Mavzu: Robototexnika elementlari

Mavzu:Robototexnika elementlari

Robototexnika bu fanlararo interfeysidagi tadqiqot sohasi Kompyuter fanlari va muhandislik. Robototexnika loyihalash, qurish, ishlatish va ishlatishni o'z ichiga oladi. Robot texnikasining maqsadi odamlarga kundalik hayotida yordam beradigan va yordam beradigan va har kimning xavfsizligini ta'minlaydigan aqlli mashinalarni ishlab chiqishdir. Robototexnika yutuqlaridan foydalanadi axborot muhandisligi, kompyuter muhandisligi, Mashinasozlik, elektron muhandislik va boshqalar.

Robototexnika odamlar o'rnini bosadigan va inson harakatlarini takrorlaydigan mashinalarni ishlab chiqaradi. Robotlar turli vaziyatlarda va turli maqsadlarda ishlatilishi mumkin, ammo bugungi kunda ularning ko'pchiligi xavfli muhitda (shu jumladan radioaktiv materiallarni tekshirishda, bomba aniqlash va o'chirish ), ishlab chiqarish jarayonlari yoki odamlar omon qololmaydigan joylar (masalan, kosmosda, suv ostida, yuqori issiqlikda va xavfli materiallar va radiatsiyani tozalash va saqlash). Robotlar har qanday shaklga ega bo'lishi mumkin, ammo ba'zilari tashqi ko'rinishiga ko'ra odamga o'xshash qilib yaratilgan. Bu, odatda, odamlar tomonidan amalga oshiriladigan ba'zi replikativ xatti-harakatlarda robotni qabul qilishga yordam beradi deyiladi. Bunday robotlar yurish, ko'tarish, nutq, idrok yoki boshqa har qanday inson faoliyatini takrorlashga harakat qiladi. Bugungi robotlarning aksariyati tabiatdan ilhomlanib, maydonga hissa qo'shmoqda bio-ilhomlangan robototexnika.

Ishlay oladigan robotlarni yaratish kontseptsiyasi avtonom tarzda tarixga ega klassik vaqtlar, ammo robotlarning funktsional imkoniyatlari va ulardan foydalanish bo'yicha tadqiqotlar 20-asrgacha sezilarli darajada o'smadi. Tarix davomida turli olimlar, ixtirochilar, muhandislar va texniklar tomonidan robotlar bir kun kelib odamlarning xatti-harakatlarini taqlid qilishi va vazifalarni insonga o'xshash tarzda boshqarishi mumkinligi haqida tez-tez taxmin qilingan. Bugungi kunda robototexnika tez rivojlanayotgan sohadir, chunki texnologik yutuqlar davom etmoqda; yangi robotlarni tadqiq qilish, loyihalashtirish va qurish turli xil amaliy maqsadlarga xizmat qiladi ichki, savdo, yoki harbiy jihatdan. Ko'pgina robotlar odamlar uchun xavfli bo'lgan ishlarni bajarish uchun qurilgan, masalan, bomba zararsizlantirish, beqaror xarobalarda omon qolganlarni topish, minalar va kemalar halokatini o'rganish. Robotika ham ishlatiladi STEM (fan, texnologiya, muhandislik va matematika) o'quv qo'llanma sifatida.

