Soriyev ziyodulla 20-variant buxgalteriya hisobi

---

BIA-85
SORIYEV ZIYODULLA 20-VARIANT
BUXGALTERIYA HISOBI 
Dam olish to'lovlarini hisoblash
Ta'til to'lovini eng aniq hisoblash uchun siz onlayn dasturlardan yoki 
formulalardan foydalanishingiz mumkin, biz quyida misol qilib 
beramiz.
Bir kunlik daromadni hisoblash uchun quyidagi formula qo'llaniladi:
Daromad (kunlik) = hisob-kitob davri uchun ish haqi miqdori 
(kalendar kunlarining o'rtacha soni * 12).
Onlayn kalkulyatorlardan foydalanish:

---

Biz ko'rib chiqqan formulalar, xodim to'liq talab qilinadigan hisob-
kitob davrini to'liq ishlab chiqqan holatlar uchun amal qiladi. Istisno - 
bu odam oxirigacha ishlamagan holatlardir. Bunday holda, ta'til 
to'lovini hisoblash uchun siz standart hisob-kitob bilan bir xil 
formuladan foydalanishingiz kerak, ammo to'liq hisoblash davri 
o'rniga, amalda ishlagan kalendar kunlar sonini hisobga olish odatiy 
holdir.
Misol
Aytaylik, xodim tashkilotda to'rt yil ishlagan. 2015 yilda unga pullik 
ta'til berilishi kerak (15 to'liq kun). Bu holatda ta'til to'lovlari 
miqdorini qanday hisoblash mumkin?
Xodim ilgari ota-ona ta'tilini olganligi ma'lum; 25.07.2014 yilda 
boshlangan va 15.11.2015 yilgacha davom etgan. Shuningdek, xodim 
03.07.2014 dan 24.07.2014 gacha tug'ruq ta'tilida edi.
Hisob-kitob davridan kasallik ta'tiliga va tug'ruq ta'tiliga sarflangan 
vaqtni hisobga olmaganda, biz hisob-kitob davrini 03/01/2013 dan 
28/02/2014 yilgacha hisoblashni boshlaymiz - bu 12 oy biz chiqarib 
tashlagan davrdan oldin edi.
Xodimning ushbu davrdagi umumiy ish haqi 425 499,25 rublni tashkil 
etganligini hisobga olib, biz ushbu qiymatni formulaga almashtiramiz 
va olamiz:
425 400,52 .: 12 .: 29,3 kun / oy. = 1209,90.
Ushbu ko'rsatkich xodimning kunlik daromadini aks ettiradi.
Ta'til to'lovining to'liq miqdorini bilish uchun biz bu raqamni 15 ga 
ko'paytiramiz:
1209,90 rubl / kun × 15 kun = 18 148,50 rubl

---

Kim va qachon
Mehnat kodeksining moddalariga muvofiq, korxona xodimi mehnat 
faoliyatini boshlagan kundan boshlab olti oy o'tgach, qonuniy ta'til 
olish huquqiga ega. Biroq, agar ish beruvchi bu vaqtgacha 
bo'ysunuvchini munosib dam olishga yuborishni maqsadga muvofiq 
deb hisoblasa va u o'z navbatida e'tiroz bildirmasa, bunga ham ruxsat 
beriladi.
Rossiya qonunchiligi ham bir qator holatlarni nazarda tutadi, ularga 
ko'ra, shaxs ish beruvchining roziligisiz muddatidan oldin ta'tilga 
chiqish huquqiga ega. Ushbu qoida homilador ayollarga, shuningdek, 
voyaga etmaganlarga ham tegishli. Xodim ayollarning erlari ham 
homiladorlik va tug'ish munosabati bilan ta'til huquqidan 
foydalanishlari mumkin.
Dam olish to'lovi miqdoriga nima ta'sir qiladi
Ulardan eng muhimlari:
hisob-kitob davrining davomiyligi (faoliyat turi va mehnat 
sharoitlarini hisobga olgan holda alohida belgilanadi); asos sifatida 
qabul qilingan davr uchun mumkin bo'lgan daromadlar; ish kuni 
davomida xodimlarning o'rtacha ish haqi; to'langan ta'til to'lovining 
yakuniy miqdori;

