Microsoft Word shafoat maqolasi uziniki

---

2- SINFLARDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI 
TASHKIL ETISH 
Eshonqulova Shafoat 
Jizzax davlat pedagogika instituti o’qituvchisi 
Aннотация
:Ushbu maqolada boshlang’ich 2-sinflarda matematkadan 
sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda,matematik to’garak,
matematik o‘n 
minutliklar,
matematik viktorinalar, matematik devoriy gazeta, qiziqarli matematika 
kechalari, matematik ekskursiyalarni shakllantirish xaqida gap boradi.
Аннотации:
В этой статье обсуждается организация внеклассных занятий по 
математике во 2-м классе, формирование математических кружков, 
математика десять минут, математические викторины, математические 
плакаты, веселые вечера математики, математические туры. 
Annotation
: This article discusses the organization of extracurricular activities in 
math in elementary 2nd grade, the formation of math circles, math ten minutes, math 
quizzes, math posters, fun math nights, math excursions. Annotation 
Kalit so’zlar:
Matematik to’garaklar, matematik o‘n minutliklar, matematik 
viktorinalar, matematik devoriy gazeta, matematik ekskursiya. 
Matematikadan sinfdan tashqari ishlar deyilganda o‘quvchilarning darsdan 
tashqari vaqtda tashkil qilingan, dastur bilan bog‘liq bo‘lgan material asosida 
ixtiyoriylik prinsipiga asoslangan mashg‘ulotlar tushuniladi. 
Matematika sinfdan tashqari ishlarning dolzarbligi 2- sinflarda 
matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda bolalarning bilim saviyasiga 
qaraladi.Matematikani yaxshi o’zlashtirmagan o’quvchiga o’quvchilar bilan 
unchalik qiyin bo’lmagan misol va masalalar yechishni o’rgatamiz.Yaxshi 
o’zlashtirgan o’quvchilarga mukamallroq misol va masalalar yechish o’rgatiladi. 
Matematika sinfdan tashqari ishlar maqsadi o’quvchilarga matematik o’n 
minutlik,matematik 
to’garak,matematik 
devoriy 
gazeta 
va 
matematik 

---

ekskursiyalarni tashkil etish. Sinfdan tashqari ishlarning asosiy vazifalari 
ushbulardan iborat: o‘quvchilarning bilimlari va amaliy ko‘nikmalarini 
chuqurlashtirish va kengaytirish; o‘quvchilarning mantiqiy tafakkurlarini, 
topqirliklarini, matematik ziyrakliklarini rivojlantirish; matematikaga qiziqishlarini 
orttirish; qobiliyatli va layoqatli bolalarni topish; talabchanlik; irodani tarbiyalash; 
mehnatga muhabbatni ; mustaqillikni; uyushqoqlikni va jamoatchilikni tarbiyalash. 
Maktab amaliyotida matematikadan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning 
ushbu turlari uchraydi: matematik o‘n minutliklar, soatliklar va qiziqarli matematika 
kechalari, matematika to‘garaklari, ertaliklari, viktorinalar, konkurslar. Shuningdek, 
sinfdan tashqari ishga matematikadan gazeta chiqarish, matematika burchaklarini 
rasmiylashtirishlar ham kiradi. Oldin 2-sinfda sinfdan tashqari ishlar qanday tashkil 
qilinishi va o‘tkazilishini qarab chiqamiz.Bu sinfda sistemali ishning 
asosini 
matematik o‘n minutliklar
tashkil qiladi. Odatda, o‘n minutliklar 
hafdasiga bir marta butun sinf bilan o‘tkaziladi. O‘n minutliklardagi mashg‘ulotlar 
sinf chegarasidan tashqariga chiqishi juda muhimdir.
Topshiriqlar darslarda beriladigan oddiy matemetik topshiriqlarga 
o‘xshash bo‘lmasligi kerak: topshiriqlarning mazmunlari bolalarga tushunarli 
qiyinlik darajalari bolalarga mos bo‘lishi kerak: javoblar tez topilishi kerak, agar 
hisoblashlar zarur bo‘lsa , ular faqat og‘zaki bajarilishi kerak. Qiziqarli 
matematika 
soati
darsdan keyin sinfning hamma o‘quvchilari bilan o‘tkaziladi. 2-sinfda bu 
mashg‘ulotlar epizodik ravishda o‘tkaziladi. 2-sinflarda sistemali ravishda (ammo 
oyiga 1-2 martadan ko‘pmas ) o‘tkaziladi, chunki ularni o‘tkazishga ko‘p vaqt talab 
qilinadi. Mashg‘ulotning davomiyligi 2-sinfda 25-35 minut . Mashg‘ulot o‘tkazish 
uchun har hil qiziqarli arifmetik va geometrik mazmunli masalalar, qiyinroq 
masalalar, hazil masalalar, masalalar tuzishga doir masalalar, qiziqarli kvadratlar, 
rebuslar, topishmoqlar va boshqalar material bo‘lib hizmat qiladi.
Matematik to‘garak
matematikadan sistematik sinfdan tashqari ishlarning 
eng ko‘p tarqalganidan biri. Uning asosiy vazifasi – matematikaga alohida qiziqish 
ko‘rsatgan 
o‘quvchilar 
bilan 
bajariladigan 
chuqurlashtirilgan 
ish. 
To‘garaklar ixtiyoriylik asosida tashkil qilinadi.To’garakda o’quvchilar 

