Reja: Kimyo sanoatida energiyaning o‘rni Enkrgiya turlari Energiyadan ratsional foydalanish Tayanch iboralar

Kimyo sanoatida energetik muammolari


Reja:

1. 
   Kimyo sanoatida energiyaning o‘rni
   
2. 
   Enkrgiya turlari
   
3. 
   Energiyadan ratsional foydalanish
   

Tayanch iboralar:
Kimyoviy jarayon energiya o‘zgarishi bilan boridi. Kimyoviy jarayon borishi uchun , jarayonni samaradorligini oshirish uchun va kimyoviy texnologiya jarayonini rasmiylashtirishda chiqqan yoki yutilgan energiya hisobga olinadi.
Yordamchi jarayonlarni boshqarishda ya’ni materiallarni tashishda, maydalashda yoki filtrlashda, gazni siqishda ma’lum miqdorda energiya sarflanadi.
Mamlakatimizda katta energitik zahiraga ega. Ammo issiqlik – energitik resurslar buyicha bir xil taqsimlanganligi uchun ulardan foydalanishda iqtisodiy ko‘rsatgichlar ham har xil bo‘ladi.
Energiya turlari
Kimyo sanoatida har xil energiyadan foydalaniladi.
Elektr energiya
Issiqlik energiya
Qimyoviy energiya
Yorug‘lik energiya
Atom energiya
Elektr energiyasi kimyo sanoatida elektr dvigitellarini ishlatishda o‘qllaniladi. Bunda fizik jarayonlarni ya’ni maydalash, aralashtirish, o‘zatish ishlarida ya’ni (nasoslar, ventelyatorlar, konpressorlarni ishlatiladi).
Har xil kimyoviy mahsulotlarini ishlab chiqarishda elektr qiymatni energiyasida har xil sarflanish koefsenti КВТ  С  Т^-1 sarf bo‘ladi.
Masalan: Al – 18000 kvt  C  Т^-1
P – 13000 квт  C  Т^-1
H₂SO₄ – 100 квт  C  Т^-1
NH₄NO₃ – 10 квт  C  Т^-1
Elektr energiyali gidroelektrstansiyalaridan issiq atom stansiyalaridan olinadi. Hozirgi vaqtda issiqlik energiyasini elektr energitikaga aylantirish yaxshi yo‘lga qo‘yilgan.
2. Issiqlik energiyasi kimyo sanoatida kimyoviy reaksiyalar qaynashmagan fizik jarayonlarda qo‘llaniladi. Masalan: Eritish, quritish, bug‘latish, distillash, reogentlarni reaksiya jarayonida isitishda qo‘llaniladi.
Issiqlik energiyasini manbai bo‘lib, har xil yoqilg‘ilar, gazlar yonganda hosil bo‘ladigan suv bug‘lari bo‘lib, sarflash 2МДжТ^-1 dan (130 МКОМТ^-1) o‘zgarib turadi.
3. Atom energiyasi atom elektr stansiyalarida elektro energiyasini hosil bo‘lishida qo‘llaniladi.
Kimyoviy energiyasi issiqlik ko‘rinishda har xil ekzotermik reaksiyalar vaqtida hosil bo‘ladi. Bu energiyadan foydalanish katta ommaviy ahamiyatga ega. Ayniqsa ko‘p tanlash kimyoviy mahsulot olishda kimyoviy energiya elektr energiyaga galvanik elementlarda va akkomlyatorda aylanadi. Kimyoviy energiya manbalarining yuqori foydali ish koeffitsentintiga egaliklari bilan ahamiyatga egadir.
Yorug‘lik energiyasi kimyo sanoatida har xil fotokimyoviy reaksiyalarni olib borishda qo‘llaniladi. M: Oddiy moddalardan HCl sintifugaisda organik birikmalarni gologenlashda ishlatiladi.
Ikkilamchi energitik manba bo‘lib, ajralib chiqayotgan energitik chiqindilar yoki qo‘shimcha gazlar issiq suyuqliklar hisoblanadi. Bulardan olingan energiya turlari iqtisodiy samarali hisoblanadi, ya’ni mahsulot tannarxini kamaytirishda yordam beradi.
Kimyo sanoatida elektr energiyasidan ko‘ra issiqlik energiyasi ko‘proq qo‘llaniladi. 90% ko‘mirdan, tabiiy gazni, mazutni, torfni yoqish natijasida olinadi. 10% energiya hisobidan olinadi. Issiqlik elektrostansiyalarida eletr va issiqlik energiyalarini tannarxi yoqilg‘iga sarflangan haroratga bog‘liq bo‘ladi. Bu 60-70% ni tashkil etadi.
1t H2SO4 olish uchun oltingugurtdan 5MDj issiqlik ajraladi. 1t H2SO4 olish uchun 100 kV(S yoki 0,36 MDj elektr energiyasi kerak bo‘ladi, 7% ni kimyoviy jarayondan issiqlik ajraladi.