Robototexnika - bu robotlarning kontseptsiyasi, dizayni, ishlab chiqarilishi va ishlashini o'z ichiga olgan muhandislikning bir bo'limi. "Robotika" (yoki „robotica“, „robotics“) soʻzi birinchi marta Isaak Asimovning 1941-yilda nashr etilgan „Yolgʻonchi“ („Yolgʻonchi“) ilmiy-fantastik hikoyasida ishlatilgan.
„Robot“ soʻzining asosi boʻlgan „robot“ soʻzini birinchi marta 1920-yilda Karel Chapek ismli chex yozuvchisi oʻzining "R.U.R. "(„Rossumskie universalnye robotsy“) asarda ishlatilgan.^[3]O‘sha asarda zavod rahbari odamga o‘xshash robotlar ixtiro qiladi va tinimsiz ishlaydi.Avvaliga androidlar odamlarni mukammal tinglaydi va ishlaydi, lekin keyinchalik ular oʻz yaratuvchilariga qarshi chiqadilar va ularni yoʻq qiladilar.
Keyinchalik robototexnika sohasiga kirgan gʻoyalar qadimgi davrlarda paydo boʻlgan.Masalan,Gomerning „Iliada“sida Gefest xudosi otlardan uy xizmatkorlarini yaratib, ularga gapirish qobiliyati (zamonaviy tilda — sunʼiy intellekt) bilan birga kuch va aql-zakovat ham bergan.Baʼzi hikoyalarga koʻra, qadimgi Yunonistonning mexanik muhandisi Tarentus Arxitus uchish qobiliyatiga ega boʻlgan mexanik kaptarni qurgan (miloddan avvalgi 400 yil). Bundan tashqari, shunga oʻxshash maʼlumotlar I.M.Makarova va Yu. I. Topcheevaning mashhur „Robotexnika: tarix va istiqbollar“ kitobida robotlarning dunyo rivojlanishidagi roli (yoki oʻynagan) tasvirlanga
1942-yilda fantastika yozuvchisi Isaak Asimov robototexnikaning uchta qonunini ixtiro qildi.1948-yilda Norbert Viner eksperimental robototexnika asosini tashkil etuvchi kibernetika tamoyillarini ishlab chiqdi.Toʻliq avtonom robotlar faqat 20-asrning ikkinchi yarmida paydo boʻldi. Birinchi raqamli boshqariladigan programlanadigan robot Unimate edi.U eritish mashinasidan robotning issiq temir qismlarini olish va yigʻish uchun moʻljallangan.Bugungi kunda tijorat va sanoat robotlari keng tarqalgan.Bu robotlar ishni odamlarga qaraganda arzonroq, ixchamroq va samaraliroq bajaradi.Ushbu sohada qoʻllaniladigan robotlarning baʼzi ishlari odamlar uchun iflos, xavfli va zerikarli. Robotlar yigʻish, yigʻish, etkazib berish, yer va kosmik tadqiqotlar, tibbiy jarrohlik, asbob-uskunalar, laboratoriya tadqiqotlari va xavfsizlik uchun keng qoʻllaniladi.
Bugungi kunda robotlarning koʻplab turlari mavjud boʻlib, ular turli muhitlarda turli usullarda qoʻllaniladi.Foydalanish maqsadi va tashqi koʻrinishi har xil boʻlsa-da, tuzilishi haqida gap ketganda, ularning barchasi uchta umumiy sohaga ega:

1. 
   Har bir robot mexanik tayanch — qurilma, ramkadan iborat. Ramkaning turi maqsadga qarab oʻzgaradi. Masalan, agar robot loy va qum ustida harakatlansa, paletli traktorlardan foydalanish mumkin. Mexanik jihatdan, ixtirochining alohida muammoni hal qilishi robot harakatlanadigan joyning muhitiga bogʻliq. Robotning shakli uning vazifasi bilan bevosita bogʻliq.
   
2. 
   Har bir robot elektr komponentlardan iborat. Ushbu qismlar robot tizimlarini toʻliq boshqaradi. Misol uchun, zanjirlar boʻylab yuradigan robotni olsak, bu zanjirlarni siljitish uchun kuch kerak boʻladi. Bu quvvat elektr sifatida keladi, simlar orqali oʻtadi va batareyada saqlanadi; bu asosiy sxema. Gaz bilan ishlaydigan mashinalar ham gazdan foydalanish jarayoni uchun elektr energiyasini talab qiladi. Shuning uchun benzinli mashinalar kabi avtomobillarda akkumulyator mavjud. Elektr tizimi robotni (dvigatelni) harakatlantirish, oʻlchash (issiqlik, tovush, joylashuv va energiya miqdorini aniqlash uchun elektr signallari) va umumiy foydalanish uchun (robot oʻz motorlari va sensorlariga bir oz energiya yuborishi kerak) uchun ishlatiladi. umumiy asosiy operatsiyalar).
   
