|
Mavzu: Vizantiya imperiyasi
REJA:
Sharqiy Rim imperiyasi.
Yustinian zaminida Vizantiya kengayishi.
Yustinian qonun chiqarish faoliyati.
Nika qo’zg’oloni.
Ma’muriy va moliyaviy zulmning kuchayishi.
IX-XI asrlarda Vizantiya madaniyati.
G’arbiy Rim imperiyasi German qabilalari tomonidan istilo qilinganidan keyin ham Rim imperiyasining sharqiy qismi uzoq vaqt hukum surdi. U hatto o’zini rasmiy Rim ( Romeyo) imperiyasi deb atayverdi. Lotin tiliyana uzoq vaqt Sharqiy Rim imperiyasining rasmiy tili bo’libqolaverdi, lekin sharqda xalq Grek tilida gaplashardi. Rim imperiyasi degan nom bora bora yo’qolib “Vizantiya imperiyasi” degan nom yuritila boshlandi.
Ba’zi olimlar huddi shu yilni Vizantiya imperiyasiga asos solingan yil deb hisoblashadi. Lekin tarixchilarning ko’pchiligi Vizantiya imperiyasi 395-yilda, ya’ni imperotor Feodsiy I o’lgach, impaeriya uning o’g’illari o’rtasida taqsimlanib, sharqiy yarmi Konstantinopol shahri bilan birga Arkadiyaga o’tgan vaqtda tuzilgan deb hisoblaydi.
. Bolqon yarim orolidan va Egey dengizidagi ko’plab orollardan tashqari, Vizantiya imperiyasiga yana Kichik Osiyo, Suriya bilan Falastin, Misr, Mesopotamiya bilan Zakavkazening bir qismi Qrimning janubiy qirg’oqlari kirar edi.
Imperiyaning Sharqiy qismi G’arbiy qismiga ancha mustahkam bo’ib chiqgan ekan, buning asosiy sababi shuki, undagi iqtisodiy munosbatlar G;arbiy qismiga qaraganda ancha taraqqiy topgan va mustahkam edi. Bu yerda Misrdagi Aleksandriya, Suriyadagi Antioxiya, Kichik Osiyodagi Smirna va Yefes, Bolqon yarim orollaridagi Konstontinopol
va Fessolonika kabi rivoj tpgan
savdo markazlari bor edi. Osiyo
sharqi bilan olib borilgan qizg’in
savdo ishlari uzilmadi balki hatto
kuchaydi, bu savdo Osiyoda III- asrda
kuchli yangi fors podsholigi Sosoniylar
podsholigi vujudga kelgandan keyin
ancha kuchaydi.
Sharqiy Rim imperiyasida quldorlik tuzumining o’zi ham G’arbiy imperiasidagidek tushkunlikga uchramadi. Buning sababi avvalo shuki, imperiyaning sharqiy viloyatlarida ayniqsa qishloq xo’jaligida G’arbdagidek kata rol o’ynamadi.
.
Sharq ekonomikasida qullar bilan birga qul bo’lmagan elementlar ya’ni shaharlardagi erkin hunarmandlar va qishloqlardagi jamoachi dehqonlar kata o’rin tutar edi
Bu jamoachi dehqonlar davlat dehqonlri bo’la turib qaramlik holariga tushib qolgan bo’lsalarda ( masalan Suriya va Misrdagi ‹‹podsho dehqonlari›› ) har holda ularning shaxsiy yer uchastkalari, shaxsiy xo’jaligi bor edi. Shunday qilib ular qullardan anchagina farq qilar edilar. Xiyla ko’p sonli mustaqil dehqonlar ibtidoiy tuzumni saqlab qolgan bo’lib, Kichik osiyo va Bolqon yarim orollrida istiqomat qilar edilar.
Ellinizm madaniyatining o’zi ham grek xalqinig yaqin sharqdagi turli ko’p asrlar davomida qilgan aloqasining natijasi bo’lib, Vizantiyaning mustahkamligining ma’lum darajada saqlanib imkon bergan sharoitlardan biri bo’ldi. Antik grek tilidan farq qildigan Greklarning ellin tili Sharqdagi boshqa xalqlar tillarining ko’pgina elementlarini o’z ichiga olganligi sababli , shahar tuzilishi o’sha qadimiy o’sha Grek shahar-davlat tuzilishining anchagina tomonlarini o’zida saqlab qolganligi. Yaqin sharqdagi turli xalqlarning turlicha diniy e’tiqodlari aralash quralash bo’lib ketib, sharqiy Xristian diniga ham ta’sir etganligi, bular o’rtasida qadimdan beri savdo aloqalari borligi mana shularning hammasi o’rta dengizning sharqiy qismida aholii yaqinlashtirdi va Vizantiya imperiya yaratilishiga asos bo’ldi.
Ammo ayrim viloyatlarning etnik, maishiy, diniy tafovutlari yo’q bo’lib ketgan edi, Vizantiyaning bundan keying butun bir tarixida bu narsa keskin sezilib turdi.
Sharqiy imperiyaning yuqorida qayd etib o’tilgan xususiyatlari uning varvarlarga bo’lgan munosabati boshqacha bir xarakterga ega bo’ldi. Vizantiya G’arbiy imperiyaga o’xshab varvarlar tomonidan bosib olinmadi ham, yashashdan to’xtamadi ham. Jumladan, Vizantiya German qabilalari vestgotlar, ostgotlar va boshqa qabilalarnig hujumlariga bardosh berdi, bu qabilalar esa Vizantiyadan G’arb tomon kirib bordi, u yerda esa o’zlarining varvar qirolliklarini tuzdilar.
Vizantiya imperiyasida hali V-VI asrlarda quldorlik saqlanib qolgan edi. VI asrda Vizantiya hatto bu hududni Varvarlar tomonidan bosib olingan hududda tiklashga harakat qildi. Biroq undan keying VII-VIII asrlarda Vizantiya qadimgi Rimga xos bo’lgan ijtimoiy- siyosiy o’zida saqlab, ilgarigidagidek “Romeyo davlati” ligicha qolib kelayotgan bo’lsada uning ijtimoiy tuzimi feodalizm tomon tezlashib bormoqda edi. Vizantiya Varvarlarning (germanlar,Slavyanlar va boshqalarning ) hujumini qaytarib, ozi ularga qarshi hujumga o’tgan bir davrda Yustinian imperatorlik qila boshladi.
Vizantiya hali G’arbdagi Varvar qirolliklariga, Shimoldagi slavyai qabilalariga va O’rta sharqda yangi Fors (Eron) keskin ravishda qarama qarshi turuvchi quldorlik “Rim imperiyasi” mavjud bo’lgan davrda VI asrda imperator Yustinian hukmronlik qilgan paytda muvaffaqiyatga erishdi. Yustinian 527-565 yillarda hukmronlik qildi. U atoqli ma’mur edi, qonun chiqaruvchi edi. U imperiyaning g’arbiy qismlarini anchagina tiklagan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
