O’simliklarning fizialogik faol moddalari

Urganch Davlat Universiteti Biologiya yo’nalishi 188-guruh talabasi Ro’ziboyev Muzaffarning “O’simliklarning fizialogik faol moddalari” fanidan tayyorlagan taqdimoti.

REJA:

• Yurak glikozidlarining umumiy tavsifi va tasnifi.
• Yurak glikozidlarining fizik-kimyoviy xususiyatlari, sifat va miqdorini aniqlash.
• Tibbiyotda qo’llanishi.

Yurak glikozidlarining aglikonlari – geninlari bir, ikki, uch va ba’zan to‘rtta qand molekulasi bilan birikib, glikozidlar hosil qiladi. Bu glikozidlar asosan yurak muskullariga ta’sir etganligi uchun yurak glikozidlari (yoki yurak zaharlari) deb ataladi.

• Yurak glikozidlarining aglikonlari – geninlari bir, ikki, uch va ba’zan to‘rtta qand molekulasi bilan birikib, glikozidlar hosil qiladi. Bu glikozidlar asosan yurak muskullariga ta’sir etganligi uchun yurak glikozidlari (yoki yurak zaharlari) deb ataladi.
• Yurak glikozidlarining geninlari quyidagi ikkita birikmadan bittasining unumi bo‘lishi shart:

Agar yurak glikozidlari molekulasining tarkibida 5 a’zoli to‘yinmagan lakton (butenolid) halqasi bo‘lsa, kardenolidlar (1), 6 a’zoli 2 marta to‘yinmagan lakton (kumalin) halqasi bo‘lsa, bufadienolidlar (II) deb ataladi. Yurak glikozidlariga xos guruhlar: 3 va 14-nomerga joylashgan uglerod atomlaridagi –ON, 13-nomerga joylashgan uglerod atomidagi CH3 va 17-nomerdaagi uglerod atomiga birlashgan 5 yoki 6 a’zoli to‘yinmagan lakton halqalaridir. 5, 11, 12 va 16-nomerlardagi uglerod atomlarida qo‘shimcha –ON; 10-nomerdagi uglerod atomida metil –CH3 (angishvonagul tipi) yoki aldegid (strofantus tipi) guruhlari ham bo‘ladi. Glikozid molekulasidagi qand skeletining 3-nomeridagi uglerod atomiga joylashgan –ON guruhi orqali birlashadi.

Agar yurak glikozidlari molekulasining tarkibida 5 a’zoli to‘yinmagan lakton (butenolid) halqasi bo‘lsa, kardenolidlar (1), 6 a’zoli 2 marta to‘yinmagan lakton (kumalin) halqasi bo‘lsa, bufadienolidlar (II) deb ataladi. Yurak glikozidlariga xos guruhlar: 3 va 14-nomerga joylashgan uglerod atomlaridagi –ON, 13-nomerga joylashgan uglerod atomidagi CH3 va 17-nomerdaagi uglerod atomiga birlashgan 5 yoki 6 a’zoli to‘yinmagan lakton halqalaridir. 5, 11, 12 va 16-nomerlardagi uglerod atomlarida qo‘shimcha –ON; 10-nomerdagi uglerod atomida metil –CH3 (angishvonagul tipi) yoki aldegid (strofantus tipi) guruhlari ham bo‘ladi. Glikozid molekulasidagi qand skeletining 3-nomeridagi uglerod atomiga joylashgan –ON guruhi orqali birlashadi.