Milliy universiteti jizzax fililai

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON 
MILLIY UNIVERSITETI JIZZAX FILILAI 
 
Amaliy matematika 
fakulteti
 
Iqtisodiyot yo`nalishi
yo’nalishi 
952-21 – 
guruh talabasi

Akieva Madina Djumamurodovna
ning
Biznesni rejalashtirish
 fanidan tayyorlagan 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
Jizzax – 2022 

---

O'zbekistonda kichik biznesni rivojlantirish
 
 
Reja: 
 
1. O’zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning huquqiy asoslari
2. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni muammolari va hal etish imkoniyatlari
3. Kichik bines va xususiy tadbirkorlikning klassifikatsiyasi

---

Ushbu ish, ya’ni kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning bugungi kunda 
dolzarbligi sababli ushbu mavzu tanlandi. Ushbu ish II bobdan iborat bo’lib, uning 
birinchi bobida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning mohiyati, ahamiyati va 
zaruriyati ochib berilgan. Uning rejalarida keltirilgan ma’lumotlar bobni to’liq ochib 
berilishiga harakat qilingan. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni iqtisodiyot 
taraqqiyotidagi o’rni, uning ahamiyati va zaruriyati haqida tegishli fikrlar yuritilgan. 
Bundan tashqari ikkinchi bobda O’zbekistonda kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikning amaliy jihatlariga qaratilgan bo’lib, mamlakatdagi shu sohaga 
tegishli bo’lgan huquqiy asoslar, muammolar va ularni hal etish choralari to’g’risida 
fikr mulohazalar keltirilgan. Bundan tashqari kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikning amaliy jihatlarini ochib berish maqsadida bir kichik biznes sub’yekti 
misolida, uning moliyaviy holatlari ochib berilgan va tegishli takliflar kiritilgan. 
Tadbirkorlik! Bu hodisa va tushuncha bir qarashda juda oddiy, hammaga 
ravshandek tuyuladi. Haqiqatan esa, u juda murakkab, ko'pqirrali va buning ustiga, 
fundamental ijtimoiy-iqtisodiy hodisadir. Tadbirkorlik ideologi hisoblangan 
Y.Shumpeter: tadbirkorlikni barcha turdagi ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarga xos hodisa 
bo'lib, ularning nafaqat tarkibiy qismi, balki iqtisodiyotni harakatlantiruvchi kuch, deb 
ta'kidlab o'tgan. Tadbirkorlik O'zbekiston ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida hamda 
jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi salbiy ta'sirini yumshatish va oqibatlarini bartaraf 
etishda shunday kuch ekanligini namoyon etmoqda va yetakchi sohaga aylanmoqda. 
Mamlakatda 2008- yilda yaratilgan yalpi ichki mahsulotning 48,2 foizi, ish bilan band 
bo'lgan aholining 76 foizi, aholi daromadlarining 70 foizi kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik sohasiga to'g'ri keladi. 2010-yilda uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushini 
50 - 52 foizga yetkazish ko'zda tutilgan
1
. Lekin hali tadbirkorlikning barcha qirralari 
va funksional xossalari yetarli darajada o'rganilmagan va natijada uning imkoniyatlari 
to'liq safarbar etilmagan. Demak, tadbirkorlik asoslari fani oldida ulkan vazifalar 
turibdi. Bunday vazifalani umumlashtirgan holda quyidagicha ifodalash mumkin: 
1.
Nazariya sohasida: tadbirkorlik hodisasini kengroq va chuqqurroq tadqiq 
qilish, uning fundamental funksional xossalarini aniqlab, yaxlit nazariy modelini 
shakllantirish; 

