Shaharlarning ekologik muammolari

Shaharlarning ekologik muammolari

Reja:
1. Shahar va urbanizatsiya

2. Katta shaharlarning ekologik muammolari
2.1 Avtotransportlar chiqindilaridan havoning ifloslanishi
2.2 Atmosfera chiqindilaridan havoning ifloslanishi
2.3 Maishiy chiqindilar muammolari
2.4 Shovqinning ifloslanishi
2.5 Ichimlik suvi muammosi
3. Amaliy qism

Ajoyib hodisa - shahar! Shaharsozlar u uchun loyihani ishlab chiqmoqdalar - bosh reja, quruvchilar bino va inshootlar qurish, yo'llar va ko'chalarni qurish orqali haqiqatga aylanadilar. Ularning barchasi shaharni kutilganidek ko'rishni xohlashadi. Va u qurilishning mutlaqo boshqa sur'ati va yo'nalishini tanlaydi. Insoniyatning bu itoatsiz farzandi bo'lgan shahar bizning loyihalarimiz va istaklarimizni tantanali ravishda hal qilishdan tortinmaydi.

Chiroyli, avvalambor, tabiat bilan uyg'unlikda yashaydigan shahar. U tabiiy landshaft xususiyatlaridan mohirona foydalangan, bino va inshootlar qirlar va qirlarning balandligiga, daryoning kengligiga mos keladi. Ammo ko'pincha qurilish paytida tabiat shahar tashqarisiga chiqarilsa, er beton, asfalt, toshga mixlanib qoladi.
Shunday qilib, atrofimdagi odamlarning aksariyati nafaqat shaharchada, balki katta shaharda ham o'z hayotlarini tartibga solishga intilishadi. Bu odamlarni nima boshqaradi? Ularni ma'lum bir shahar muhitiga nima jalb qiladi? Ijodiy muhit, shaxsiy muloqot uchun keng imkoniyatlar, yangi g'oyalarning paydo bo'lishi va sinovi uchun qulay sharoitlarmi?
Katta shaharlarga bo'lgan munosabat ular kabi qarama-qarshi. Sovet geografi Nikolay Nikolaevich Baranskiy ularni mayoqchalar, mamlakatning iqtisodiy, madaniy va siyosiy hayotidagi fokuslar deb atadi.Angliyalik me'mor va shaharsozlik Frederik Gibberdning yozishicha, katta shahar yovuzlikni keltirib chiqaradi, bu odamni tabiatdan ajratib turadi. Yirik shaharlarning ulkan intellektual salohiyati ularni sayyoraning ijodiy laboratoriyalariga aylantiradi, ularda jamiyatning dolzarb muammolariga echimlar ishlab chiqiladi. Garchi bu shaharlar ko'p asrlar davomida tanqid qilingan kamchiliklar va hatto yomonliklar bilan to'lib-toshgan bo'lsa ham, ular taraqqiyot omili rolini o'ynaydi.
Inshoning mavzusi - "Katta shaharlar muammolari". Ushbu mavzu juda dolzarbdir, chunki shahar (ayniqsa katta shahar) uni yaratgan jamiyat modelidir. Va zamonaviy jamiyatning barcha tendentsiyalari nafaqat bugungi kunning voqeligini aks ettiradi, balki kelajakda ushbu jamiyat muqarrar ravishda duch keladigan muammolarni bashorat qiladi.
Shuning uchun, mening ma'ruzamning maqsadi katta shaharlarda yashayotgan odamlar duch keladigan ba'zi global muammolarni ko'rib chiqish va men "taraqqiyot motorlari" ning bir qator kamchiliklariga e'tibor berishni istayman.
1. Shahar va urbanizatsiya
Mamlakatimizdagi shahar - bu 12 mingdan ortiq kishi istiqomat qiladigan shaharcha, ularning 85 foizi xalq xo'jaligining sanoat sohalarida banddir. Shahar markazdan shtatning chekkasiga qadar o'zgarib turadigan o'ziga xos o'ziga xos xususiyatga ega. Rossiya hududining markaziy qismi sobiq zavod qishloqlaridan paydo bo'lgan shaharlar bilan ajralib turadi - Ivanovo, Vladimir. Eski shimoliy shaharlar kemalar, daryolar bo'yida, ko'pincha ko'l yoki dengizga quyiladigan joyda - Novgorod, Astraxanda joylashgan. Uralsdagi shahar fabrikalari juda go'zal, ularning ko'pchiligi umumiy kasbni birlashtirgan - Yekaterinburg, Nijniy Tagil, Kamensk - Uralsk.
