Mavzu: Elektr zanjirlari. O’zgarmas tok zanjiri

Mavzu:Elektr zanjirlari.O’zgarmas tok zanjiri
Elektr zanjiri qismidagi kuchlanish deganda shu qism qismalari orasidagi potensiallar farqi tushuniladi. Quyidagi a-rasmda EYUK bo’lmagan R qarshilikli zanjir tasvirlangan. Bu zanjirning oxirgi nuqtalari a va b harflari bilan belgilangan. Zanjirda I tok a nuqtadan b nuqtaga qarab oqmoqda. EYUK ega bo’lmagan zanjirda tok potensiali yuqori nuqtadan potensiali past nuqtaga qarab oqadi. Bundan a nuqta potensiali b nuqta potensialidan tok I ni qarshilik R ga kupaytirganga qadar katta qiymatga ega
φ_a=φ_b+IR
Mos holda a va b nuqtalar orasidagi kuchlanish
U_ab=φ_a-φ_b
Bundan
U_ab= IR.
Elektrotexnikada qarshilik chekkalaridagi potensiallar farqini qarshilikdagi kuchlanish yoki kuchlanishlar tushuvi deb atash qabul qilingan.
Kuchlanishlar tushuvining shartli musbat yunalishi shu qarshilikdan oqayotgan tokning shartli musbat yunalishi bilan mos tushadi.
Endi qarshilik va EYUKga ega zanjir qismini qaraymiz.b va c –rasmlarda I tok oqayotgan zanjir qismlari tasvirlangan. a va c nuqtalar orasidagi potensiallar farqini aniqlaymiz.
U_ac=φ_a-φ_c
a no’qta potensialini c potensiali orqali ifodalaymiz. c nuqtadan b nuqtaga kuchishda EYUK E ga qarama-qarshi tomonga boramiz Shu sababli b nuqta potensiali c nuqta potensialiga qaraganda EYUK E ga kichik bo’ladi.
φ_b=φ_c-E.
Endi c nuqtadan b nuqtaga kuchishda EYUK E ga yunalishi tomonga boramiz . Shu sababli b nuqta potensiali c nuqta potensialiga qaraganda EYUK E ga katta bo’ladi.
φ_b=φ_c+E.

.

Om qonuni

Yuqorida aytilganidek, EYUKga ega bo’lmagan zanjirda tok yuqori potensialli nuqtadan past potensialli nuqtaga qarab oqadi. Shu sababli 2.1 b va c rasmlarning har ikkalasida ham a nuqta potensiali b nuqta potensialidan R qarshilikka tushgan potensial qiymati qadar katta.
φ_a=φ_b+IR
Shunday qilib, b-rasm uchun φ_a= φ_c -E+IR, yoki
U_ac= φ_a – φ_c =IR-E
va c-rasm uchun
φ_a= φ_c +E+IR,
yoki U_ac= φ_a – φ_c =IR+E.
Kuchlanishning shartli musbat yunalishi sxemalarda strelka bilan ko’rsatiladi. Kuchlanish uchun U_ac =-U_ca ifoda urinli bo’ladi.
Nemis fizigi G.Om o’tkazgichlarni har xil kuchlanishlardagi toklarini ulchab, ularning qarshiliklari berilayotgan kuchlanishga bog’liq bo’lmasdan, o’zgarmas kattalik ekanligi tug’risida xulosaga keldi.

a) b)