Qildi. Ushbu holatga huquqiy baho bering

---

1 

 

Kazus 

1.  O‘zbekiston  Respublikasi  Davlat  bojxona  qo‘mitasi  hududiy  organi 

boshlig‘i  G.Anvarjonovga intizom  ustavlarini buzganlik uchun boshliq tomonidan 

xayfsan jazosi qo‘llanildi. Bu bo‘yicha maxsus buyruq rasmiylashtirildi va intizomiy 

jazo  berilganligi  to‘g‘risida  bojxona  organlari  mansabdor  shaxsiga  saf  oldida, 

yig‘ilishda  e'lon  qilindi.  G.Anvarjonov  Bojxona  organlarining  bojxona  organlari 

ko‘krak nishoni bilan mukofotlanganganligi unga nisbatan bu turdagi jazo qo‘llash 

qonunga zidligi hamda buyruqni saf oldida e'lon qilinishini uning izzat-nafslari va 

qadr-qimmatlari  kamsitilganligini  vaj  qilib  or-nomus  o‘rtoqlik  sudiga  murojaat 

qildi. Ushbu holatga huquqiy baho bering.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

2 

 

Kazus yechimi.  

Ushbu  vaziyatga  huquqiy  baho  berishda  quyidagicha  savollarga  javob 

berishimiz lozim: 

Birinchidan,  bojxona  organlari  xodimlariga  intizomiy  jazo  turi  sifatida 

hayfsan jazosining qo‘llanilishi qonunchilikda nazarda tutilganmi? 

Ikkinchidan,  bojxona  organi  xodimiga  intizomiy  jazo  kim  tomonidan 

qo‘llanilishi mumkin? 

Uchinchidan,  bojxona  organi  xodimiga  qo‘llanilgan  izntizomiy  jazoning 

hammaga ma’lum qilinishi qay darajada qonuniy hisoblanadi? 

To‘rtinchidan, bojxona organlarining bojxona organlari ko‘krak nishoni bilan 

mukofotlangangan  xodimiga  nisbatan  intizomiy  jazo  qo‘llash  masalasi 

qonunchilikda o‘z aksini topganmi? 

Beshinchidan, xodim va yuqori turuvchi mansabdor o‘rtasida vujudga kelgan 

nizolarni qanday hal qilish mumkin? 

Endi ushbu savollarga yuqoridagi ketma-ketlikda javob beramiz. 

Birinchidan,  bojxona  organlari  xodimlariga  intizomiy  jazo  turi  sifatida 

hayfsan  jazosining  qo‘llanilishi  qonunchilikda  nazarda  tutilganmi?  O‘zi  qanday 

intizomiy  jazo  turlari  mavjud?  Ushbu  savollarga  javob  berishda  amaldagi  qonun 

hujjatlariga  tayanamiz.  Birinchi  navbatda,  mehnat  sohasidagi  barcha  tuzilmalar 

uchun  amal  qiladigan,  mehnatga  oid  munosabatlarni  tartibga  solishga  qaratilgan 

normalar 

yig‘indisi—Mehnat 

kodeksiga 

yuzlanamiz. 

Intizomiy 

jazolar 

qo‘llanilishining  umumiy  asosi  va  tartibi  Mehnat  kodeksi  bilan  tartibga  solinadi. 

Mehnat  kodeksi  181-moddasiga  muvofiq  intizomiy  jazoning  quyidagi  turlari 

mavjud: 

1) 

Hayfsan; 

2) 

Ish haqining o‘ttiz foizigacha jarima; 

3) 

Mehnat shartnomasini bekor qilish. 

Agar xodim mehnat intizomini buzsa, odob-axloq qoidalariga rioya qilmasa, 

unga nisbatan inztizomiy jazo qo‘llanadi. Intizomiy jazo ish beruvchi, ishga qabul 

qilish huquqi berilgan shaxs tomonidan qo‘llanadi. Xodimga aynan bir nojo‘ya xatti-

harakati  uchun  bir  nechta  intizomiy  jazo  chorasi  qo‘llash  mumkin  emas.  Mehnat 

kodeksiga muvofiq hayfsan intizomiy jazo turlaridan biri hisoblanadi.  

