Layoqat haqida 02 Layoqat turlari 03 Qobilyat haqida

Qobiliyat va layoqatlar haqida tushuncha
103-gruh Toshmamatov Quvonchbek
Reja
01
Layoqat haqida
02
Layoqat turlari
03
Qobilyat haqida
Shuni uqtirish joizki, qobiliyatning tug'maligini inkor qilish mut-laq xususiyatga ega emas, albatta. Lekin qobiliyatning tug'ma ekan­iigini tan olmaslik, miya tuzilishi bilan bogiiq differensial xususiyat-larning tug'maligini inkor qiladi, degan so'z emas. Layoqat esa qobiliyatning tabiiy zamini sifatida faoliyatda muhim o'rin tutadi.
Layoqat deb qobiliyatlar taraqqiy etishining dastlabki tabiiy sharti sifatida namoyon bo'ladigan miya tuzilishining, sezgi a'zolari va harakatlarning morfologik hamda funksional xususiyatlariga aytiladi.
Tug'ma layoqat jurnlasiga nozik hid sezish, binobarin, biiish analizatorlarining alohida yuksak sezgirligi muvofiqdir.
Shaxs muayyan tabiiy layoqatga ega bo'lsa, u hoida o'ziga ; ,! taalljuqli qobiliyatlarni rivojlantirish nisbatan ospn kechadi. Inson-: laming kasbiy Iiyati ular layoqatlarining rivojlanish mahsulidir. Layoqat ko'p qirrali .psixik hodisa boiganligi tufayli, faoliyat talab-lari'riirigxususiyatiga bog'liq ravishda, bir xil layoqatlar negizida bar xil qobiliyatlar rivojlanishi kuzatiladi. rivojlanishi shaxsning tarkib topishi bilan uzviy i uyg'-iraTikka ega bo'Kb, inson kamoloti har ikkaia omilning o'zaro harnkoiiigihi talab qiladi. Iste'dodb' o'quvchilar va talabalar shakllani-shi ijtimoiy muhit, ijtimoiy institutlar, nia'naviyat asoslari hamda o'zini o'zi namoyon etish, o'zini .o'zi kashf qilish, o'zini o'zi rivojlan­tirish asosida amalga oshishi odaliy ijtimoiy psixologik qonuniyat tariqasida xizmat qiladi
Layoqat va uning turlari
Ba’zan o‘ta iqtidorli va qobiliyatli bola haqida gap ketsa, undagi bu sifat tug‘ma ekanligiga ishora qilinadi. Psixologi­yada tug‘ma alomatlari bor bo‘lgan individual sifatlar layoqat deb yuritiladi.
Layoqat ikki xil bo ‘ladi, ular tabiiy layoqat va ijtimoiy layoqatTabiiy layoqat odamdagi tug‘ma xususiyat- lardan oliy nerv tizimi faoliyatining xususiyatlari, miyaning yarimsharlarining qanday ishlashi, qo‘1-oyoqlarning biologik va fiziologik sifatlari, bilish jarayonlarni ta’minlovchi sezgi or- ganlari - ko‘z, quloq, burun, teri kabilarning xususiyatlaridan kelib chiqsa (bular nasliy ota-onadan genetik tarzda o‘tadi), ijtimoiy layoqat bola tug‘ilishi bilan uni o‘rab turgan muhit, muloqot usullari, so‘zlashish madaniyati, qobiliyatni rivojlan- tirish uchun zarur shart-sharoitlardir
Tabiiy anato- mik-fiziologik layoqat nishonalari qobiliyatlarning fiziologik asosini tashkil etadi. Keyinchalik qobiliyatga aylanadigan la­yoqat nishonalarining majmui kishining iste’dodi deyiladi. Layoqatsizlik, intellektning pastligi sabablardan biri ham anashu yuqorida ko‘rsatilgan ikki layoqat o‘rtasida tafovut bo‘lishi mumkin. Ilk yoshdayoq bolaning o‘zidagi mavjud imkoniyat- larini rivojlantirish, shart-sharoitlar yaratish ishini to‘g‘ri yo‘l- ga qo‘yish kerak.