---

Hisob-kitob davrining davomiyligi
Hisob-kitob davrining davomiyligini aniqlashda bugungi kunda 
quyidagi qoidalar va talablarga amal qilish odatiy holdir:
Ish tartibi qanday bo'lishidan qat'i nazar, xodimning o'rtacha ish 
haqini hisoblashda hisobga olinadigan asosiy mezonlar haqiqiy 
ishlagan soatlar va uning keyingi ta'tilni olishdan oldingi 12 oylik ish 
haqi hisoblanadi.
Agar hisob-kitob davrining hajmi o'zgarsa (esda tutingki, ba'zi 
hollarda kompaniya uni mustaqil ravishda belgilashi mumkin), ta'til 
to'lovini qayta hisoblash to'lovlarga salbiy ta'sir ko'rsatmasligiga 
alohida e'tibor qaratish lozim. Bunday holda, hisoblash ikki marta 
amalga oshiriladi: umumiy qabul qilingan 12 oylik muddat va ish 
beruvchi tomonidan taqdim etilgan muddatni hisobga olgan holda. 
Olingan ko'rsatkichlar taqqoslanadi va tanlov kattaroq ko'rsatkich 
foydasiga amalga oshiriladi.

---

Keng ma'noda hisob-kitob davri deganda keyingi ta'til boshlanishidan 
oldingi oxirgi 12 kalendar oyga teng vaqt tushuniladi (xuddi shu qoida
xizmat safarlari, ishdan bo'shatish va hokazolar uchun ham amal 
qiladi).
Biroq, qachon:
Xodim o'zining o'rtacha ish haqini olish huquqini saqlab qoldi 
(masalan, pullik ta'tilda yoki ish safarida). U homiladorlik va tug'ish 
uchun pul nafaqasini oldi yoki tug'ruq ta'tilida edi.
U maoshsiz ta'tilda edi.
Ishtirok etmagan ish tashlash tufayli u ishni bajara olmadi.
Xodim tashkilotning ishlamay qolganligi sababli ishni bajara olmadi 
(ammo, agar ishlamay qolish sabablari xodim va tashkilotga bog'liq 
bo'lmasa, lekin ob'ektiv sabablarga ko'ra yuzaga kelgan bo'lsa).

---

Bu yoki boshqa sabablarga ko'ra, xodim qisman saqlanib qolgan ish 
haqi bilan yoki to'lovlarsiz mehnat vazifalaridan ozod qilindi.
Xodim nogiron qarindoshlariga g'amxo'rlik qilgani uchun qo'shimcha 
haq to'lanadigan dam olish kunlarini oldi.
Hisob-kitob davri uchun daromad
Hisob-kitob davri uchun daromad miqdorini aks ettiruvchi eng aniq 
ko'rsatkichni olish uchun quyidagi omillarni hisobga olish kerak:
Ta'tildan oldingi vaqt uchun tarif stavkalari va ish haqiga qarab 
xodimga hisoblangan naqd to'lovlar.
To'lovlar, parcha stavkalari bo'yicha taqsimlanadi.
Turli rag'batlantiruvchi bonuslar, shu jumladan ilmiy daraja, unvon 
uchun; yarim kunlik ish; bajarilgan ishlarning yuqori hajmi; ish stajiga, 
shuningdek xizmat ko'rsatish sohalarini kengaytirishga.