Yuqorida ta’kidlaganimizdek, Mehnat kodeksi mehnatga oid munosabatlarni 

umumiy  tartibga  solishga  qaratilgan.  Bundan  tashaqari,  davlat  organlari  o‘zining 

ahamiyati,  xizmatning  alohida  xususiyatidan  kelib  chiqib,  xodimlarining  xizmat 

o‘tash tartibini belgilashi mumkin. Bunda ham, albatta, nizomlar Mehnat kodeksiga 

muvofiq bo‘lishi lozim. 

---

3 

 

Bojxona  organlarida  ham  xizmat  o‘tash  bojxona  xizmatining  alohida 

xususiyatlaridan kelib chiqib, Prezident qarorlari, Vazirlar Mahkamasi qarorlari va 

Bojxona  organining  alohida  nizomlari  bilan  tartibga  solingan.  Shu  bilan  birga, 

O‘zbekiston  Respublikasining  “Davlat  bojxona  xizmati  to‘g‘risida”gi  qonuni  36-

moddasida  Bojxona  organlari  xodimlari  xizmat  intizomini  buzganlik  uchun 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  tomonidan  tasdiqlanadigan  Bojxona 

organlarining  intizomiy  ustaviga  muvofiq  javobgar  bo‘lishi  belgilangan.  Demak, 

yuqoridagi  vaziyatda  Davlat  bojxona  qo‘mitasi  hududiy  organi  boshlig‘i 

G.Anvarjonovning  intizom  ustavlarini  buzganlik  uchun  javobgarligi  masalasi 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 12-apreldagi PQ-3665-son qarori 

bilan  tasdiqlangan  “O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  bojxona  xizmati 

organlarining Intizomiy ustavi” bilan tartibga solinadi.  

Ushbu  Intizomiy  ustav  bilan  tasdiqlangan  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat 

bojxona  organlarining  INTIZOM  NIZOMIning  28-bandida  Bojxona  organlari 

xodimlariga  nisbatan  quyidagi  intizomiy  jazo  choralari  qo‘llanilishi  mumkinligi 

keltirib o‘tilgan: 

a) hayfsan; 

b) qattiq hayfsan; 

v) xizmatga to‘liq muvofiq emasligi haqida ogohlantirish; 

g) maxsus unvonini bir pog‘ona pasaytirish; 

d) egallab turgan lavozimidan ozod etish (pasaytirish); 

d

1

) gauptvaxtada hibsda ushlab turish; 

e) bojxona organlari xizmatidan bo‘shatish. 

Demak,  yuqoridagilardan kelib chiqib, bojxona organi xodimlariga nisbatan 

ham hayfsan intizomiy jazosi qo‘llanilishi mumkin, degan xulosaga kelamiz.  

Ikkinchidan,  bojxona  organi  xodimiga  intizomiy  jazo  kim  tomonidan 

qo‘llanilishi mumkin?  

Ushbu savolga javob beradigan bo‘lsak, Mehnat kodeksining 182-moddasiga 

muvofiq,  intizomiy  jazolar  ishga  qabul  qilish  vakolatiga  ega  bo‘lgan  shaxslar 

tomonidan qo‘llanishi belgilangan. Bizning vaziyat bevosita bojxona xizmati bilan 

bog‘liq  bo‘lgani  uchun  yuqorida  keltirilgan  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat 

bojxona  organlarining  INTIZOM  NIZOMIdan  foydalanamiz.  Unga  ko‘ra, 

rag‘batlantirish va intizomiy jazo choralari boshliqlar tomonidan o‘zlariga berilgan 

vakolatlar doirasida qo‘llaniladi.

