Matn alfavitning elementlaridan tashkil topgan tartiblangan tuzilma



Download 109,21 Kb.
Sana26.05.2020
Hajmi109,21 Kb.
#56129
Bog'liq
Matn


Matn – alfavitning elementlaridan tashkil topgan tartiblangan tuzilma.
SHifrlash – ochiq matn deb ataluvchi dastlabki matnni kalit yordamida shifrlangan matn holatiga o‘tkazish.
Deshifrlash – shifrlashga teskari bo‘lgan jarayon bo‘lib, kalit yordamida shifrlangan matnni dastlabki matn holatiga o‘tkazish.
Kalit –  dastlabki matnni shifrlash va deshifrlash uchun zarur bo‘lgan ma’lumot.
Elektron (raqam) imzo – matnga ilova qilinadigan kriptografik almashtirishdan iborat bo‘lib, shu matn jo‘natilgan shaxsga matnning haqiqiy yoki nohaqiqiy ekanligini aniqlash imkonini beradi.
Birinchi kalit axborot jo‘natuvchi tomonidan shifrlashda ishlatilsa, ikkinchisi axborotni qabul qiluvchi tomonidan axborotni tiklash uchun qo‘llaniladi

Ushbu usul bilan (rasm-1) axborotning maxfiyligini ta’minlash mumkin.



Kriptografiya tizimini sxematik ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin.



Sezar usulida almashtiruvchi harflar k ta siljish bilan aniqlanadi. Rasm-2..

{a0,a1,...,am-1} (1)

m-ta belgilar to‘plamida   t indeks ushbu

l=t+k(mod m) (2)

(2) formula asosida o‘zgaradi. Bu erda l,t=0,1,...,m-1 va k

ixtiyoriy raqamlardan tashkil topgan kalit. Yuliyssezar bevosita k=3 bo‘lganda ushbu usuldan foydalangan.

Masalan, ushbu {A,B,C,D,E,F,G,H,I,J,K,L,M,N,O,P,Q,R,S,T,U,V,W,X,Y,Z} bosh lotin harflaridan tuzilgan to‘plam berilgan bo‘lsin, bu erda m=26.

k=3 bo`lganda (2) formulaga asosan  quyidagi jadval hosil qilinadi:

A→D                   J→M                  S→V
B→E                   K→N                  T→W
C→F                   L→O                  U→X
D→G                   M→P                  V→Y
E→H                   N→Q                  W→Z
F→I                     O→R                  X→A
G→J                    P→S                   Y→B
H→K                   Q→T                   Z→C
I→L                     R→U

Misol.
Matn sifatida SURXONDARYO so`zini oladigan bo`lsak,ssezar usuli natijasida quyidagi shifrlangan yozuv hosil bo`ladi:


 VXUARQGDUBR
Ushbu formula asosidassezarning shifrlash usulini  dasturlash mumkin. Quyida biz bitta kalit uchunssezar shifrlash usulining Delfi  muxitidagi dasturi lavxasini keltiramiz:
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
  const m=26;
var
s:string;
at:array[0..25] of char;
i,j,sss:integer;
begin
memo2.Text:='';
i:=1;
at[0]:='a';
repeat
at[i]:=succ(at[i-1]);
i:=i+1;
until at[i-1]='z';
s:=memo1.text;
for j:=1 to length(Memo1.text) do
begin
 sss:=0;
 for i:=0 to 25 do begin
                      if at[i]=s[j] then
                                       begin
                                         memo2.Text:=memo2.Text+at[(i+strtoint(edit1.Text))mod 26];
                                       end
                                     else
if (ord(s[j])=32)and (sss=0) then memo2.Text:=Memo2.Text+s[j];sss:=1 ;

 end;
end.


Ushbu dastur yordamida delьfi muxitida shifrlashni quyidagi oyna yordamida amalga oshiramiz Rasm 3.



Hozirgi vaqtda kompyuter tarmoqlarida tijorat axborotlari bilan almashishda 3 ta asosiy algoritmlar, ya’ni DES, SLIPPER va PGP algoritmlari qo‘llanilmoqda. DES, va SLIPPER  algoritmlari integral sxemalarda amalga oshiriladi. DES algoritmining kriptomustahkamligini quyidagi misol orqali ham baholash mumkin: 10 mln. AQSH dollari harajat qilinganda DES shifrini ochish uchun 21 minut, 100 mln. AQSH dollari harajat qilinganda esa 2 minut sarflanadi.  SLIPPER tizimi SKIPJACK shifrlash algoritmini o‘z ichiga oladi va bu algoritm DES algoritmidan 16 mln. marta kuchliroqdir. PGP algoritmi esa 1991 yil Filippssimmerdan (AQSH) tomonidan yozilgan va elektron pochta orqali uzatiladigan xabarlarni shifrlash uchun ishlatiladigan PGP dasturlar paketi yordamida amalga oshiriladi. PGP dasturiy vositalari Internet tarmog‘ida elektron pochta orqali axborot jo‘natuvchi foydalanuvchilar tomonidan shifrlash maqsadida keng foydalanilmoqda.
Download 109,21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish