Klassik universitet darsligi o'zbekiston Milliy universitetining 100 yilligiga bag’ishlanadi

Raqamli texnologiyalar 
Raqamli  fotogrammetriya  uslubida  shisha,  tasma  yoki  qog‘oz 
shaklidagi materiallar asosida fizik tasvirlarni aks ettirishdan foydalanish 

---

 
91 
uslublaridan  farq  qilib,  tasvirlar  kompyuter  yordamida  raqamli  shaklda 
qayta  ishlanishi  amalga  oshiriladi.  Bunda  fotografik  tasvir  digitalizatsiya 
yoki  skanerlash  yo‘li  bilan  raqamli  shaklga  qayta  o‘zgartiriladi. 
Shuningdek,  tasvirlar  bevosita  turli  xil  axborotlarni  saqlash  manbalari 
o‘rnatilgan  maxsus  kamera  yordamida  raqamli  formatda  olinishi  asosida 
kiritilishi mumkin.  
Skanerlash  yo‘li  bilan  tasvirlarni  raqamli  shaklga  qayta 
o‘zgartirishda  tasvirlar  ma’lum  bir  son  qiymatidagi  o‘zaro  teng 
o‘lchamdagi,  «
piksel
»  deb  nomlanuvchi  kichik  kvadrat  sohalarga  ajratib 
chiqiladi.  Bu  ko‘rinishda  ajratib  chiqilgan  har  bir  maydon  sohasi 
(katakcha,  hujayra  kabi)  tarkibida  rang  va  ranglar  zichligi  nuqtai 
nazaridan  etarlicha  miqdorda  axborotlar  mavjud  hisoblanadi.  Raqamli 
fotogrammetriyada  skanerlash  ruhsat  etilish  darajasi  qiymatining  ortishi 
bilan xosil qilinuvchi yakuniy natijalarning aniqlik darajasi ortadi. Ya’ni, 
piksellar  qiymati  qanchalik  kichik  bo‘lsa,  demak  yakuniy  natijaning 
aniqlik darajasi ham shunchalik darajada yuqori bo‘lishi qayd qilinadi. 
Yuqori ruxsat etilish qiymatiga ega bo‘lgan ekranlardan foydalanish 
piksellarning o‘lchamlari 25 mkm va undan ham kichik bo‘lgan, etarlicha 
darajada  tiniqlikka  ega  tasvirlarni  xosil  qilish  imkoniga  ega  bo‘lishni 
ta’minlaydi.  Hozirgi  vaqtda  tasvirlarni  skanerlash  uchun  ko‘plab  turdagi 
skanerlar  ishlab  chiqarilgan.  Maxsus  ishlab  chiqilgan  fotogrammetrik 
skanerlar  ish  bajarish  unumdorligining  yuqori  qiymatga  egaligi  va 
Shuningdek,  ish  samadorligi  yuqori  bo‘lishi  bilan  tavsiflanadi.  Bu 
skanerlar  bir  butun  tasmalarni  (filmlar),  Shuningdek  alohida  tasvirlarni 
skanerlash  imkonini  beradi.  Ayrim  turdagi  skanerlarning  konstruksiyasi 
statsionar  kamera  yoni  bo‘ylab  yuqori  aniqlikka  harakatlanuvchi 
plastinkadan  ishlangan  platformaning  siljishi  tamoyiliga  asoslanadi. 
Bunda qayd qilinuvchi to‘g‘ri burchakli massiv sohalarini takroriy tarzda 
hisoblab  chiqish  talab  qilinmaydi.  Skanerlarning  nisbatan  eng  yaxshi 
hisoblangan  modellarida  ish  bajarish  unumdorligi  1  megapiksel/sek 
qiymatiga  teng  hisoblanadi.  Ruxsat  etilish  qiymati  15  mkm  ga  teng 
bo‘lgan  bitta  oq-qora  aerofototasvirni  skanerlash  uchun  4  minut 
safrlanishi  mumkin.  4-20  mkm  piksel  o‘lchamidagi  tasvirning  formati 
260×260 mm ni tashkil qilishi mumkin.