Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

---

 

 

 

 

 

 

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 

ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 

МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ  

ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ  

ЖИЗЗАХ ФИЛИАЛИ 

 

РАХМАТОВ ДИЛМУРОД  

РУСТАМ ЎҒЛИ 

 

 

«АМАЛИЙ МАТЕМАТИКА» факультети  

5330200 - «Информатика ва ахборот технологиялари  

(тармоқлар ва соҳалар бўйича)» йўналиши 

103-19 гуруҳ  2-босқич  талабаси 

 

 

 

 

 

 

---

KOMPYUTER TARMOQLARI (MA’RUZA MASHG’ULOT) 

Oybek Primqulov 

17-Talabalar mustaqil o'rganishlari uchun qo'shimcha savol va topshiriqlar 

1- 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Global kompyutyer tarmog`i. Internetning yaratilish tarixi. 

1838 – birinchi tyelyegraf yaratildi. 

1943 – birinchi kompyutyer yaratildi. 

1957 – birinchi sun'iy yo`ldosh uchirildi. 

1958  –  ARPA  –  (Advanced  Research  Projects  Agency)  ilg`or  izlanishlar  

agyentligi to’zildi. 

1962  –  Intergalactic  Network  –  Galaktikalararo  tarmoq  loyihasi  boshlandi 

1969 – ARPA net – 4 ta kompyutyerni birlashtiruvchi tarmoq ishga tushdi. 

1971  –  tarmoqda  14  ta  kompyutyer.  FTP  –  File  Transmission  Protocol  (fayl  

uzatish protokoli) qabul qilindi. 

1972 – Larry Roberts tomonidan elyektron pochta uchun birinchi dastur yaratildi. 

---

Ko’p  joylarda  yuqoridagi  rasmda  keltirilgan  ko’rinishdagi  tarmoqlarni  qurish  

imkoniyatlari    mavjud    bo’lavermaydi.    Shuning    uchun    lokal    tarmoqlarni    o’zaro  

bog’lash  uchun o’sha  joyda  bor  bo’lgan  aloqa  kanallaridan  ham  foydalanishga  to’g’ri  

keladi.  Qanday  aloqa kanallaridan foydalanilishiga qarab, global tarmoqlarning quyidagi 

xillarini ko’rsatish mumkin: 

1.Alohida ajratilgan kanallardan foydalanuvchi global tarmoqlar. 

2.Kanallarni kommutasiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar. 

3.Paketlarni kommutasiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar. 

Quyida  paketlarni  kommutasiyalash  asosida  ishlovchi  global  tarmoq-larning  

ko’rsatgichlari  keltirilgan.  Korporativ    tarmoqlarni    qurish    uchun    foydalaniladigan  

territorial  tarmoqlar  ikkita  katta kategoriyaga bo’linadi: 

1.Magistral tarmoqlar. 

2.Magistral  tarmoqlarga  ulanish  imkonini  beradigan  tarmoqlar  yoki  qisqacha  ulanish 

tarmoqlari.  

Territorial  magistral  tarmoqlardan  (backbone  wide-area  networks)  korxonaning  

kata bo’limlariga  tegishli  bo’lgan  yirik  lokal  tarmoqlarni  bir  maromda  ishlashini  

ta’minlash maqsadida birlashtirish uchun foydalaniladi. Magistral tarmoqqa odatda ko’p 

sonli  tarmoq    osti  tarmoqlari  (subnets)  ulanganligi  sababli,  uning  o’tkazish  qobiliyati 

ancha yuqori bo’lishi kerak bo’ladi.   

Magistral   tarmoqlarga   ulanish   imkonini   beradigan   tarmoqlar    deganda,  kata  

bo’lmagan  lokal    tarmoqlarni    va    alohida    ishlaydigan    kompyuterlarni,    korxona  

markaziy    tarmog’i    bilan  bog’laydigan      territorial    tarmoqlar    tushuniladi.    Odatda  

bunday    tarmoqlar    sifatida    –    telefon  tarmoqlari,  ISDN  va  Frame  Relay  tarmoqlari 

ishlatiladi. 

 

© D.R. Raxmatov 2020