Qo'y suti tarkibining oziqlanishiga va yil fasllariga qarab o'zgarishi

Qo'y suti tarkibining oziqlanishiga va yil fasllariga qarab o'zgarishi
Mahliyo Turdimurodova Azamatovna Samarqand Davlat Universiteti Biologiya fakulteti 1-kurs magistranti [phone]
Anotatsiya:Ushbu maqolada sutning kimyoviy tarkibi hamda qo'y sutining yil fasllariga qarab o'zgarishi haqida ma‘lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar:Qo'y suti,kazein,Vitamin B1,oqsil,yog',uglevod,fraksiya,oq kristall.
Sut oqsili oq kristall kukun holatida uchraydi.Sutda o'rtacha 3,3% oqsil bo'ladi (2-5%) turli zotga mansub sigirlar sutida oqsil turlicha, jersey (5%), qizil gorbat (3,6) va qora-ola sigirlarida (3,3%) tashkil qiladi. Sutda bir necha xil oqsil bo'lib, shulardan asosiysi kazein-82%, albumin 12 va globulin 6 %ni tashkil etadi. Sut tarkibida kazeinning fraksiyalari mavjud. -kazein misellalari sutchilik ishida katta ahamiyatga ega. Kazein oqsili uyush xususiyatiga egadir. Kazeinda fraksiya 36%, fraksiya 56 % va fraksiya 7,8% tashkil qiladi. Kazein sutga oq rang beradi. Kazeinning uyush xususiyati natijasida sutdan turli sut mahsulotlari (suyuq, yarim suyuq, quyuq va qattiq) hosil bo'ladi.Sut qandi oq kristall kukun holatda bo'ladi. Sut qandi faqat sut va sut mahsulotlarida uchraydi. Qo'y sutida sut qandi o"rtacha 4,7 % (4,5-5,2%) tashkil qiladi. 1g sut qandi 4,1 kkal energiyaga, 98% hazmlanish xususiyatiga ega. Sut shakari laktoza fermenti ta'sirida galaktoza va glyukoza disaxaridlariga ajraladi.
Sutda ikki xil va shaklda uchraydi. Sut qandi bir shakldan ikkinchi shaklga o'tib turadi va turli uyush jarayonida qatnashadi.Sut kislotali uyush. Bu uyush jarayoni sut kislotali bakteriyalar fermenti asosida yuzaga keladi. Unda sut qandidan sut kislotasi hosil bo'ladi. Bu kislota oqsillarni uyutadi va uni xususiyatini o'zgartiradi. Bu uyush prosessi asosida juda ko'p nordon sut mahsulotlari va pishloqlar paydo bo'ladi.Propion kislotali uyush. Bu uyush jarayonini propion kislotali bakteriyalar fermenti yuzaga keltiradi. Bu uyush jarayonida Shvesariya , sovet va boshqa qattiq pishloqlar hosil qilinadi.Yog‘ kislotali achish. Bu achish jarayonini spora hosil qiluvchi yog„ kislotali bakteriyalar fermenti yuzaga keltiradi. Bu achish prosessi har xil sut mahsulotlari tayyorlashda salbiy ta'sir qiladi.
Spirtli uyush. Bu uyush jarayoni sut ivitqi fermentlari ta'sirida yuzaga keladi. Bu prosess sut kislotali uyushdan ayron va kefir ishlab chiqarishda qo„llaniladi. Spirt va karbonat angidrid gazi hosil bo'ladi.
Qo'y sutining biologik qiymati yuqori bo'lib, vitaminlarga boy (karotin moddasi yo'q). Sutini tarkibida A vitamini yetarli darajada mavjud.
Sutning tarkibida quruq modda o'rtacha 17,9% bo'lib, yog' 6,7%, oqsil 5,8%, sut qandi 4,6% ni va mineral moddalar 0,8% ni tashkil etadi.
Qo'y sutining tarkibidagi oqsilning 80% kazein oqsilidan iborat. Qo'y suti yuqori biologik xususiyatga ega, chunki, uning tarkibida turli vitaminlar miqdori, echki sutidan ancha ko'pdir.1kg qo'y sutida B1 vitamini 0.28 mg va B2-1,59 mg, B12 esa 2-3 mg, makro va mikroelementlarga juda boy.Qo'y sutining bufer sig'imi yuqori bo'lganligi uchun, u 120-140 0 T-da uyushi aniqlangan. Shirdon fermenti ta'sirida uyushi sust kechadi. (30-50%ga) yog' donachalari katta bo'lib 5-6% mkm, zadob oqsillari 20 % ni tashkil etadi. 1 kg sutini tarkibida 52 g aminokislotalar bo'lib, shundan 29 g o'rin almashtirib bo'lmaydigan amina kislotalardir.Qo'y sutining tarkibi va xususiyatlariga: zoti, yoshi, oziqlantirish va saqlash sharoiti, individiual xususiyatlari va bir qancha omillar ta'sir qiladi.Qo'y sutini Qrim, Zakavkaziya, O'rta Osiyo, Shimoliy Kavkaz va boshqa xalqlarda oziq-ovqat sifatida ko'p ishlatadilar.Gretsiya mamlakatida ishlab chiqarilayotgan sut salmog„ining qariyib, yarmini qo'y suti tashkil qiladi.Qo'y suti tarkibida quruq modda va oqsil ko'p bo'lganligi sababli, bu sutni tabiiy holda va undan sifatli nordon sut mahsulotlari tayyorlab, iste'mol qilish maqsadga muvofiq. Qo'y sutidan 1 kg pishloq ishlab chiqarish uchun sigir sutiga qaraganda 1,5 barabar sut kam sarflanadi.Uning quruq moddasi ko'p bo'lganligi uchun undan turli sut mahsulotlari, pishloq, rokfor, brinza va boshqa mahsulotlar tayyorlash iqtisodiy samarali hisoblanadi.O'rta Osiy mamlakatlarida saryog' ham tayyorlanib, u yumshoq konsistensiyali bo'ladi.
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki Qo'y suti tarkibidagi oqsil,yog',uglevodlar miqdori qo'yning is'temol qiladigan ozuqaviy yemishiga bog'liq. Erta baxorda oqsil ko'rsatkichi ,yoz,kuz,qish fasllarinikiga qaraganda kamroq bo'ladi. Agar Qo'ylarga doimiy ravishda yes mahsulotlari berib turilsa sut tarkibidagi oziq moddalar miqdorini oshirish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Maqsudov. I Jorayev.J.Amirov.Sh.
Chorvachilik asoslari.