Qobiliyat —insonning individual salohiyati, imkoniyatlari. Q. bilimdan keskin farqlanadi, bilim mutolaa natijasi hisoblanadi, Q. shaxsning psixologik va fiziologik tuzilishining xususiyati sanaladi. Q. koʻnikma, malakadan farq qiladi. Qobiliyat insonga berilgan inom sifatida qaraladi. Aksariyat ilmiy manbalarda mohirlik bilan Q. aynanlashtiriladi. Q. inson tomonidan koʻnikma va malakalarning egallanishi jarayonida takomillashib boradi. Har qanday Q. turi shaxsga tegishli murakkab psixologik tushunchadan tashkil topgan boʻlib, u faoliyatning talablariga mutanosib xususiyatlar tizimini oʻz ichiga oladi.
Qobiliyat —insonning individual salohiyati, imkoniyatlari. Q. bilimdan keskin farqlanadi, bilim mutolaa natijasi hisoblanadi, Q. shaxsning psixologik va fiziologik tuzilishining xususiyati sanaladi. Q. koʻnikma, malakadan farq qiladi. Qobiliyat insonga berilgan inom sifatida qaraladi. Aksariyat ilmiy manbalarda mohirlik bilan Q. aynanlashtiriladi. Q. inson tomonidan koʻnikma va malakalarning egallanishi jarayonida takomillashib boradi. Har qanday Q. turi shaxsga tegishli murakkab psixologik tushunchadan tashkil topgan boʻlib, u faoliyatning talablariga mutanosib xususiyatlar tizimini oʻz ichiga oladi.
Shuning uchun Q. deganda birorta xususiyatning oʻzini emas, balki shaxs faoliyatining talablariga javob bera oladigan va shu faoliyatda yuqori koʻrsatkichlarga erishishni taʼminlashga imkoniyat beradigan xususiyatlar sintezini tushunmoq lozim. Barcha Q. uchun tayanch xususiyat — kuzatuvchanlikda, yaʼni insonni fahmlash, obʼyektdan u yoki bu alomatlarni koʻra bilish, ajrata olish koʻnikmasidir. Q.ning yetakchi xususiyatlaridan biri — narsa va hodisalar mohiyatini ijodiy tasavvur qilishdir. U shaxsning shakllanishi va rivojlanishi natijasi boʻlishi bilan birga, tabiiy manbaga ham ega.
Zehn muayyan bir faoliyatga yoki koʻpgina narsalarga nisbatan ortiqcha qiziquvchanlikda, moyillikda, intilishda namoyon boʻladi. Zehn nishonalari deganda q. ichki imkoniyatlarining tabiiy asosini tushunish lozim. U ishtiyoq, moyillik, mehnatsevarlik, ishchanlik, talabchanlik kabilarning mahsulidir. Q. umumiy va maxsus turkumlarga ajratiladi. Umumiy q. deganda yuksak aqliy imkoniyat va taraqqiyot tushuniladi. Q. tabiiy ravishda shakllanishi va muayyan reja asosida rivojlantirilishi mumkin. Q.ni maʼlum faoliyatga moyillik yoki intilish orqali, tabiiy zehn nishonalarini aniklash, mutaxassis rahbarligida uzluksiz faoliyatga jalb etish, Q.ni takomillashtirishning maxsus vositalarini qoʻllash, shaxsning faollik alomatlarini maksimal darajada rivojlantirish, inson shaxsiga alohida yondashuvni umumiy talablar bilan uygʻunlikda olib borish va boshqa orqali rivojlantirish yoʻllari mavjud. Q.ning yuqori darajasi isteʼdod va daholik (qarang Daho) namoyon boʻladi.
Etiboringiz uchun rahmat