---

Korxona ishiga shaxsiy hissa qo'shgan (mualliflik, dasturlar va 
loyihalar) xodimlar uchun mo'ljallangan to'lov. Ish haqi fondi deb 
ataladiganlarga hisoblangan.
Joriy ish haqi tizimi tomonidan taqdim etilgan bonuslar.
Qo'shimcha ish, shuningdek bayram va dam olish kunlaridagi mehnat 
faoliyati uchun to'lov.
Xavfli ishlab chiqarish uchun naqd to'lovlar, tungi ish uchun nafaqalar.
Muayyan ish beruvchilar tomonidan taqdim etilgan boshqa to'lovlar 
ham hisobga olinadi.
O'rtacha kunlik daromad
O'rtacha kunlik daromadning eng aniq ko'rsatkichini olish uchun 
ushbu maqsadlar uchun uzoq vaqtdan beri foydalanilgan maxsus 
hisoblash formulasidan foydalanish kerak.
Oyiga o'rtacha ish kunlari soni 12 ga ko'paytiriladi, shundan so'ng 
xodimning bir ish kuni uchun ish haqini olingan songa bo'lish kerak.
Dam olish to'lovining umumiy miqdori
Ta'til to'lovining umumiy miqdorini hisoblash uchun xodimning kunlik 
ish haqiga teng ko'rsatkich ta'til kunlari soniga ko'paytiriladi. Shuni 
ham ta'kidlash kerakki, ta'til to'lovlari soliqqa tortiladi.
Ishdan bo'shatilgandan keyin ta'til to'lovini olish
Alohida-alohida, korxona xodimi keyinchalik ishdan bo'shatish bilan 
ta'tilga chiqishni rejalashtirgan holatlarni ko'rib chiqishga arziydi. 
Bunday hollarda ta'til to'lovini hisoblash bir qator nozikliklarga ega.

---

Agar ishdan bo'shatish paytida xodim foydalanilmagan ta'tilga ega 
bo'lsa, hisob-kitob u tashkilotda ishlashga muvaffaq bo'lgan vaqtga 
asoslanadi:
Olingan ko'rsatkich 12 oydan oshsa, hisoblash muddati bir yil. Bundan
tashqari, boshlang'ich nuqtasi - bu xodim ishdan bo'shatishni istagan 
oy.
Agar tashkilotdagi ish muddati 12 kalendar oydan kam bo'lsa, hisob-
kitob davri uning o'z lavozimida o'tkazgan barcha vaqtlarini o'z ichiga 
oladi. Boshlanish sanasi - xodim o'z vazifalarini bajarishni boshlagan 
kun va tugash kuni - haqiqiy ishdan bo'shatilgunga qadar oyning 
oxirgi kuni.
SAVOLLAR:
1-MATERIAL QIYMATLIKLARNI OMBORDAGI HISOBI VA MATERIALLAR 
XARAKATI TO’G’RISIDA HISOBOT QANDAY TUZILADI?
2-KASSA DAFTARINI YURITISH TARTIBIGA MISOLLAR KELTIRING.
3-TA’TIL HAQQINI HISOBLASH VA TO’LASH TARTIBI VA UNI HISOBI.
1) Materiallarning ombordagi hisobi operativ buxgalteriya yoki 
boshqa 
usullar yordamida hisobga olinadi. Ushbu usullarning mohiyati 
shundan 

---

iboratki, bunda materiallarning ombordagi hisobi son shaklida, 
buxgalteriyada esa pul shaklida yuritiladi. Buxgalteriyada yuritiladigan
hisob materiallarning harakati bo‘yicha omborda rasmiylashtirilgan 
boshlang‘ich hujjatlardagi ma’lumotlarga asoslanadi. Omborlarda 
rasmiylashtirilayotgan boshlang‘ich hujjatlarning to‘g‘ri yoki noto‘g‘- 
riligini buxgalteriya xodimlari belgilangan muddatlarda tekshirib 
boradi 
va yozuvlar to‘g‘riligi ombor varaqalarining «nazorat» bo‘limida imzo 
bilan tasdiqlanadi. Hisobot oyining oxirida ombordagi hisob buxgal- 
teriyada yuritiladigan sintetik hisob ma’lumotlari bilan taqqoslanadi. 
Buning uchun esa har bir ombor bo‘yicha qoldiq vedomosti yuritiladi. 
Vedomostda ombor varaqalari asosida material qoldig‘i yoziladi va u 
pul ko‘rsatkichiga aylantiriladi. Qoldiq vedomostidagi material 
qoldig‘ining umumiy summasi buxgalteriyada materiallar harakati 
bo‘yicha yuritiladigan 10-vedomost ma’lumotlari bilan solishtiriladi. 
Sonlarning to‘g‘ri kelishi hisobot oyi davomida omborda va 
buxgalteriyada yuritilgan hisobning to‘g‘riligidan dalolat beradi.
2)
Kassa daftarining suqma varag’i” mashinogrammasida har bir oy 
uchun oxirida har bir oy uchun kassa daftari varaqlarining umumiy 