1

 

Ushbu nizomga muvofiq quyidagi shaxslar hayfsan, qattiq hayfsan, xizmatga 

to‘liq muvofiq emasligi haqida ogohlantirish, egallab turgan lavozimidan ozod etish 

(pasaytirish) hamda bojxona organlari xizmatidan bo‘shatish huquqiga ega: 

 

O‘zbekiston Respublikasi DBQ raisining o‘rinbosarlari; 

 

O‘zbekiston  Respublikasi  DBQning  Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi,  viloyatlar,  Toshkent  shahri  bo‘yicha  boshqarmalari 

boshliqlari; 

                                                             

1

 O‘zbekiston Respublikasi davlat bojxona organlarining INTIZOM NIZOMI. 30-band. 

---

4 

 

 

“Toshkent-AERO”  ixtisoslashtirilgan  bojxona  kompleksi 

boshlig‘i;  

 

OHBI boshliqlari; 

 

Milliy kinologiya markazi direktori. 

Bundan  tashqari,  ushbu  nizomning  33-bandida  O‘zbekiston  Respublikasi 

Davlat  bojxona  qo‘mitasi  raisi  Nizomda  belgilangan  rag‘batlantirish  va  intizomiy 

jazo  choralarini  qo‘llash,  shuningdek  xodimlarni  O‘zbekiston  Respublikasining 

faxriy  unvonlariga  va  davlat  mukofotlariga  taqdim  etish  vaolatlariga  ega  ekani 

belgilangan.  demak,  intizomiy  jazoni  O‘zbekiston  Respublikasi  DBQning 

Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo‘yicha boshqarmalari 

boshliqlari hamda O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi raisi tayinlay 

olar ekan.  

Yuqorida bizga berilgan vaziyatni ikki xil tushunishimiz mumkin.  

Birinchi  holat,  G.Anvarjonovni  Davlat  bojxona  qo‘mitasi  hududiy  organi 

boshlig‘i deb hisoblasak, demak bu holatda uning o‘zi hududiy boshqarma boshlig‘i 

bo‘lgani  uchun  unga  nisbatan  intizomiy  jazo  boshliq—ya’ni  Davlat  bojxona 

qo‘mitasi raisi tomonidan tayinlangan. 

Ikkinchi holat, Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organi boshlig‘i tomonidan 

xodim  G.Anvarjonovga  nisbatan  intizomiy  jazo  tayinlangan.  Ikkala  holatda  ham 

intizomiy  jazo  ushbu  jazoni  qo‘llashga  vakolatli  shaxs  tomonidan  qo‘llanganini 

ko‘rishimiz mumkin.   

Uchinchidan,  bojxona  organi  xodimiga  qo‘llanilgan  intizomiy  jazoning 

hammaga ma’lum qilinishi qay darajada qonuniy hisoblanadi? 

Ushbu  savolga  javobni  ham  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  bojxona 

organlarining  INTIZOM  NIZOMIdan  topishimiz  mumkin.  Ushbu  nizomning  55-

bandida intizomiy jazo chorasi buyruq bilan e’lon qilinishi, intizomiy jazo chorasi 

qo‘llanilganligi  haqida  xodimga  shaxsan,  saf  oldida  yoki  kengaytirilgan  yig‘ilish 

(majlis)da  e’lon  qilinishi  belgilangan.  Bunda  uch  xil  holatda  e’lon  qilinishi 

mumkinligi  belgilanmoqda.  Bulardan  birini  tanlash  intizomiy  jazo  tayinlayotgan 

mansabdor  shaxsning  tanloviga  bog‘liq.  Xatto,  xodim  tomonidan  sodir  etilgan 

nojo‘ya  xatti-harakat  unchalik  ahamiyatga  ega  bo‘lmasa,  boshliq  unga  nisbatan 

intizomiy jazo chorasini qo‘llamasligi va boshqa bunday holatlarga yo‘l qo‘ymaslik 

borasida og‘zaki ogohlantirish berish bilan kifoyalanishi ham mumkin. Mansabdor 

shaxs  intizomiy  jazoni  shaxsan,  saf  oldida  yoki  kengaytirilgan  yig‘ilishda  e’lon 

qilinishini tanlashda xodimning intizomiy jazoga tortilishiga sabab bo‘lgan nojo‘ya 

xatti-harakatining  qanchalik  darajada  xodimning  ish  faoliyatiga  va  atrofdagilarga 