---

2.
uslubiyot sohasida: hozirda shakllangan va qo'llab kelinayotgan nazariy-
amaliy tadqiqotlar uslubiyotini yangi va mavjud samarali usullar, yondashuvlar bilan 
boyitish va jiddiy takomillashtirish; 
3.
amaliyot sohasida: yangi nazariy-uslubiy yondashuvlar bilan boyitilgan 
mukammal uslubiyot yordamida tadbirkorlik amaliyotini chuqurroq tahlil qilish va 
muammolarining samarali yechimlarini tavsiya etish; 
4.
ma'rifiy sohada: talabalar, o'quvchilar, tadbirkorlar, mutaxassislami 
tadbirkorlik faoliyatini yuksak madaniy darajada tashkil etish va amalga oshirishni 
ta'minlaydigan bilimlar, ko'nikmalar, dunyoqarash bilan qurollantirish; 
5.
targ'ibot sohasida: tadbirkorlikning insoniyat va jamiyat uchun ahamiyati 
va roli, jamiyatdagi yutuqlari va istiqbollari, ilg'or tajribasini ilmiy-amaliy targ'ibot 
qilish. 
Shundan kelib chiqqan holda ushbu ishning vazifasi quyidagilar aniqlangan: 
tadbirkorlikning mohiyati, ahamiyati va roli, belgilari va tamoyillari, ijtimoiy, 
huquqiy, tashkiliy, moddiy, moliyaviy, insoniy, boshqarish, marketing, tahliliy 
asoslari to'g'risida bilimlar tizimini shakllantirish; O'zbekistonda tadbirkorlikni 
rivojlantirish va qo'llab-quvvatlash siyosati, amaliyoti, muammolari va istiqbollari 
to'g'risida tasavvur hosil qilish; tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish 
ko'nikmalarini shakllantirishdir. Bu vazifani samarali amalga oshirish uchun ijodiy 
ishga yangi mavzular va paragraflar kiritilgan, materiallar mantiiqan ixchamroq 
shaklda va izchillikda keltirilgan, jadval va chizmamodellar keng qo'llanilgan, 
amaliyotdan misollar keltirilgan, har bir reja bo'yicha qisqacha xulosalar 
shakllantirilgan.
Tadbirkorlik jamiyatda ijtimoiy va iqtisodiy sohalardagi mavjud muammolarni 
hal qilishda va jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida katta rol o'ynaydi. U 
ishlab chiqarish, ish bajarish, xizmat ko'rsatish sohalarida yangi ish o'rinlari yaratib, 
aholini ish bilan ta'minlash va ishsizlikni kamaytirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Rivojlangan mamlakatlarda ham, O'zbekistonda ham har yili yaratilayotgan 
yangi ish o'rinlarining yarmidan ortig'i kichik va xususiy tadbirkorlikka to'g'ri keladi. 
Demak, tadbirkorlik aholining ish bilan bandligi, mehnat va iqtisodiy faolligining 
o'sishi va buning natijasida uning daromadlarining oshishiga katta hissa qo'shadi. Bu 

---

jarayonning ikki oqibatini e'tiborga olish lozim: bir tomondan, aholining moddiy va 
ma'naviy ehtiyojlarining o'sishi, kengayishi bo'lsa, ikkinchi tomondan, ularni to'laroq 
qondirish imkoniyatlarining yaratilishidir. Bu pirovard natijada aholi hayotini 
yaxshilash, turmush darajasini ko'tarish, farovonligini oshirishni ta'minlaydi. 
Tadbirkorlikning rivojlanishi bilan uning mazkur sohadagi roli ortib boradi. 
Rivojlangan mamlakatlarda ishlab chiqariladigan yalpi ichki mahsulotning 
qariyb yarmi, ayrim mamlakatlarda esa undan ham ко'prog'i kichik biznesga to'g'ri 
keladi. O'zbekistonda yaratilayotgan yalpi ichki mahsulotda kichik va o'rta 
tadbirkorlik subyektlarining hissasi hozirgi kunda 52 foizdan oshdi va u yildan-yilga 
o'sib bormoqda. 
Tadbirkorlik iqtisodiyotning barcha sohalari va tarmoqlarida tashkil etilgan, 
amalga oshirilmoqda va rivojlanib bormoqda. Lekin uning holati va rivojlanishi 
barcha tarmoqlarda bir xil emas. O'zbekistonda tadbirkorlik subyektlari (yuridik 
shaxslar) ning 60 foizi qishloq xo'jaligi, 18 foizi savdo va umumiy ovqatlanish, 12 
foizi sanoat va qurilish sohalarida tashkil etilgan, xizmat ko'rsatish sohasida ham 
rivojlanib bormoqda. Yuridik shaxs bo'lmagan yakka tadbirkorlarning asosiy qismi 
savdo, umumiy ovqatlanish va ayrim xizmatlar ko'rsatish sohsida faoliyat olib 
bormoqdalar. 
Tadbirkorlik shu paytgacha ishlatilmay kelgan aholi jamg'armalari, mahalliy 
resurslar, ishlab chiqarish va maishiy chiqindilar, xorijiy investitsiyalarni ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonga faol jalb etib, ishlab chiqarishni kengaytirish, milliy mahsulot va 
boylikni ko'paytirishga olib keladi. 
Tadbirkorlik nafaqat shaxsiy daromad manbayi, balki davlat uchun ham salmoqli 
daromad manbayi bo'lib xizmat qiladi. Davlat budjeti tushumlarining anchagina qismi 
tadbirkorlik sektoriga to'g'ri keladi. 
Tadbirkorlik - bu yaratuvchanlikdir. Uning bu missiyasi va belgisi paydo 
bo'layotgan ehtiyojga muvofiq yangi taklif yoki taklifning yangi uyg'unligi 
(kombinatsiyasi)ni yaratish va u orqali yangi bozor shakllantirishda namoyon bo'ladi.

---