3. 
   Barcha robotlar bir oz kompyuter kodini talab qiladi. Xuddi shu algoritm robot qanday ishlashini koʻrsatadi. Kodni yozgan shaxs robot qanday va qachon qaror qabul qilishini va dastur doirasida harakat qilishini yozadi. Xuddi shu zanjir bo‘ylab harakatlanadigan robot o‘zining mexanik dizayni va konstruksiyasi tufayli loyni mukammal qiladi va simlar orqali batareyasidan kerakli miqdorda energiya olsa ham, kompyuter dasturisiz harakat qilmaydi; chunki dastur robotga qachon va qayerga harakat qilish kerakligini aytadi. Dastur robotning asosiy qiymatini yaratadi. Agar robotning mexanik va elektr qismlari mukammal tugatilgan boʻlsa, lekin yozilgan dastur yomon boʻlsa, robot ikki xil ishlaydi, agar shunday boʻlsa ham, u harakat qiladi va tartibsiz ishlaydi. Algoritmlarning uchta asosiy turi mavjud: masofadan boshqarish, sunʼiy intellekt va gibrid. Masofadan boshqariladigan robotlar bir qator buyruqlarga ega. U buyruqlarni masofadan boshqarish pultidan signal olgandan keyingina bajaradi. Umuman olganda, odam bir xil qurilma orqali masofada joylashgan robotni boshqaradi. Sunʼiy intellektdan foydalanadigan robotlar atrof-muhitga qarab oʻzlari qaror qabul qiladilar. Robot tizimida atrof-muhit omillari va ob’ektlariga turli reaktsiyalar qayd etiladi. Sunʼiy intellekt oʻsha reaktsiyalarni hisobga oladi va atrof-muhit omillariga taʼsir qiladi. Asosan, sunʼiy intellekt inson tafakkuriga oʻxshash boʻlishi yoki shunga oʻxshash boʻlishi kerak. Gibrid esa masofadan boshqarish va sunʼiy intellektning kombinatsiyasi.
   

Maktabgacha yoshdagi o‘quvchilar uchun o‘yinlar muhim ahamiyatga ega. Bular — o‘yin uchun o‘qish, jiddiy tarbiya shaklidir. Bu kichik yoshdagi maktab o‘quvchilari uchun ham ma’lum darajaga ega. Boshlang‘ich ta’lim uslubiyoti bu xususiyatlarni hisobga olmaydi. O‘yindan o‘qitish vositasi sifatida mutlaqo foydalanilmaydi. Mavjud didaktik o‘yinlar, mantiq ilmi va matematika nuqtayi nazaridan mazmunan yetarli emasliligi sababli ulardan kam foydalaniladi, shu bilan birga boshqa yo‘l bilan o‘rganilgan materialni faqat mustahkamlash vositasi sifatida qo‘llaniladi.

O‘quvchilarni 6—7 yoshdan o‘qitishda o‘ziga xos muammolar yuzaga keladi. Sanoqni o‘rganish, qo‘shish va ko‘paytirishni birinchi bosqichda o‘rgatish (yigirma ichida), boshlang‘ich ta’limning asosiy vazifasi bo‘lib kelgan. Biroq bu vazifa yagona bo‘lmasdan, balki o‘quvchilarni matematikani o‘rganishga yanada kengroq va har tomonlama tayyorlash ishining tarkibiy qismi bo‘ladi. Ushbu ikki asosiy yo‘l bilan belgilanadi: pedagogik yo‘l, ya’ni o‘quvchilar fikrlashini qo‘llaniladigan matematik mulohazalarga tayyorlash va matematika yo‘li, ya’ni o‘quvchilarni eng muhim matematik tushunchalarni, eng avvalo, natural son va geometrik shakl tushunchalarini o‘rganishga tayyorlash.

O‘quvchilarni matematikani o‘rganishga tayyorlashda ishni nimadan boshlash yangicha yechim topishni taqozo etadi. Matematikani “jiddiy” o‘rganish uchun o‘quvchilarni partaga o‘tqazishdan oldin, balki ular bilan “matematik o‘yin” o‘tkazish lozimdir.Maktab tayyorgarligida didaktik o‘yinlardan foydalaniladi, biroq bu o‘yinlar, birinchidan mantiqiy va matematik mazmun bilan boyitilgan bo‘lmog‘i, ikkinchidan ular mashg‘ulotning o‘zida emas, balki undan oldin yoki keyin o‘tkaziladi.

