish elektr motori 6-elektromagnit to‘xtatgichga (ET) ga bo‘lib, motor ishlab turgan vaqtda 3- barabanni bo‘shatadi, o‘chirilgan holatda uni to‘xtatib, yukning o‘z-o‘zidan tushib ketishining oldini oladi. SB1 yuk ko‘tarish tugmasi, SB2 tushirish tugmasi, SB3 oldinga va SB4 orqaga surish tugmasi ishlab turgan vaqtda har bir elektr yuritma ishlab turadi. Tugmalar qo‘yib yuborgan vaqtda KMP...KMN tegishli magnit ishga tushirgichlar to‘xtaydi va elektr motorlar tarmoqdan ajratiladi. Bunday boshqaruv usuli itaruvchi usul deb yuritiladi.