Hozirgi zamon shaharlari boshqa funktsiyaga ega. Birinchi o'rinni, shubhasiz, poytaxt egallaydi - iqtisodiy munosabatlarning asosiy markazi, davlatning siyosiy va madaniy hayoti, eng muhim yo'llarning chorrahasi, etakchi ilmiy muassasalar bilan ilmiy-texnik laboratoriya. Port portining faoliyati butun shahar hayotida o'z izini qoldiradi. Aholining milliy tarkibining xilma-xilligi va sanoatning o'ziga xos xususiyati, bu, bir tomondan, mahsulotlarni kemalarga yuklamasdan oldin ko'paytiradi, ikkinchi tomondan, kemalar tomonidan etkazib beriladigan xom ashyoni qayta ishlash bilan bog'liq. Ba'zida shaharning g'ayrioddiy xususiyatlari portning faoliyati bilan bog'liq. Masalan, Priazovskoye Berdyanskda ko'chalar Yunonistondan Berdyanskga don olish uchun boradigan kemalarda balast bo'lib xizmat qilgan yunon toshlari bilan bezatilgan. Shaharlar - ko'plab issiqlik va yorug'liklarga ega bo'lgan dam olish maskanlari mamlakatimizda katta shuhrat qozonmoqda. O'z navbatida, ular qo'shimcha yukni ko'taradilar - ilm-fanni rivojlantirish (balneologiya), oziq-ovqat va esdalik sovg'alari sohalari, tibbiyot xodimlarini tayyorlash. Va bularning barchasi go'zal manzara bilan o'ralgan. Bu bizning Olimpiya o'yinlarida taqdim etilgan Sochi shahri ekanligi bejiz emas. Rossiyada eng keng tarqalgan shaharlar sanoatdir. Fabrikalar - gigantlar, elektr stantsiyalari, tog'-kon va qayta ishlash zavodlari tashqi qiyofasini hosil qiladi. Ushbu shaharlarda ma'lum bir sanoat hamma narsaga mos keladi: metallurgiya, og'ir mashinasozlik, to'qimachilik sanoati va boshqalar. Shaharlar bir-biridan ajratilgan - zamonaviy ilmiy tadqiqotlar bilan shug'ullanadigan olimlar va zamonaviy qurollarni yaratish ustida ish olib boradigan "yopiq" shaharlar.
Shaharlar nafaqat funktsiyalari, balki aholisi bo'yicha ham farqlanadi.
20 dan 50 minggacha odamlar kichik shaharlar,
50 dan 100 minggacha - o'rtacha,
100 mingdan 250 minggacha katta,
250 dan 500 minggacha - yirik,
500 dan 1 milliongacha bo'lgan odamlar eng katta
1 milliondan ortiq kishi - shahar - millioner.
Shahar aholisi qancha ko'p bo'lsa, uning hayot faoliyati shunchalik qiyinlashadi. Shahar sharoitida transport tizimining rivojlanishi buning isboti.20 ming kishigacha bo'lgan shahar ichida odamlarning harakati piyoda amalga oshirilishi mumkin. 20 mingdan ortiq aholiga ega bo'lgan shaharda allaqachon avtobusga ehtiyoj bor, avtobus va tramvay uchun 100 mingdan ortiq, 500 mingdan oshiq aholisi bo'lgan shaharlarda transport turlariga qo'shimcha ravishda trolleybus juda ko'p qo'shiladi, ularsiz bajarish allaqachon qiyin. engil temiryo'llar. Shaharlarda - tezyurar metrosiz millionerlar, cho'qqilarida barcha shahar transportida jiddiy nosozliklar yuzaga keladi. Shaharlarning zamonaviy avtomagistrallari jiddiy ekologik muammolarni keltirib chiqarmoqda, ularni inshoning keyingi qismlarida batafsil ko'rib chiqamiz.
Zamonaviy hayotning nafaqat mamlakatimiz, balki butun dunyo uchun muhim xususiyatlaridan biri bu shaharlarning jadal o'sib borishi. Urbanizatsiya deganda shaharlar sonining ko'payishi, aholining umumiy sonidagi fuqarolar ulushi, shaharlarning jamiyat hayotining barcha jabhalarida roli oshib borishi va shaharda turmush tarzining tarqalishi tushuniladi.