salbiy  ta’sir  etish  darajasini  hisobga  olishi  lozim.  Bojxona  xodimiga  hayfsan  u 

normativ-huquqiy  hujjatlar  va  Nizom  talablarini,  xizmat  guvohnomasidan 

foydalanish qoidalarini buzgan, belgilangan kun tartibiga muntazam ravishda amal 

qilmagan  va  xizmat  majburiyatlarini  bajarmagan,  jamoadagi  ma’naviy-ruhiy 

muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatgan hollarda berilishi mumkinligi belgilangan. Ushbu 

keltirilgan  asoslardan  bir  nechtasini  buzgan  taqdirda  yoki  uning  xatti-harakatlari 

jamoaning ruhiy holatiga, ishchanlik xususiyatlariga salbiy ta’sir ko‘rsatgan taqdirda 

---

5 

 

qolganlar  uchun  namuna  bo‘lishi  uchun  xodimga  tayinlangan  intizomiy  jazo  saf 

oldida, yig‘ilishda e’lon qilinishi mumkin.  

Yuqoridagilarni hisobga olib, G.Anvarjonovga nisbatan tayinlangan hayfsan 

intizomiy jazosining saf oldida, yig‘ilishda e’lon qilinishi huquqiy asosga ega ekan. 

Demak, ushbu holatda O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy 

organi  boshlig‘i  G.Anvarjonovga  intizom  ustavlarini  buzganlik  uchun  boshliq 

tomonidan  xayfsan  jazosi  qo‘llanilishi  hamda  bu  haqida  bojxona  organlari 

mansabdor  shaxsiga  saf  oldida,  yig‘ilishda  e'lon  qilinishi  qonun  normalariga  zid 

emas.   

To‘rtinchidan, bojxona organlarining bojxona organlari ko‘krak nishoni bilan 

mukofotlangangan  xodimiga  nisbatan  intizomiy  jazo  qo‘llash  masalasi 

qonunchilikda o‘z aksini topganmi? 

Bojxona organlari xodimlarini rag‘batlantirish choralari sifatida O‘zbekiston 

Respublikasi  davlat  bojxona  organlarining  INTIZOM  NIZOMIda  quyidagilar 

qo‘llanishi mumkinligi belgilangan: 

a) minnatdorchilik e’lon qilish; 

b) qimmatbaho sovg‘a yoki pul mukofoti bilan taqdirlash; 

v) Faxriy yorliq bilan taqdirlash; 

g) idoraviy ko‘krak nishoni bilan taqdirlash; 

d) muddatidan oldin navbatdagi maxsus unvon berish; 

e) egallab turgan lavozimida ko‘zda tutilganidan bir pog‘ona yuqori maxsus 

unvon berish. 

Ushbu  nizomning  40-bandida  idoraviy  ko‘krak  nishoni  bilan  yuqori  xizmat 

intizomi  va  ko‘p  yillik  benuqson  xizmati,  bojxona  organlari  tizimini 

takomillashtirishga  salmoqli  hissa  qo‘shgan,  xizmat  burchini  bajarish  chog‘ida 

mardlik  va  jasorat  ko‘rsatgan,  shuningdek  yosh  avlodni  Vatanga  sadoqat  ruhida 

tarbiyalashga munosib  hissa qo‘shgan xodimlarga berilishi nazarda tutilgan. Lekin 

bu  kabi  rag‘batlantirish  choralari  qo‘llanilgan  xodimga  boshqa  nojo‘ya  xatti-

harakatlari  uchun  imtizomiy  jazo  chorasi  qo‘llanishi  mumkinligi  taqiqlanmagan. 

Chunki xodim har bir xatti-harakati uchun yoki taqdirlanadi,  yoki jazoga tortilishi 

muqarrar bo‘lmog‘i  lozim. Bu kabi qoidalar xodimlar  o‘rtasida intizomni saqlash, 

xizmat faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan holatlarning oldini olish 

uchun zarur.  