---

miqdori, taqvimiy yil uchun – oxirida bir yil uchun kassa daftari 
varaqlarining umumiy miqdori avtomatik tarzda bosiladi.
“Kassa daftarining suqma varag’i” va “Kassir hisoboti” 
mashinogrammalarini olganidan keyin kassir kassa daftari va kassir 
hisoboti toʻg’ri tuzilganini tekshirishi, ularni imzolashi va kassa 
daftarining suqma varag’iga imzo chektirgan holda kirim va chiqim 
kassa hujjatlari bilan birgalikda buxgalteriyaga topshirishi shart.
Saqlanishini taʼminlash maqsadida va mashinogrammadan 
foydalanish qulay boʻlishi uchun “Kassa daftarining suqma varag’i” yil 
davomida kassir tomonidan іar bir oy uchun aloіida saєlanadi. 
Taєvimiy yil tugagach (yoki zarurat tug’ilishiga qarab) “Kassa 
daftarining suqma varag’i” mashinogrammalari xronologik tartibda 
kitobcha qilinadi. Yil uchun varaqlarning umumiy miqdori korxona 
rahbari va bosh buxgalterining imzolari bilan tasdiqlanadi va daftar 
surg’uchlanadi.
3)
Ta'til to'lovini eng aniq hisoblash uchun siz onlayn dasturlardan 
yoki formulalardan foydalanishingiz mumkin, biz quyida misol qilib 
beramiz.
Bir kunlik daromadni hisoblash uchun quyidagi formula qo'llaniladi:
Daromad (kunlik) = hisob-kitob davri uchun ish haqi miqdori 
(kalendar kunlarining o'rtacha soni * 12).
Onlayn kalkulyatorlardan foydalanish:
Biz ko'rib chiqqan formulalar, xodim to'liq talab qilinadigan hisob-
kitob davrini to'liq ishlab chiqqan holatlar uchun amal qiladi. Istisno - 

---

bu odam oxirigacha ishlamagan holatlardir. Bunday holda, ta'til 
to'lovini hisoblash uchun siz standart hisob-kitob bilan bir xil 
formuladan foydalanishingiz kerak, ammo to'liq hisoblash davri 
o'rniga, amalda ishlagan kalendar kunlar sonini hisobga olish odatiy 
holdir.
Misol
Aytaylik, xodim tashkilotda to'rt yil ishlagan. 2015 yilda unga pullik 
ta'til berilishi kerak (15 to'liq kun). Bu holatda ta'til to'lovlari 
miqdorini qanday hisoblash mumkin?
Xodim ilgari ota-ona ta'tilini olganligi ma'lum; 25.07.2014 yilda 
boshlangan va 15.11.2015 yilgacha davom etgan. Shuningdek, xodim 
03.07.2014 dan 24.07.2014 gacha tug'ruq ta'tilida edi.
Hisob-kitob davridan kasallik ta'tiliga va tug'ruq ta'tiliga sarflangan 
vaqtni hisobga olmaganda, biz hisob-kitob davrini 03/01/2013 dan 
28/02/2014 yilgacha hisoblashni boshlaymiz - bu 12 oy biz chiqarib 
tashlagan davrdan oldin edi.
Xodimning ushbu davrdagi umumiy ish haqi 425 499,25 rublni tashkil 
etganligini hisobga olib, biz ushbu qiymatni formulaga almashtiramiz 
va olamiz:
425 400,52 .: 12 .: 29,3 kun / oy. = 1209,90.
Ushbu ko'rsatkich xodimning kunlik daromadini aks ettiradi.