Jadvalga ko'ra XX asrning ikkinchi yarmida dunyo miqyosida urbanizatsiya darajasi qanday o'zgarganiga o'zingiz baho berishingiz mumkin (1-jadvalga qarang).
Rossiyada urbanizatsiyaning bir necha bosqichlari mavjud:
Birinchi bosqich - birinchi shaharlar paydo bo'lgan vaqtdan boshlab, serfdomning yo'q qilinishiga qadar (1861 yil). Rossiya egallab olgan hududdagi birinchi shaharlar bundan 1000 yil avval, Kavkazning Qora dengiz sohilida (Yunoniston shaharlari - qal'alar) va Kaspiy dengizi (Dog'iston) sohillarida paydo bo'lgan. Xronika davridagi qadimgi rus shaharlari (Pskov, Novgorod) 1000 yildan ortiq vaqtdan beri hisoblanib kelmoqda. O'sha davrdagi Rossiyaning odatdagi slavyan shaharlari - bu atrofida hunarmandlar va savdo-sotiq punktlari paydo bo'lgan knyazlarning mulki. Urbanizatsiya jarayonida ma'lum bir jonlanish I Pyotrning ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar davri tomonidan joriy etildi. Ishlab chiqarishlarning rivojlanishi shaharlarning shakllanishini tezlashtirdi (Moskva, Sankt-Peterburg).
Ikkinchi bosqich - 1861 - 1917 yil. bu mamlakatda rivojlangan tovar-pul munosabatlarining shakllanishi, urbanizatsiya jarayonini faollashtiruvchi sanoat va transportning jadal rivojlanishi bilan ajralib turdi. 1917 yilga kelib, aholining 17% shaharlarda yashagan. Oka va Volga oralig'ida shahar posyolkalari tarmog'i tashkil etildi. Uralning kon rayonlarida, shuningdek, Trans-Sibir temir yo'li bo'ylab. Bu davrda shahar aholisining o'sishining asosiy manbalari qishloqlarning shaharlarga aylanishi va qishloq aholisining shaharga ko'chirilishi edi.
Uchinchi bosqich - 1917 - 1941 - mamlakatni sanoatlashtirish yillari. Urbanizatsiya geografiyasi deyarli Rossiyaning barcha hududlarini qamrab olgan sanoatlashtirish geografiyasini deyarli takrorladi. Ushbu davrda sharqiy mintaqalarda tabiiy zaxiralarni rivojlantirish va sanoatni rivojlantirish bo'yicha birinchi katta qadamlar qo'yildi, bu ularning urbanizatsiya jadal sur'atlarini belgilab berdi.
To'rtinchi bosqich - 1941-1945 yillar - Ulug' Vatan urushi davri. Bu iqtisodiy salohiyat va shahar aholisining sharqda sezilarli hududiy siljishi bilan ajralib turdi. Hozirgi vaqtda Volga mintaqasida, Urals va G'arbiy Sibirda shahar aholisi ayniqsa tez o'smoqda. Shu bilan birga, g'arbiy, vaqtincha ishg'ol qilingan hududlarda urush natijasida yo'q qilingan odamlar soni kamaymoqda.
Beshinchi bosqich - bu urushdan keyingi davr 1946 yildan hozirgi kungacha. Bu davrda shahar aholisining o'sishi sezilarli darajada tezlashdi va uning mamlakat umumiy aholisidagi ulushi oshdi (1946-1995 yillarda shahar aholisining ulushi 47% dan 73% ga ko'tarildi). Sharqiy va shimoliy hududlarning rivojlanishi tufayli urbanizatsiya geografiyasi kengayib bordi. Shu bilan birga, urbanizatsiya jarayonida bir qator sifatiy o'zgarishlar yuz berdi:
1. Katta va yirik shaharlarda aholining kontsentratsiyasi oshdi,
2. Shahar aglomeratsiyalari tez rivojlandi
3. Qayta tiklash tizimlari,
4.Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy hayotining barcha sohalarida yirik, ayniqsa eng katta shaharlarning roli oshdi,
5. Shahar turmush tarzi qishloq joylariga tarqaldi.
Liliya Karachurinaning "Urbanizatsiya rus tilida" maqolasida ("Ma'naviy eslatmalar" jurnali) men yaratgan jadval asosida Rossiyada urbanizatsiya darajasi qanday o'zgarganini kuzatish mumkin. Urbanizatsiya o'sishi cho'qqisi 1917-1995 yillarda sodir bo'lganligini ko'rsatadi. Bugungi kunga kelib shaharlarning o'sishi 75 foizni tashkil etdi.