XULOSA
Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish jarayonida o’quvchilarni boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarning matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini o’rganish va ularga individual yondashish darajasi bo’yicha bilish topshiriqlarini ularni xal etish jarayonida cheklash shart-sharoitlarini belgadashdan iborat bo’ladi. Psixologik-pedagogik nuqtai nazardan o’quvchilar boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik ‘rintsi’larining o’ziga xosliklari, o’quv jarayonining didaktik ta’minoti, didaktik ishlanmalar moxiyati va yo’nalishi ko’rib chiqilgan, bu barcha materiallarning o’quvchilar Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik, vaqt, hajm va h.k amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini shakllantirish maqsad va masalalariga muvofiqligining ilmiy asoslangan taxlili berilgan.Boshlang’ich ta’lim amaliyotida qo’llanuvchi masalalar o’quvchilar Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini shakllantirishga turli darajada qulaylik yaratadi. Bu holat ularni shakllantirish ta’siri darajasi bo’yicha guruhlarga masalalarni cheklash zaruriyatini qo’yadi.

Biz o’zimizning nazariy qarashlarimiz asosida Boshlang’ich sinfda matematika kursining metodik ta’minoti tarkibini aniqladik va o’quvchilarning o’qish jarayonida. Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarning matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarining foydalanilmagan imkoniyatlarini belgiladik.

Eksperimental ma’lumotlarga suyanib, yangi qo’llanmalar didaktik materiallar kompleksi va metodik tavsiyalar tizimi ishlab chiqildiki, ular o’quvchilar Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik ‘rintsi’larini faollashtirish darajasiii oshirishga imkon beradi.

Ishlab chiqilgan didaktik materiallar o’quv vaqti noishlab chiqarish sarfiyotini kamaytirishga yordam beradi, o’quvchilar Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini jadallashtirishga imkon yaratadi, o’quvchilar makoniy va mantiqiy fikrlashi, o’quv ishiga ijodiy yondoshuvi va o’qishga qizikishini oshirishga imkon beradi.

Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini o’rganish va ularga individual yondashish bilim olish faoliyati muxim ahamiyat kasb etadi, chunki bola birinchi marta jamoat jixatidan baxolanuvchi faoliyatga kirib boradi. Bu faoliyat barcha o’quvchilar uchun majburiy bo’lgan qoidalardan iborat bo’lib uning muvaffaqiyati birgina o’quvchiga emas butun jamoaning faol harakatini talab etadi.

Aynan shu davrda bola bilim olish faoliyatining jamoa ishlab chiqqan uslublarini egallash zaruriyatini tushunadi. Chunki faqat ulargina qo’yilgan masalani muvaffaqiyatli yechishni ta’minlaydi, aynan shu paytda bilim olish faoliyati to’planadi.

Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni o’rganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini o’rganish va ularga individual yondashishni tashkil etishda o’qituvchi yetakchi rol o’ynaydi. Uni shaxsi, bilimi va o’quvchilarga bo’lgan munosabati, metodik maxorati - bular bari ko’rib chiqilayotgan masalani muvaffaqiyatli yechilishida katta ahamiyatga ega. Ayni paytda o’quvchilarning rivojlanish darajasi, bilim doirasi kabi omillar ham ta’sir etadi. Ushbu barcha omillar birgalikda ta’sir ko’rsatadi. Aynan o’kituvchi o’quv materialini tizimlashtirib, ta’lim va uslub shaklini har bir o’quvchining qobiliyati va imkoniyatini hisobga olgan holda ta’lim jarayonini tashkil etadi.

Olib borilgan ilmiy izlanishimiz boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish jarayonida o’quvchilarni matematika darslarida o’quvchilarining matematik amallar bajarishni urganishini tashkil etish didaktik prinsiplarini o’rganish va ularga individual yondashish usulllarini ishlab chiqish imkonini berdi.

Foydalanilgan intenet saytlari:

1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Robototexnika
2. http://library.samdu.uz
3. https://ewikiuz.top/wiki/Robotics