Yuqoridagi  normalardan  xulosa  qiladigan  bo‘lsak,  G.Anvarjonov  Bojxona 

organlarining bojxona organlari ko‘krak nishoni bilan mukofotlanganganligini asos 

qilib,  unga  nisbatan  intizomiy  jazo  qo‘llanishi  mumkin  emasligini  aytgan.  Lekin 

amaldagi  qonun  hujjatlari  va  ushbu  davlat  organing  boshqa  normativ  hujjatlarida 

ko‘krak  nishoni  bilan  mukofotlangan  xodimga  nisbatan  intizomiy  jazo  qo‘llanishi 

taqiqlanmagan.  Bundan  kelib  chiqadiki,  G.Anvarjonovga  nisbatan  ushbu  holatda 

qo‘llanilgan intizomiy jazo chorasi qonun normalariga zid emas.      

 

---

6 

 

   Beshinchidan,  xodim  va  yuqori  turuvchi  mansabdor  o‘rtasida  vujudga 

kelgan nizolarni qanday hal qilish mumkin? 

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 26-moddasida hech kim qiynoqqa 

solinishi, zo‘ravonlikka, shafqatsiz yoki inson qadr-qimmatini kamsituvchi boshqa 

tarzdagi  tazyiqqa  duchor  etilishi  mumkin  emasligi  belgilab  qo‘yilgan.  Bundan 

tashqari,  Konstitutsiyamizning  44-moddasida  har  bir  shaxsga  o‘z  huquq  va 

erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat 

birlashmalarining  g‘ayriqonuniy  xatti-harakatlari  ustidan  sudga  shikoyat  qilish 

huquqi  kafolatlanishi  belgilab  qo‘yilgan.  Demak,  har  bir  shaxs  qadr-qimmati 

kamsitilganda, uning konstitutsiyaviy erkinligiga daxl qilinayotgan bo‘ladi. Bunday 

holatda ushbu shaxs erkinliklarini sud orqali himoya qilishi mumkin.  

 Lekin  bizga  berilgan  holat  bevosita  davlat  organida  yuz  berganini  hisobga 

olib,  avvalo,  ushbu  organ  tomonidan  belgilangan  normalarni  ko‘rib  chiqsak. 

O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  bojxona  organlarining  INTIZOM  NIZOMI  45-

bandida jamoada yuzaga kelgan nizoli vaziyatlarni hal etish, nojo‘ya xatti-harakatlar 

sodir  etgan  xodimlarga  jamoatchilik  ta’sirini  o‘tkazish  maqsadida  bojxona 

organlarida  saylov  asosida  o‘rtoqlik  axloq  sudlari  tashkil  etilishi  hamda  uning 

faoliyat  ko‘rsatish  tartibi  O‘zbekiston  Respublikasi  DBQ  raisi  tomonidan 

belgilanishi mustahamlab qo‘yilgan. Yuqoridagi holatda ham G.Anvarjonov o‘zidan 

yuqori  turuvchi  boshliq  ustidan  o‘rtoqlik  axloq  sudiga  murojaat  qilmoqda.  Lekin 

ushbu  sud  tizimi  jamoada  nizo  kelib  chiqqanda  va  nojo‘ya  xatti-harakatlar  sodir 

etgan  xodimlarga  ta’sir  ko‘rsatishi  mumkin,  xolos.  Bizning  vaziyatda  esa  nizo 

jamoada emas, balki G.Anvarjonov hamda undan yuqori turuvchi boshliq o‘rtasida 

vujudga kelmoqda. Menimcha, ushbu vaziyatda nizomning 60-bandida belgilangan 

“har  bir  xodim  boshliqning  unga  nisbatan  g‘ayriqonuniy  yoki  nohaq  harakatlari 

ustidan  yuqori  turuvchi  rahbariyatga  yozma  shikoyat  berishga  haqli”  ekanidan 

foydalanib, yuqori turuvchi organga murojaat qilishi lozim edi.  