2. Katta shaharlarning ekologik muammolari
2.1 Atmosfera chiqindilaridan havoning ifloslanishi
Katta shaharlarda ko'plab muammolar mavjud: ijtimoiy, demografik. Uy qurish, yo'llar qurish, infratuzilmani rivojlantirish muammolari. Atrof-muhit va inson salomatligiga eng ko'p zarar etkazadigan ekologik muammolar haqida batafsil to'xtalmoqchiman.
Asosiy muammolardan biri bu avtomobil transportidan havo ifloslanishi. Avtomobil 20-asrning timsolidir. Rossiyada, shuningdek, ommaviy motorizatsiya jarayoni ham mavjud. Ular ko'chalarni to'ldirishdi, ulkan tirbandliklar paydo bo'lishdi, qimmat yoqilg'ini yoqishdi va eng muhimi, tutun tutunlari bilan havoni zaharlashdi. Avtomobillar mamlakatdagi barcha issiqlik elektr stantsiyalariga qaraganda ko'proq yoqilg'ini yoqishadi. Avtomobil egzozi - bu 200 ga yaqin moddalarning aralashmasidir.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, Rossiyada yillik avtomobil chiqindilari 400 million tonnani tashkil etadi, shu jumladan:
- 27 million tonna uglerod oksidi
- 2,5 million tonna uglevodorodlar
- 9 million tonna azot oksidlari
- 200-230 million tonna karbonat angidrid.
Avtomobil transportining odamlar va atrof-muhitga salbiy ta'sirining eng muhim omillari quyidagilar:
1. Havoning ifloslanishi
2. Atrof muhitning ifloslanishi,
4. Issiqlik energiyasi (energiya tarqalishi).
Transport ekologik jihatdan neytral emas, ammo transport turlari atrof-muhitga turli darajada ta'sir qiladi. Transportdagi chiqindilar, asosan yo'l-yo'lak emissiyalari barcha emissiyalarning juda yuqori ulushini tashkil qiladi: barcha qo'rg'oshin chiqindilarining 90% dan ortig'i, NO2 chiqindilarining 50% dan ko'prog'i va uchuvchi organik birikmalarning 30% dan ortig'i. Transportlash CO2 chiqindilarining 22 foizini chiqaradi.
Bir qarashda, avtoulov susturucusunun beg'ubor mavimsi havosi tomonidan kuchli ravishda chiqariladigan uglerod oksidi va azot oksidi bosh og'rig'i, charchoq, ta'sirlanmagan tirnash xususiyati va ish qobiliyatining past sabablaridan biridir. Oltingugurt geni genetik apparatga ta'sir qilishi mumkin, bu bepushtlik va tug'ma nuqsonlarni keltirib chiqaradi va bularning barchasi birgalikda stress, asabiy ko'rinish, yolg'izlik istagi, eng yaqin odamlarga befarqlik keltirib chiqaradi. Katta shaharlarda qon aylanish va nafas olish kasalliklari, yurak xuruji, gipertenziya va neoplazmalar ham ko'proq uchraydi. Mutaxassislarning fikriga ko'ra, avtomobil transportining atmosferaga qo'shadigan hissasi uglerod oksidi 90% gacha va azot oksidi 70% ni tashkil qiladi. Avtomobil shuningdek tuproq va havoga og'ir metallar va boshqa zararli moddalarni qo'shadi.
Avtomobil havosining ifloslanishining asosiy manbalari ichki yonish dvigatelining chiqindi gazlari hisoblanadi. Ichki yonish dvigateli bu issiqlik dvigatelidir, unda yoqilg'ining kimyoviy energiyasi mexanik ishlarga aylanadi.
