Счетларни туркумланиши

Счетларни туркумланиши
Счетлар ҳақида яхши тушунчага эга бўлиш учун улар хусусиятларини ўрганмоқ зарур.
Счетлар қўйидаги хусусиятига эга кўра туркумларга бўлинади

1. 
   Счетларни тузилишига кўра;
   
2. 
   Кўрсаткичларни акс эттирилишига кўра;
   
3. 
   Балансда акс эттирилишига кўра;
   
4. 
   Мўлжалига, тайинлишига кўра;
   

Счет тузилишига кўра 2 хил бўлади:

1. 
   Актив счет;
   
2. 
   Пассив счет;
   

Актив счетлар хўжалик маблағларини акс эттиришга пассив счетлар эса улар манбаларини акс эттиришга мўлжаллангандир.

Кўрсаткичлар акс эттирилишига кўра, счетлар икки хил бўлади:

1. 
   Синтетик счетлар
   
2. 
   Аналитик счетлар
   

Синтетик счетлар хўжалик маблағлари ва улар манбалари ҳақида умумий ва қиймат кўринишида маълумотларни олиш мақсадида ҳисоб юритишга мўлжалланган.
Аналитик счетлар маълумотлари хўжалик маблағлари ва уларни манбаларини нафақат қиймат, балки натура ва меҳнат ўлчов бирликларида ҳам ҳисоб юритишга мўлжаллангандир.
Аналитик счетлар бўйича бухгалтерия проводкалари амалга оширилмайди.
Балансда қатнашишга счетлар икки хил бўлади:

1. 
   Балансдаги счетлар
   
2. 
   Балансдан ташқари счетлар
   

Балансдаги счетлар деб, балансда қатнашадиган счетларга айтилиб, улар бўйича икки ёқлама ёзув амалга оширилади.
Балансдан ташқари счетлар эса 10 та бўлиб, уларда ҳисоб ёзувлари фақат бир ёқлама олиб борилади.
Тайинланиши – мўлжалига кўра 6 хил бўлади:

1. 
   Асосий счетлар
   
2. 
   Тартибга солувчи счетлар
   
3. 
   Тақсимловчи счетлар
   
4. 
   Калькуляция счетлари
   
5. 
   Таққословчи счетлар
   

1.Асосий счетларни 2 тури мавжуд: 1. Актив. 2. Пассив.
Актив счетлар ўз навбатида қуйидагиларга бўлинади:

• 
  меҳнат воситалари ва узоқ муддатли активларни;
  
• 
  айланма маблағларни;
  
• 
  хўжалик муносабатларини акс эттирувчи актив счетлар.
  

Меҳнат воситаларини ва узоқ муддатли активларни акс эттириш учун қўйидагича счетлар мўлжалланган.
0100 - Асосий воситалар.
0300 - Лизинг шартномаси бўйича олинган асосий воситалар.
0400 - Номоддий активлар.
0600– Узоқ муддатли молиявий қўйилмалар
0700 - Ўрнатиладиган асбоб-ускуналар.
0800 - Капитал қўйилмалар ва х.к. счетлари.
Айланма маблағлари ҳисоби қўйидаги счетларда олиб борилади:
1000– Материаллар.
5000 – Касса.
5100–Ҳисоблашиш счети.
5200 – Валюта счети.
5500– Банклардаги махсус счетлар.
5600– Пул ҳужжатлари.
5700 – Йўлдаги жўнатмалар.
5800 – Қисқа муддатли молиявий қўйилма.
2800 – Тайёр маҳсулот.
2900 – Товарлар ва х.к. счетлари.
Хўжалик муносабатларини акс эттирувчи актив счетларга қўйидагилар мисол бўлади:
4200 –Ходимларга берилган бўнаклар юзасидан ҳисоблашишлар.
4700 – Ходимлар билан бошқа операциялар бўйича ҳисоблашиш.
4800 – Турли дебиторлар ва кредиторлар бидан ҳисоб-китоб.
4000 –Олинадиган счетлар.
0900 –Узоқ муддатли дебиторлик қарзлар ва х.к. счетлар.
Асосий счетлардан яна бири пассив счетлар, ўз навбатида корхона ўз маблағлари манбаларини ва четдан жалб қилинган маблағлар манбаларини, мажбуриятларини акс эттирувчи пассив счетларга бўлинади.
Корхона ўз маблағлари манбаларини акс эттирувчи пассив счетларга қўйидагилар мисол бўлади:
0200 – Асосий воситалар эскириши.
0500– Номоддий активларнинг эскириши.
8700– Тақсимланмаган фойда (қопланмаган зарар).
8300- Устав капитали
8900 – Келгусидаги харажатлар ва тўловлар юзасидан заҳиралар.
9600 – Мақсадли молиялаш ва тушумлар ва х.к. счетлар.
Четга жалб этилган маблағлар манбаси, мужбуриятларни акс эттирувчи счетларга мисол:
6810 – Банкларнинг қисқа муддатли кредитлари юзасидан ҳисоблашиш.
7810 – Банкларнинг узоқ муддатли кредитлари юзасидан ҳисоблашиш
6820 – Қисқа муддатли қарзлар юзасидан ҳисоблашиш.
7820 – Узоқ муддатли қарзлар юзасидан ҳисоблашиш.
7210 – Муддати узайтирилган узоқ муддатли мажбуриятлар ва х.к. счетлар.


2.Тартибга солувчи счетлар.
Корхона баъзи хўжалик маблағлари ҳисобини юритишда бир неча баҳодан фойдаланиш зарурияти туғилади. Шундай маблағлар ва улар ташкил топиш манбалари ҳисобини юритувчи счетлар тартибга солувчи счетлар деб аталади. Бундай счетлар қўйидаги туркумларга ажратилади:

1. 
   Контрар счетлар:
   

А) контрар актив