Umumiy xulosa qiladigan bo‘lsak, O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona 

qo‘mitasi  hududiy  organi  boshlig‘i  G.Anvarjonovga  intizom  ustavlarini  buzganlik 

uchun boshliq tomonidan hayfsan jazosi qo‘llanilishi huquqiy asosga ega. Intizomiy 

jazo  berilganligi  to‘g‘risida  bojxona  organlari  mansabdor  shaxsiga  saf  oldida, 

yig‘ilishda  e'lon  qilinishi  qonun  normalariga  zid  emas.  G.Anvarjonov  Bojxona 

organlarining  bojxona  organlari  ko‘krak  nishoni  bilan  mukofotlanganganligi  unga 

nisbatan intizomiy jazo qo‘llanmasligiga olib kelmaydi hamda bu qonunga zid emas. 

Intizomiy  jazo  haqidagi  buyruqning  saf  oldida  e'lon  qilinishi  qonun  normalarida 

belgilangan  tartibda  amalga  oshirilgan.  G.Anvarjonov  izzat-nafsi  va  qadr-

qimmatlari  kamsitilganligini  vaj  qilib  or-nomus  o‘rtoqlik  sudiga  murojaat  qilish 

o‘rniga yuqori turuvchi organga murojaat qilishi maqsadga muvofiq edi. 

Mantiqiy savollar: 

1. Davlat xizmatchilarini huquqlarini nazariy va huquqiy jihatdan tahlil qiling. 

---

7 

 

Davlat  xizmatchisi  nazariy  jihatdan  juda  ko‘plab  huquqlarga  ega.  Ular 

jumlasiga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 

 

xizmat pog‘onalari bo‘yicha o‘sish (meritokratiya); 

 

ijtimoiy  va  huquqiy  himoya  hamda  qonunchilikka  muvofiq 

pensiya bilan ta’minlanish; 

 

qonunchilik  belgilangan  tartibda  adolatli  rag‘batlantirilish  va 

mukofotlar olish; 

 

mehnat 

shartnomasida 

belgilangan 

tartibda 

adolatli 

rag‘batlantirilish va mukofotlar olish; 

 

sog‘lig‘i,  samarali  ishlash  uchun  xavfsiz  va  zarur  mehnat 

sharoitlari bilan ta’minlanish; 

 

salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi sharoitlarda ishlamaslik; 

 

o‘zi faoliyat yuritayotgan davlat organi yoki tashkiloti faoliyatini 

takomillashtirishga oid takliflarni berish; 

 

rahbarlar,  boshqa  mansabdor  shaxslar  va  fuqarolar  tomonidan 

sha’ni va qadr-qimmatining hurmat qilinishi; 

 

shaxsiy  hujjatlari  bilan  istalgan  vaqtda  tanishib  chiqish  va 

ulardan foydalanish; 

 

davlat  organi  va  tashkiloti  tomonidan  malaka  oshirishga 

yuborilgan  taqdirda,  shuningdek  qonun  hujjatlarida  nazarda  tutilgan  boshqa 

hollarda davlat lavozimini va ish haqini saqlab qolish; 

 

intizomiy  yoki  ma’muriy  ish  to‘g‘risida  tegishli  ravishda 

xabardor bo‘lish, xizmat tekshiruvi hujjatlari bilan to‘siqsiz tanishib chiqish, 

zarur hollarda, shaxsan tushuntirish berish; 

 

qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  rahbarning  qarorlari  va 

harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilish; 

 

davlat  fuqarolik  xizmati  masalalari  bo‘yicha  vakolatli  organiga 

murojaat qilish; 

 

rahbardan  mansab  vakolatlarining  hajmi  va  vazifalarini 

aniqlashtirishni talab qilish; 

 

vijdonsizlik,  nopoklik  yoki  intizomiy  qilmishlarda  ayblovlar 

mavjud  bo‘lgan  taqdirda  hamda  intizomiy  huquqbuzarlik  sodir  etilganda, 

xizmat tekshiruvini o‘tkazishni talab qilish; 

 

mehnati uchun adolatli ish haqi bilan ta’minlanish; 

 

pensiya yoshiga yetganda, belgilangan miqdorda pensiya olish va 

boshqalar. 

Davlat  fuqarolik  xizmatchilarining  faoliyatini  yaxshilash  maqsadida  ushbu 

huquqlarning  deyarli  barchasi  qonun  hujjatlari  bilan  mustahkamlab  qo‘yilgan. 