---

baholanmaydi. Matematika to‘garagini o‘tkazish uchun oldindan uning ish rejasini 
tuzish kerak. Namuna uchun ikkinchi yarim yillikda 2-sinfda o‘tkazilgan bazi 
to‘garak 
mashg‘ulotlarining 
taxminiy 
rejasini 
keltiramiz. 
I 
mashg‘ulot. 
1. 
Rebuslarni 
o‘ylab 
topish. 
2. 
Qo‘shishga 
oid 
qiziqarli 
masalalar. 
3. 100 ichida nomerlashni bilganlikni tekshirishga oid mashqlar. 
4. 
Hazil 
masala. 
5. « Sonni to‘ldir, o‘zing angrayma » o‘yini. 
2-sinfda matematik to’garakning ish rejasidagi mavzularni keltiramiz: 
1. 
Yig’indi va ayirmalarni topishga doir soda misollar 
2.Qiymati bir xil bo’lgan misollar 
3.Qo’shish va ayirishni tekshirish 
4.To’g’ri burchak to’g’rimas burchak
5.Ko’pburchak perimetri 
6.Sonlar va hisoblashlar .100 ichida 10likdan otib qoshish va ayirish 
7.Sonlar o’qi va uning modellari 100 ichida sonlarni xonadan
8.2-xonali sonlarning o’nli tarkibi
9.Bir xonali sonlarni ko’paytirish 
10.Ulushlar.Geometrik shakllar va kattaliklar.
Matematik matbuot
: boshlang‘ich sinflarda chiqariladigan gazetalar va 
o‘tkaziladigan viktorinalar mazmunini ko‘proq topishmoq, boshqotirgich, rebuslar 
va boshqa xildagi qiziqarli materiallar tashkil qiladi va ularning maqsadi 
o‘quvchilarning matematikaga qiziqishlarini orttirishdan iborat bo‘ladi. 
Boshlang‘ich sinflarning matematika gazetasi rangli qilib bajariladi, masala va 
misollar rasmlarda beriladi va qiziqarli xarakterda bo‘ladi.Masalan: 

---

Masalan:
Savatda oltita olma bor .Shu olmalarni oltita bolaga bittadan shunday 
bo’lib beringki,savatda ham bitta olma qolsin.(Javob:5 bolaga bittadan,6 chisiga 
savati bilan2. Bitta tayoqchaning 2ta uchi bo’lsa,bir yarimta tayoqning nechta 
uchi bo’ladi? (Javob:4ta).3.4ta qush 4ta qurtni 4minutda esa,8ta qush 8ta 
qurtni necha minutda eydi?(Javob:4minutda). 
Matematik ekskursiyalarning
maqsadi- aniq hayotiy fakt va taassurotlarni talab 
qilish, bular o‘quvchilarni shu faktlar bilan turmushda uchrashtirish yo‘li bilan 
olinadi. Boshlang‘ich sinflar o‘quvchilari bilan ekskursiyalar o‘tkazish muhim 
qiyinchiliklarga bog‘liq va o‘qituvchidan puxta tayyorlanishni talab qiladi: 
o‘qituvchi ekskursiya o‘tkaziladigan joyga oldin borib, ko‘rib kelishi ekskursovodga 
qanday formada tushuntirib berish haqida, ekskursiya vaqti haqida ko‘rsatmalar 
berishi kerak. Ekskursiya o‘tkazishdan maqsad nimaligi bolalarga tushunarli bo‘lishi 
nihoyatda muhimdir, shunday bo‘lganda bolalar oldindan nima qilishlari kerakligini 
va o‘zlarini qanday tutishlari kerakligini bilib oladilar. Maktabning joylashgan 

---

o’rniga qarab balalar bilan har xil ustaxonalarga, fabrikalarga, firmalarga va boshqa 
joylarga ekskursiyalar o’tkaziladi. Qurilish materialidan foydalanish haqida 
masalalar tuzish va yechish mumkin. Shunday masalalardan ba’zilarni keltiramiz. 
1.Bir soatda ekskavator 4 m uzunlikda poydevor chuqurligini kavlaydi. Shunday ish 
unumi bilan u 7 soatda qancha chuqurlik kavlaydi? 2.Qurilishda yuk tashishda 4 ta 
avtomashina ishlamoqda. Ularning har birida bitta haydovchi va 2ta yukchi ishlaydi. 
Material tashishda hammasi bo’lib qancha odam band? 
Xulosa qilib aytganda 2- sinflarda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil 
etishda bolalarning bilim saviyasiga qaraladi. Matematikani yaxshi o’zlashtirmagan 
o’quvchiga unchalik qiyin bo’lmagan misol va masalalar yechishni o’rgatamiz. 
Yaxshi o’zlashtirgan o’quvchilarga mukamallroq misol va masalalar yechish 
o’rgatiladi. O’quvchilarga qiziqarli savollar va qiziqarli masalalar krassvordlar 
yechishni, bolaning bilim saviyasini yanada oshirishga, fikrlashga o’rgatadi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
A.Asimov, Sh.Jo’raev, “Boshlang’ich ta’limda iqtisodiy tarbiya 
muaommolari”,Ilmiy maqolalar to’plami,Farg’ona 2011-yil
2. 
M.A.Mirzaahmedov,” Matematika va iqtisod ”,Boshlang’ich ta’lim 2005 yil
4-soni 
3. 
D. Yusupxo’jaeva,”Iqtisodiy tarbiyani shakllantirish ” Boshlang’ich ta’lim 
2004 yil 3-soni 
4. Jumayev M.E. “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasidan 
praktikum”