O’zbekiston respublikasi axborot kommunikatsiya va texnalogiyalarini rivojlantirish vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
AXBOROT KOMMUNIKATSIYA VA
TEXNALOGIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL- XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALRI UNVERSITETI
KIBERXAVFSIZLIK FAKULTETI
713-21-GURUH DMB 023-1-PATOK TALABASI
XUSHVAQTOV SHAMSIDDINNING
MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN
TAYYORLAGAN

1- MUSTAQIL ISHI.

TOPSHIRDI: SH.XUSHVAQTOV.

QABUL QILDI: A. TO’XTASINOV.

TOSHKENT - 2022

1 – AMALIY TOPSHIRIQ.
MYSQL programmasini ornatish.

1. 
   Programmani ochamiz va Client only bolimini belgilab “Next” tugmasini bosamiz.
   

2. 
   Yana “Next” tugmasi bosiladi.
   

3. 
   “Yes” tugmasi bosiladi.
   

4. 
   “Execude” tugmasi bosiladi.
   

5. 
   “Next” tugmasi bosiladi.
   

6. 
   “Next” tugmasi bosiladi.
   

7. 
   “TCP / IP” , “Open Windows Firewall ports for network access” va “Show Advenced and Logging Options” bo’limlari belgilanib “Next” tugmasi bosiladi
   

8. 
   “Next” tugmasi bosiladi.
   

9. 
   MYSQL programmsiga kirib ishlash uchun parol qo’yiladi va “Next” tugmasi bosiladi.
   

10. 
    “Next” tugmasi bosiladi.
    

11. 
    “Slow Query Log” va “Bin log” bolimini tanlab “Next” tugmasi bosiladi.
    

12. 
    “Lower Case (default)” bolimini belgilab “Next” tugmasi bosiladi.
    

13. 
    “Execute” tugmasi bosiladi.
    

14. 
    “Next” tugmasi bosiladi.
    

15. 
    “Finish” tugmasi bosiladi.
    

16. 
    Avval kiritilgan parolni kiritib “Check” tugmasi bosiladi va “Next” tugmasi bosiladi.
    

17. 
    “Execute” tugmasi bosiladi.
    

18. 
    Ekranda chiqqan ikki bolim belgilanadi va “Finish” tugmasi bosiladi.
    

19. 
    “Next” tugmasi bosiladi.
    

20. 
    Ekranda chiqqan ikki bolim belgilanadi va “Next” tugmasi bosiladi
    

21. 
    Programma o’rnatildi. Bundan chiqib ketamiz.
    

22. 
    “PUSK” dan “MySQL 8.0 Command Line Client” ni topib kiramiz.
    

23. 
    “MySQL 8.0 Command Line Client” ga kirganimizda parol soraydi avval qoygan parolni kiritib dasturga kiramiz va ishlashni boshlaymiz.
    

24. 
    Kirganimizda ekranga mana shunday qora oyna chiqadi.
    

2 – AMALIY TOPSHIRIQ.

narxi

I.CH.SS

miqdori

id

maoshi

familyasi

Yo’nalishi

ismi

Bo’lim_nomi

id
Shifoxona sohasi uchun mohiyat – aloqa modeli.

Ma’lumotlar bazasining BO’LIM jadvali

ID	BO’LIM NOMI	Mas’ul xodim
1	Oziq Ovqat	M.B.Abdullayev
2	Xo’jalik Mollari	Q.T.Abdusalomov
3	Qurilish Mollari	Q.B.Abdusalomov
4	Don Mahsulotlari	X.R.Xolmanov
5	Kiyim kechak	M.SH.Mo’minova
6	Kanstovar	O.B.Nasrullayev

Ma’lumotlar bazasining Xodimlar jadvali

ID	FAMILYASI	ISMI	YO’NALISHI	MAOSHI
1.	Jabboraliyev	Miryoqub	Hisobchi	7.500.000
2.	Jahongirov	Jonibek	Yordamchi menejer	5.800.000
3.	Mahmudov	Mohirjon	Qadoqlovchi	4.000.000
4.	Qodirov	Sanjar	Qadoqlovchi	4.000.000
5.	Qobilov	Asror	Yuk tashuvchi	3.000.000
6.	Doniyorov	Suxrob	Yuk tashuvchi	3.000.000
7.	Temirov	Amir	Yuk tashuvchi	3.000.000
8.	Madatov	Islam	Yuk tashuvchi	3.000.000