Masalan, “O‘zbekiston Respublikasining “Shahar  yo‘lovchilar transportidan bepul 

foydalanishni tartibga solish to‘g‘risida”gi qonunida ko‘plab guruh odamlar qatori 

muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchilar va kontrakt bo‘yicha oddiy 

askarlar hamda serjantlar tarkibidagi harbiy xizmatchilar kabi davlat xizmatchilariga 

ham  shahar  yo‘lovchilar  jamoat  transportidan  bepul  foydalanish  huquqi  berilgan.  

---

8 

 

Shu  kabi  boshqa  qonunlarda  ham  davlat  xizmatchisining  huquqlari  belgilab 

qo‘yilgan. Bunday qonun hujjatlari qatoriga, eng avvalo, O‘zbekiston Respublikasi 

Konstitutsiyasi,  Mehnat  kodeksi,  Sudlar  to‘g‘risidagi  qonun,  Prokuratura 

to‘g‘risidagi  qonun,  Davlat  bojxona  xizmati  to‘g‘risidagi  qonun,  Davlat  soliq 

xizmati to‘g‘risidagi qonun va boshqa qonunlarni keltirishimiz mumkin. 

  

2. Davlat xizmatchilari jinoiy javobgarlikka tortish asoslarini va tartibini tahlil 

qiling. Amaliy misolar keltiring. 

Davlat  xizmatchilari  boshqalar  kabi  o‘z  xatti-harakatlari  uchun  qonunda 

belgilangan  tartibda  javob  beradi.  Davlat  xizmatining  muhim  tamoyillaridan  biri 

qonuniylik  hisoblanadi.  Davlat  xizmatchilari  o‘z  faoliyatini  qonunga  va  ular 

asosidagi  hujjatlarga  binoan  olib  boradi.  Amaldagi  qonunchilikda  nafaqat  davlat 

xizmatchilarini  rag‘batlantirish,  balki  qonunda  belgilangan  tartibda  javobgarlikka: 

intizomiy, ma'muriy, moddiy va jinoiy javobgarlikka tortish ham nazarda tutilgan.  

Davlat  xizmatchisining  jinoiy  javobgarligi  O‘zbekiston  Respublikasining 

Jinoyat kodeksiga binoan quyidagilardan biri bo‘lishi mumkin:  

 

hokimiyat  yoki  mansab  vakolatini  suiiste'mol  qilish  (205-

modda);  

 

hokimiyat  yoki  mansabdor  vakolati  doirasidan  chetga  chiqish 

(206-modda);  

 

mansabga sovuqqonlik bilan qarash (207-modda);  

 

hokimiyat harakatsizligi (208-modda);  

 

pora olish (210-modda);  

 

pora berish (211-modda);  

 

pora olish berishda vositachilik qilish (212-modda) va boshqalar. 

Ushbu  tarzda  jinoiy  javobgarlikning  belgilanishi  davlat  xizmatchisining, 

ayniqsa, mansabdor shaxsining o‘z harakati yoki harakatsizligida g‘uluga ketishdan, 

haddan  oshishdan  saqlash,  aybdorga  jazo  tayinlash  orqali  qolgan  davlat 

xizmatchilariga jinoyat uchun jazo muqarrar ekanini ko‘rsatish va boshqalar maqsad 

qilib olingan.  

Lekin  mening  fikrimcha,  ushbu  jazo  turlari  ayrim  doiralarda  ishlamaydi. 

Shuning uchun yuqori davlat xizmatchilari uchun jazoni aynan belgilash maqsadga 

muvofiq  deb  hisoblayman.  Vazirlik  va  boshqa  yuqori  lavozimda  ishlovchi 

mansabdor  shaxslar  aksariyat  hollarda  jazodan  qutulib  qolishiga  guvoh  bo‘lamiz. 

Ularga  nisbatan  bunday  javobgarlikning  amal  qilmasligi  davlat  xizmatining  xalq 

ko‘z o‘ngida obro‘sizlanishiga olib kelishi turgan gap.   

 

 

 

 

---

9