Шунинг учун ҳам ашѐларнинг сақланиш тартибига риоя этиш керак

Шунинг учун ҳам ашѐларнинг сақланиш тартибига риоя этиш керак.
Ҳарорат намлик.Фондларни сақлаш тартиби.
Ёғоч, мато, қоғоз, теридан тайѐрланган буюмлар ўта совуқ ва
ўта иссиқ ҳароратда тез ўзгаради. Совуқ ҳароратда бу ашѐлар
кичраяди, ѐрилиб кетиши мумкин, мустаҳкамлигини йўқотади.
Юқори ҳароратда химик ўзгариш кучаяди, толалари
ажралади ва ҳоказо.

1металл учун Қ18 -Қ20 -50 С

2-шиша, эмал, сопол —12 —20 С
3-тошлар (қиммат баҳо, ўрта қимматли тошлар) 15 -18 С.
4-матолар 15 —18
5-тери, мўйна —16 —18 С
6-суяк, шох, тошбақа чаноғидан бўлган ашѐлар 14 15 С
7-расмлар 12 18С,
8-қора оқ расм 12 гача,
9-рангли 5 С гача.
Т О Л А
ТАБИИЙ КИМЁВИЙ
Ўсимликдан олинган, хайвондан олинган сунъий
синтетик
Табиий толалар ўсимликлар ва ҳайвонлардан олинади. Ўсимлик толаси пахта ва зиғирпоядан олинади. Ҳайвонлар толаси ипак қуртининг пиллаларидан ва қўй, эчки, туяларнинг юнгларидан олинади.
Табиий толаларнинг таснифи
Кимёвий тола саноат йўли билан олинади: тахтадан – вискозали тола; нефт, газ, кўмирни қайта ишлашдан – капрон, лавсан в.б. (улар ҳақида сиз юқори синфларда билиб оласиз) олинади. 5-синфда сиз ўсимликлардан олинадиган табиий толалар билан танишасиз. Ўсимлик толаларини ишлаб чиқариш ва улардан олинадиган матолар учун кўпинча пахта ва зиғирпоя ўсимлигини қўлланилади. Шунингдек, ўсимлик толаси крапива (қичитқи ўт), нашапоя, каноп, жунлардан ҳам олинади, бироқ бу ўсимликлар хом-ашё сифатида тўқимачилик саноатида камроқ ишлатилади. Пахта – бир йиллик бутасимон, баландлиги 1 метрдан ортиқ ўсимлик. Пахтанинг кўсаги етилганидан кейин – уруғлик чаноғи очилади. Қутининг ичида толалар билан қопланган уруғлари бўлади. Пахта толаси оппоқ, момиқ, қисқа, юмшоқ, ингичка бўлади. Айнан улардан пахта-қоғозли ип ва газламалар тайёрлашади. Ундан ташқари пахтанинг уруғидан (чигитидан) ёғ, ҳайвонлар учун кунжара олинади. Пахтанинг қимматбахо хусусияти туфайли уни оқ олтин деб аташади. Пахтанинг ватани – Ҳиндистон.Ўсимлик 30 даражали ҳарорат ва катта кўламдаги намликни ёқтиради. Зиғирпоя – бир йиллик 1 метрга етмайдиган ўсимлик. Танасининг илдизида газлама тайёрланадиган тола мавжуд. Бу толалар «пўстлоқли» деб номланади. Улар текис, узун, тўғри ва қалин бўлади. Зиғирли газламалар одатда кул рангга мойил ялтироқ бўлади, шунинг учун зиғирни шимол ипаги деб атайдилар.
Табиий ўсимлик толаларидан тайёрланган матоларнинг хусусиятлари
Пахта толасидан тайёрланган ип газлама бироз дағал, ялтирамайди, уларнинг иплари қалинлиги бўйча бир хил. Тоза пахтадан тайёрланган матолар енгил, ғижим бўлади, бироқ яхши дазмолланади. Чок иплар тортишмайди. Пахтадан тайёрланган матолар енгил ва юмшоқ, иссиқни ҳис этади, намликни яхши ўтказади, тез қурийди, ҳаво ўтказади, яхши ювилади ва юқори ҳароратларни кўтаради. Улардан кийим-кечак, ички либослар, чойшаблар ва ошхона буюмлари, сочиқ ва бошқа буюмларни тикишади. Пахтадан тайёрланган матолар пишиқ, дазмоллаганда тез ёйилади. Ювилганда улар тикилган иплари асосига қайтишади.
Пахта матоларининг турлари:
Чит – ёзги кўйлаклар, сарафан, халат, ички либослар учун енгил мато.
Батист – жуда нафис, юмшоқ ёзги кўйлаклар, ич кийимлари учун юмшоқ мато.
53 Фланел – болалар учун қишки кийимлар, эркаклар учун иссиқ кўйлаклар, уйда кийиладиган халатлар учун тўқилган, бўйин томонининг икки юзаси юнгли юмшоқ газлама.
Жинси газламаси – кундалик турмушда ва саноат ишларида киййишга мосланган бўлиб, зич пахтадан тўқилган мато.
Чийбарқут (вельвет) – йўл-йўл қири бўлган юнгли газлама, ташқи кийимларни тикиш учун мўлжалланган мато.
Зиғир матолари – текис, ялтироқсимон, ипининг қалинлиги турли хил.Тоза толасидан тайёрланганларининг тархи тез бузилади, бироқ яхши дазмолланади. Кесилган жойидаги иплари чуваланиб кетади. Зиғир толаси намни яхши сингдиради ва қуритади. Зиғир толасидан тикилган кийимлар танага текканда бироз намлик, салқинлик сезилади. Ундан тайёрланган матолардан кийимлар, чойшаблар, сочиқлар тикилади. Бу мато жуда пишиқ, қаттиқ, салмоқли ва қалин бўлади. Зиғир матоларининг турлари: Зиғир полотноси – пухта чирмашиб тўқилган турли қалинликдаги ва тусдаги матоларнинг гуруҳи, ёзги кийимларни ва ички кийимларни тайёрлаш учун ишлатилади. Зиғир батисти – ўта юпқа ярим ялтироқ зиғир оқ полотноси, ички кийимларни ва енгил кийимларни тайёрлашда қўлланилади. Бўз – йўғон ипдан иборат бўлган мато, техник ишлар учун хизмат қилади. Парусина – махсус кийимлар учун пишиқ чирмашиб тўқилган мато. Амалий иш № 6 Матонинг турини аниқлаш Матолар ва асбоблар: турли пахта ва зиғир матоларининг намуналари, қайчи, лупа. ВАЗИФА: Кийим тайёрлаётган вақтда пахта ва зиғир матоларини фарқлаш лозим. Ўқитувчи тавсия қилган намуналар бўйича матонинг турларини аниқланг (1-жадвал). Зиғир ва пахта матоларининг асосий