Ma’lumotlar bazasining HAMSHIRA jadvali

ID Nomi Miqdori(kg/d) Narxi(1kg/1d) I.CH.SS Yaroqlilik m. 1 Qozon kukmara 2000 d 159.000 01.02.2015 - 2 Artel televezor 500d 2.300.000 20.15.2019 5 yil 3 Shakar 5700 kg 8.000 15.09.2022 3 yil 4 Un 1-sort 2000 kg 12.000 15.09.2022 2 yil 5. Palto 1300 d 1.400.000 16.05.2021 2 yil

3-AMALIY MASHG‘ULOT

Mavzu: SQL tilida jadvallar yaratish, o‘zgartirish va o‘chirish


Ishdan maqsad: predmet soha ma’lumotlar bazasini so‘rovlar orqali yaratishni va so‘rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o‘rganish, hamda ko‘nikmaga ega bo‘lish. Talabalarda DDL komandalaridan foydalanish va shu orqali relyasion MB yaratish ko‘nikmasini hosil qilish.
Masalani qo‘yilishi: Predmet soha ma’lumotlar bazasini SQL so‘rovlari orqali yaratish. Mavjud ob’yektlarni so‘rovlar orqali ma’lumotlar bilan to‘ldirish, o‘zgartirish va keraksiz ma’lumotlarni o‘chirishni ko‘rib chiqish.
Uslubiy ko‘rsatmalar: SQL tilida quyidagi asosiy ma’lumotlar turlari ishlatilib, ularning formatlari har xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:

INTEGER	butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam va ishora).
SMALLINT	«qisqa butun» (odatda 5 tagacha qiymatli raqam va ishora).
DECIMAL(p,q)	o‘nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p < 16). O‘nli nuqtadan so‘ng raqamlar soni q orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‘lsa, tashlab yuborilishi mumkin).
FLOAT	haqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307).
CHAR(n)	uzunligi o‘zgarmas, n ga teng bo‘lgan simvolli qator (0 < n < 256).
VARCHAR(n)	uzunligi o‘zgaruvchi, n simvoldan oshmagan simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda turlicha, lekin 4096 dan kam emas).
DATE	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi sana; sana maydonlari bizning eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchi-o‘ninchi mingyilligi bilan cheklangan haqiqiy sanalarni o‘z ichiga olishi mumkin.
TIME	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi vaqt (ko‘zda tutilgan bo‘yicha hh.mm.ss).
DATETIME	sana va vaqt kombinatsiyasi.
MONEY	maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi pul birligi.

SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:

DDL ( Mа’lumоtlаrni Tа’riflаsh Tili ) - ANSI dа ma’lumotlar sxemаsini tа’riflаsh tili, оb’ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to‘plamidan ibоrаt.
DML (Mа’lumоtlаrni O‘zgаrtirish Tili) - bu iхtiyoriy dаqiqаdа jаdvаllаrdа qаndаy qiymаtlаr sаqlаnishini аniqlоvchi buyruqlar mаjmuаsidir.
DCL (Mа’lumоtlаrni Bоshqаrish Tili) fоydаlаnuvchigа aniq оb’ektlаrga tа’sir o‘tkаzishgа ruхsаt berish yoki bermаslikni аniqlоvchi buyruqlardаn ibоrаt.
DDL tilining asosiy komandalari:
CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … );
ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar qo‘shish, ustunlarni o‘chirish, ustunlar kattaligini o‘zgartirish, hamda cheklanishlarni qo‘shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo‘shish buyrug‘i sintaksisi quyidagicha:
ALTER TABLE ADD ;
DROP - jadvalni o‘chirish buyrug‘i. Jadvalni o‘chirish imkoniga ega bo‘lish uchun, jadval egasi (ya’ni yaratuvchisi) bo‘lshingiz kerak. Faqat bo‘sh jadvalni o‘chirish mumkin. Qatorlarga ega bo‘lgan, to‘ldirilgan jadvalni o‘chirish mumkin emas, ya’ni jadval o‘chirishdan oldin tozalangan bo‘lshi kerak. Jadvalni o‘chirish buyrug‘i quyidagi ko‘rinishga ega:
DROP TABLE ;