Mavzu: Badiiy asarlarda tabiat tasviri ifodasi, asar qahramonlari tuyg’ulari orasidagi uyg’unlik ifodasi, unda adib mahoratining namoyon bo’lishida “ Venn diagrammasidan” foydalanish

Mavzu: Badiiy asarlarda tabiat tasviri ifodasi, asar qahramonlari tuyg’ulari orasidagi uyg’unlik ifodasi, unda adib mahoratining namoyon bo’lishida “ Venn diagrammasidan” foydalanish.

Biz tabiat poetikasida lirik qahramon masalasiga to’xtalar ekanmiz uning asosiy tasvir obyekti bo’lgan atrof-muhit va tabiatning subyektida qay darajada namoyon bo’lishi va qanday prinsiplar asosida ifodalanishiga e’tiborni qaratamiz. Ijodkorning tabiatga murojaati jarayonida boliqni badiiy idrok etish va uni badiiy tadqiq etish holati ko’zga tashlanadi.

Muhammad Yusufning tabiat poetikasida obrazlarning yorqin ranglarini, manzaralarning tiniq tasvirlarini qushlarning yoniq sayrashlari-yu, otlarning ulug’vor kishnashlarini eshitganday bo’lamiz. Muhammad Yusuf yaratgan tabiat poetikasi namunalarida tabiat va inson munosabatlarining drammatik, ziddiyatli holatlarini izohlagan she’rlarini ham uchratishimiz mumkin.

Muhammad Yusufning “Qushlar ham yig’lar” she’rida shu xil kayfiyatni ko’rishimiz mumkin. Terlar oqdi suv bo’lib bizdan, Va gursillab yiqildi terak…. Aka bizning qilmishimizdan, Tunda qushlar yig’lasa kerak. Shoir tabiat va inson hayotida uchraydigan lavhani olgan va unga ijodiy sintez vositasida falsafiy ohorli ma’no yuklagan.

Usmon Azimning tabiat poetikasi favqulotda yangi va ohorli fikrlarga boyligi , eng muhimi , tabiatga munosabatning samimiyligi bilan ajralib turadi. Uning “Qishki ertak” deb nomlangan she’ri inson va tabiat munosabatlarining eng og’riqli nuqtqlariga nazar tashlanadi. Tog’-dalada mast kezar chilla, Tunlar ayoz shunaqa zo’rki… Izg’irinli, sovuq tong palla, Tushib qoldi qopqonga bo’ri. Tumshug’ini cho’zib osmonga, G’azab bilan uvladi bir dam. So’ngra hamla qildi qopqonga, Qopqon bo’lsa bardoshli, mahkam.

Bo’ri folklorda odatda laqmalikva o’zidan ojiz hayvonlarning kulgusiga qolib yurguvchi jonzot sifatida talqin etiladi. Lekin bu gal lirik qahramon unga boshqacha nigoh tashlaydi. Bo’ri obrazi tutqunlikka aslo bo’y bermaydigan qahramon qiyofasida ko’rinadi. Ming bir azob bilan ovchining tuzog’idan qutulishga urinayotgan bo’ri qopqonga ilingan “xoin” oyog’ini g’ajib uzib tashlaydi.

Peyzajda tabiat aks ettiruvchi janr yoki shu janrda yaratilgan alohida asar badiiy so’z vositasidagi tabiat tasviri, ifodasidir. Peyzaj yozuvchining o’z asarida tanlangan ifoda usuli va ijodiy uslubi bilan bog’liq holda turlicha vazifalarni bajarishi mumkin. Tabiat manzarasi tasviri orqali yozuvchi o’zining yurtiga Vatanga, ona tabiatga bo’lgan munosabatini ifodalaydi.

Tabiat tasviri syujetning tarkibiy qismlaridan biri bo’lib, asarning g’oyaviy-estetik quvvatini oshirish oshirish, syujet rivojini tezlatish yoki sekinlashtirish, qahramonning ichki dunyosini ochish kabi vazifalarni bajaradi. Bu bilan peyzaj badiiy ishtirok etuvchi personajlarni yanada to’laqonli ifodalashga yordam beradi. Badiy asarda peyzajdan 2 usulda foydalanadi.

Qahramonning ruhiy holatini tabiat tasviri bilan qahramonning ruhiy holatini tabiat tasviri bilan parallel ravishda tasvirlash va qarama-qarshi tasvirlash. Peyzaj tasviri orqali muallif o’zining asosiy g’oyaviy niyatini ilgari surishi ham mumkin. Masalan, Cho’lpon “Kuz” she’rida fasl ko’rinishini chizish orqali rus bosqinchiligining mudhish oqibatlarini ko’rsatmoqchi bo’ladi. Shuningdek, Oybekning “ Na’matak”, H. Olimjonning “O’zbekiston”, “O’rik gullaganda”, A. Oripovning “ Sen bahorni sog’inmadingmi?” she’rlari peyzaj lirikasining eng yaxshi namunalari hisoblanadi.

Cho’lponning

she’rlari.

• Tabiat mavzusida
• Cho’lpon tabiatni

Iliq ranglarda tasvirlaydi

c) Cho’lpon she’riyati mazmuni teran



d) Shoir sherlarida istiora, mubolag’a, o’xshatish kabi tasviriy vositalardan foydalanadi.

Oybek she’rlari.

• tabiat-shoir uchun xayratomuz uchrashuv manbai
• u buloq boshida yaslanib o’yga tolishni sevgan
• ‘’Namatak’’ sherida burja lirikasi namunalridan biri
• Shoir she’rlarida turli tasviriy vositalardan foydalanadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.