Laboratoriya mashg‘uloti №3 Tuproqdagi С0 2 karbonatlar miqdorini (atsidimetrik usulida) aniqlash Nazariy tushuncha

---

LABORATORIYA MASHG‘ULOTI №3 
Tuproqdagi С0
2
 karbonatlar miqdorini (atsidimetrik usulida) aniqlash 
Nazariy tushuncha:
Ma’lumki, tuproq tarkibidagi SaSOz, MgSOz, singari 
birikmalar tuproqning karbonatli ekanligini belgilaydi. O‘rta Osiyo bo‘z tuproqlari 
kabi lyoss va lyossimon ona jinsli tuproqlarning karbonatlilik darajasi boshqa 
tuproqlarga nisbatan yukorirokdir. Shu sababli bunday tuproqlarda karbonatlilik 
darajasini belgilashda nisbatan kam tuproq namunasi bilan ham ishlash mumkin. 
Tuproq karbonatliligi uning ishlatish muddatiga karab turlicha tarkaladi. Masalan, 
uzok davrlardan beri ishlanib kelayotgan tuproqlarda karbonatlar ko‘pincha pastki 
katlamlarga yuvilib tushadi. Sug‘orilmaydigan, lalmikor yerlarda va yangi 
o‘zlashtirilgan yerlarda esa karbonatlar yukori katlamlarda hosil bo‘ladi. 
Tuproqning karbonatliligini aniqlash uning kimyoviy tarkibi, fizik xossalari va 
mexaniq tarkibini belgilashda ahamiyatlidir. 
Ishning maqsadi.
Buning asosiy sabablarsdan biri asbob apparaturaning 
yo‘kligidir.Bir kator yirik laboratoriyalarni ko‘rsatmasi bilan eng kulay va tez 
ishlash imkonini beradigan uslub - Atsidimetrik uslub deb topildi 
Kerakli jihozlar va reaktivlar:
0,02 N НС1; 0,02 N NaOH; Metiloranj; 
Tuproq karbonatlarini
Atsidimetrik usulda aniqlash 
Karbonatlar suvda kam eriydilar, shu sababli ularni tuproq kesimi bo‘ylab 
tarkalishi uzok muddatli sug‘orish natijasidagina o‘zgaradi. 
Karbonatlilikni aniqlash tuproqning asosiy xossalarini o‘rganish, sug‘orish 
natijasidagi o‘zgarishlarni aniqlash va uning umumiy xossalarini belgilash uchun 
zarurdir. 
Odatda karbonatlar ularni xlorid kislotasi bilan parchalash yo‘li bilan ajratib 
aniqlanadi. Mavjud Knop uslubi juda aniq uslub bo‘lib, uni amaliyotda kam 
ishlatishadi. Buning asosiy sabablarsdan biri asbob apparaturaning yo‘kligidir. 
Bir kator yirik laboratoriyalarni ko‘rsatmasi bilan eng kulay va tez ishlash imkonini 
beradigan uslub - Atsidimetrik uslub deb topildi. Bu uslub karbonatlarni NS1 
kislotasi bilan kecha-kunduz koldirib, parchalash va bu kuyidagi reaksiyaga 
asoslangan holda davom etadi.