БЕЛГИЛАРИ

ПАХТА МАТО ЗИҒИР МАТО
Ташқи кўриниши бўйича Юзаси силлиқ, ялтироқ ипи юзаси гадир-будур ялтира- йўғон, қалинлиги бир хил эмас
майди,ипи нозик калин-
лиги бир хил
Силаб кўриш
юмшок,енгил,иссик Қаттиқ, вазнли, салқин

Ажратиб кўриш

Енгил киркилади, Пишиқ, қийин қирқилади Киркилган киркилган жойида
жойида киркилган тугри толаларнинг момиқ толалар уюми куринади куринади
Мато турини аникланади. Ташқи кўринишини силаб кўриб зиғир ва пахта матоларини аниқланг. чиқаради. Матода асос ип унинг узунлигини белгилайди. Арқоқ ип – момиқ. Йўғон, йўғонлиги бўйича турли хил, ихчам, юмшоқ. Арқоқ ип чўзилувчан, мато бирданига тортилса ип бўғиқ товуш чиқаради. Матода арқоқ ип унинг энини белгилайди. Матонинг қирралари бўйлаб кўпинча асос иплар жойлашади, шу боис пишиқ ўралма юзага келади – бу чок. Чок матони иплар титилиб кетмаслиги ва чўзилиб кетмаслигини сақлайди. Чокдан чоккача бўлган масофа матонинг эни дейилади. Тўқимачилик матоларини ишлаб чиқариш уч босқич – йигириш, тўқиш ва безатишдан иборат бўлган мураккаб жараён. Йигириш – бу узун ипни (йигирилган ипни) ўраш йўли билан қисқа толалардан олинадиган жараён. , бўзчилик. Тўқувчилик саноатининг асосий касби – тўқувчи.У бир вақтнинг ўзида 48 дан 64 тагача тўқувчи автомат дастгохларга хизмат кўрсатади. Дастгох тўҳтаб қолса тўқувчи узилган ипларни улайди, мато сифатини кузатиб боради. Тўқувчилик дастгоҳидан чиққан газмол, унча тоза бўлмайди – кулранг ёки сарғиш тусда, ғижим бўлади. Бу мато зеб беришга жўнатилади: газмолнинг устки юзасидаги толаларнинг учлари олиб ташланади, оқартирилади, бўялади ёки босишади (расм туширишади) (48-расм).
Ашѐни мутахассислар томонидан ўрганилади ва хулосаларини комиссияга тақдим қилади.
Ашѐни топширган ва қабул қилиб олган шахс уртасида акт ѐки квитанция имзо чекиб расмийлаштирилади.
Акт ѐки квитанцияга ривоят ѐзилади (қаерда ишланган, қачон фойдаланилган, мемориал аҳамияти ва б.)
Кўплаб ашѐларни қабул қилишда коллекцион опись ѐзилади
Баѐнномага комиссиянинг ашѐни музейга қабул қилиш ва уни умрбод сақлаш тўғрисидаги қарори ѐзилади. Булар энг камида уч нусхада бўлади. Ашѐнинг қабул қилиниш акти, имзоланади, сақлашга маъсуллар имзо чекадилар. Акт директор томонидан тасдиқланади ва муҳрланади. Ашѐлар дастлаб рўйхатга ўтгандан бошлаб токи давлат мулки бўлгунича ҳисобга олинади.
Ҳар бир ашѐга тартиб номери музей шифри билан қўшиб қўйилади Масалан: Давлат тарихий музейи (ДТМ) — А.Т. 105809. Ашѐлар сони тартиб рақами билан белгиланади. МасаланД.Т.М. А.Т. — 1865 — 2020. Кирим (книга поступлений) китоби - Тўлдирилгунча ҳар бир варағи рақамланади, тикилади, имзо чекилади, муҳр қўйилади.
Умрбод, вақтинча сақлашга берилган ашѐларнинг актлари ва умрбод, вақтинча сақлашга қабул қилинган ашѐларнинг актлари 4 та махсус делода сақланиб, йил охирида рақамланади, тикилади, муҳрланади.
1 январгача ҳар йили опись қўйилди.