Rossiya Federatsiyasida atmosfera havosini ifloslantiruvchi asosiy qo'rg'oshin hozirgi paytda qo'rg'oshinli benzin ishlatadigan avtoulovlardir: turli xil ma'lumotlarga ko'ra, qo'rg'oshin chiqindilarining 70 foizidan 87 foizigacha. Bir tonna qo'rg'oshinli benzin yoqilganda, atmosferaga taxminan 0,5 ... 0,85 kg qo'rg'oshin oksidi chiqariladi. Dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, avtoulovlar chiqindilaridan chiqadigan qo'rg'oshin bilan atrof-muhitni ifloslanishi muammosi aholisi 100000 kishidan ko'p bo'lgan shaharlarda va trafik katta bo'lgan avtomobil yo'llari bo'ylab mahalliy uchastkalarda muhim ahamiyat kasb etmoqda.Atmosferani avtomobil chiqindilaridan qo'rg'oshin bilan ifloslanishiga qarshi kurashning radikal usuli bu qo'rg'oshinli benzinlardan foydalanishni rad etishdir. 1995 yil ma'lumotlariga ko'ra Rossiyadagi 25 ta neftni qayta ishlash zavodlaridan 9tasi benzinsiz benzin ishlab chiqarishga o'tdi. 1997 yilda ishlab chiqarilmagan benzinning umumiy ishlab chiqarishdagi ulushi 68% ni tashkil etdi. Biroq, moliyaviy va tashkiliy qiyinchiliklar tufayli, mamlakatda qo'rg'oshinli benzin ishlab chiqarishni to'liq rad etish kechiktirildi. 2003 yildan boshlab Rossiyada qo'rg'oshinli benzin ishlab chiqarish va sotish taqiqlangan.
Aldegidlar - yoqilg'i past haroratlarda yoqilganda yoki aralashma juda kam bo'lganida, shuningdek silindrning devoridagi yupqa yog 'qatlamining oksidlanishi natijasida hosil bo'ladi.
Yuqori haroratda yonilg'i yoqilganda, bu aldegidlar yo'qoladi.
Havoning ifloslanishi uchta kanal orqali o'tadi: 1) egzoz trubkasi orqali chiqadigan chiqindi gazlar (65%), 2) kranksimon gazlar (20%), 3) tankdan, karbüratörden va quvurlardan yoqilg'ining bug'lanishi natijasida hosil bo'lgan uglevodorodlar (15%) (Ilovaga qarang). )
Har bir transport vositasi chiqindi gaz atmosferasiga 200 ga yaqin turli xil komponentlarni chiqaradi. Eng katta birikmalar guruhi uglevodorodlardir. Atmosfera ifloslanishining pasaygan kontsentratsiyasining ta'siri, ya'ni normal holatga yaqinlashishi nafaqat chiqindi gazlarni havo orqali suyultirish bilan, balki atmosferani o'z-o'zini tozalash qobiliyati bilan ham bog'liq. O'z-o'zini tozalash har xil fizik, fizik-kimyoviy va kimyoviy jarayonlarga asoslangan. Og'ir to'xtatilgan zarrachalarning yog'ingarchilik (cho'kindi) tezda qo'pol zarralarning atmosferasini bo'shatadi. Atmosferadagi gazlarni zararsizlantirish va bog'lash jarayonlari ancha sekinroq. Yashil o'simliklar katta rol o'ynaydi, chunki o'simliklar o'rtasida kuchli gaz almashinuvi mavjud. O'simlik dunyosi o'rtasidagi gaz almashinuvi odam va atrof muhit o'rtasidagi faol ishlaydigan organlarning bir birlik massasiga nisbatan gaz almashinuv kursidan 25-30 baravar yuqori. Yog'ingarchilik miqdori tiklanish jarayoniga kuchli ta'sir qiladi.
Yog'ingarchilik gazlarni, tuzlarni eritib yuboradi, er yuzidagi bo'lmagan chang zarralarini yutadi va cho'ktiradi.
Avtomobil chiqindilari atmosferada ma'lum qonunlarga muvofiq taqsimlanadi va o'zgartiriladi.
Shunday qilib, 0,1 mm dan kattaroq qattiq zarralar asosan tortishish kuchlari ta'siri ostida er osti sirtlariga yotqiziladi.
Atmosfera havosining atmosfera havosidan chiqadigan chiqindilar havoning ifloslanish darajasi ko'rib chiqilayotgan ifloslantiruvchi moddalarning uzoq masofalarga tashilishiga, ularning kimyoviy faolligi darajasiga va tarqalish meteorologik sharoitlariga bog'liq.
Atmosferani o'z-o'zini tozalashning meteorologik omillariga qo'shimcha ravishda, avtotransportdan zararli chiqindilarning ba'zi tarkibiy qismlari havo atrof-muhitining tarkibiy qismlari bilan o'zaro ta'sir jarayonlarida ishtirok etadi, buning natijasida yangi zararli moddalar (ikkinchi darajali atmosfera ifloslantiruvchi moddalari) paydo bo'ladi. Ifloslantiruvchi moddalar atmosfera havosining tarkibiy qismlari bilan fizik, kimyoviy va fotokimyoviy o'zaro ta'sirga kirishadi.
Avtomobil dvigatellarining chiqindi mahsulotlarining xilma-xilligi tana yoki kimyoviy tuzilishi va xususiyatlariga ko'ra tabiatiga o'xshash guruhlarga bo'linishi mumkin:
1) zaharli bo'lmagan moddalar: azot, kislorod, vodorod, suv bug'i va uglerod dioksidi, atmosferada normal sharoitda inson uchun zararli bo'lgan darajaga tushmagan;
2) mavjud benzinli dvigatellarga xos bo'lgan uglerod oksidi,
3) azot oksidi, ular atmosferada qolganda kislorod bilan birlashadi.
4) uglevodorodlar (alkain, alkenlar, alkadinlar, tsiklonlar, aromatik birikmalar),
7) qo'rg'oshin birikmalari,
8) ketma-ket angidrid.
Atmosfera havosining ifloslanishiga aholining ta'sirchanligi ko'plab omillarga bog'liq, shu jumladan yosh, jins, umumiy sog'liq, ovqatlanish, harorat va namlik va boshqalar.Keksa odamlar, bolalar, bemorlar, surunkali bronxit, koronar etishmovchilik, astma bilan og'rigan chekuvchilar ko'proq himoyalanishadi.
Butunjahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JST) ma'lumotlariga ko'ra OT ifloslantiruvchi moddalarining ta'siriga tananing umumiy reaktsiyasi sxemasi quyidagi shaklga ega.
Atmosfera havosi tarkibi va uning transport vositalarining chiqindilaridan ifloslanishi muammosi tobora dolzarb bo'lib bormoqda. Buni Moskva misolida ko'rish mumkin. 1982 yilda havoning umumiy ifloslanishida transport vositalarining ulushi 69 foizni, 1990 yilda -74,6 foizni, va nihoyat 1993 yilda -79,6 foizni tashkil etdi.
Havoning ifloslanishi shubhasiz birinchi o'rinni egallaydi, chunki havo tananing doimiy iste'mol qilinadigan mahsuloti hisoblanadi.
Odamning nafas olish tizimi tanani havo ifloslantiruvchi moddalardan ta'sirlanishidan himoya qilishga yordam beradigan bir qator mexanizmlarga ega. Burun tuklari katta zarralarni filtrlaydi. Nafas olish yo'lining yuqori qismidagi yopishqoq shilliq qavat mayda zarralarni ushlaydi va ba'zi bir gaz ifloslantiruvchi moddalarni eritadi. Majburiy hapşırma va yo'talish mexanizmi nafas olish tizimining tirnash xususiyati paytida ifloslangan havo va shilimshiqni olib tashlaydi.
Yupqa zarralar inson salomatligiga katta xavf tug'diradi, chunki ular tabiiy himoya membranasidan o'pkaga o'tishi mumkin. Ozonni inhalatsiyasi yo'talni, nafas qisilishini keltirib chiqaradi, o'pka to'qimasini shikastlaydi va immunitet tizimini zaiflashtiradi.
Havoning ifloslanishining aholi salomatligiga ta'siri quyidagicha.
To'xtatilgan zarralar - 0,01 dan 100 mikrongacha bo'lgan chang zarralari quyidagicha tasniflanadi:
100 mikrondan ko'p yog'ingarchilik, 5 mikrondan kam amalda yog'ingarchilik bo'lmaydi.
Birinchi tipdagi zarralar zararsizdir, chunki ular tezda er yuzida yoki yuqori nafas yo'llarida cho'kadilar. Ikkinchi turdagi zarralar o'pkaga chuqur tushadi. O'pkada changning kirib borishi sababli uglerod, uglevodorod, paradin, xushbo'y moddalar, arsenik, simob va boshqalar birikmalarining mavjudligi, shuningdek, saraton, surunkali nafas olish kasalliklari, astma, bronxit, amfizemaning chastotasi bilan bog'liqligi aniqlangan. Surunkali bronxitning chastotasining keskin o'sishi 150-200 mk / m 3 kontsentratsiyadan boshlanadi. Kuyosh nafas yo'llariga tushganda surunkali kasalliklar paydo bo'ladi (zarrachalar hajmi 0,5 ... 2 mikron), ko'rish qobiliyati yomonlashadi va inson tanasi uchun xavfli bo'lgan kanserogen kuchli moddalarni (benzapirol) o'zlashtiradi. Egzoz gazidagi kuyish tezligi 0,8 g / m 3 ni tashkil qiladi