1876-yilda mashhur nemis olimi Robert Kox (1843—1910) kuydirgi kasalligini paydo qiluvchi mikrobni topdi. 1882-yilda esa sil kasalligining mikrobini aniqladi. 1883-yilda u insonlar uchun eng xavfli bo'lgan vaboning mikrobini aniqladi. Robert Kox jarohatlangan va operatsiya vaqtida kesilgan joyda paydo bo`luvchi yiringlanishning sababini aniqladi.
1876-yilda mashhur nemis olimi Robert Kox (1843—1910) kuydirgi kasalligini paydo qiluvchi mikrobni topdi. 1882-yilda esa sil kasalligining mikrobini aniqladi. 1883-yilda u insonlar uchun eng xavfli bo'lgan vaboning mikrobini aniqladi. Robert Kox jarohatlangan va operatsiya vaqtida kesilgan joyda paydo bo`luvchi yiringlanishning sababini aniqladi.
Uyg‘onish davriga kelib anatom iya mustaqil fan sifatida shakllandi. Bunda mashhur belgiyalik olim Andreas Vezaliusning xizmati juda katta. Bu olimni odam anatomiyasi fanining asoschisi deb atash mumkin.
Uyg‘onish davriga kelib anatom iya mustaqil fan sifatida shakllandi. Bunda mashhur belgiyalik olim Andreas Vezaliusning xizmati juda katta. Bu olimni odam anatomiyasi fanining asoschisi deb atash mumkin.
Haqiqiy odam anatomiyasiga belgiyalik olim Andreas Vezalius asos solgan edi. Vezaliusdan boshlab anatomiya fani asta-sekin rivojlanib, takomillashib bordi. So‘ng mikroskopik anatomiya (gistologiya) fani kelib chiqdi.
Andreas anatomik preparatlarni juda mohirlik bilan tayyorlagan ekan. Lekin, preparat tayyorlash uchun material (odam jasadi) yetishmaydi. Shuning uchun
Andreas o‘zining kursdosh o‘rtoqlari bilan kechalari qabristnonga borib, yangi ko‘m ilgan murdanin gqabrini kovlab ochib, uni olib kelisharkan.
Buin tilishlar o‘z samarasini berib, Vezalius talabalik davridayoq bir muhim kashfiyot qiladi — u odamning pastki jag‘i Galen yozganidek, ikki suyakdan emas, balki bitta butun suyakdan iborat ekanligini isbot qiladi.
Sechenov gomeostaz orqali oʻz-oʻzini boshqarish haqidagi fikrni ilgari surdi (1861). Bosh miya markazlarining harakat aktivligiga taʼsiri toʻgʻrisida tajriba oʻtkazib, baqa uzunchoq miyasi va koʻrish doʻmboqchalariga osh tuzi bilan taʼsir etilganda oyokdarning reflektor yoʻl bilan harakatlanish reaksiyasi toʻxtab qolishi sabablarini tadqiq etadi. 1890-y. da u psixofiziologiya va bilish nazariyasi masalalariga oid muammolarni oʻrgandi.
Sechenov gomeostaz orqali oʻz-oʻzini boshqarish haqidagi fikrni ilgari surdi (1861). Bosh miya markazlarining harakat aktivligiga taʼsiri toʻgʻrisida tajriba oʻtkazib, baqa uzunchoq miyasi va koʻrish doʻmboqchalariga osh tuzi bilan taʼsir etilganda oyokdarning reflektor yoʻl bilan harakatlanish reaksiyasi toʻxtab qolishi sabablarini tadqiq etadi. 1890-y. da u psixofiziologiya va bilish nazariyasi masalalariga oid muammolarni oʻrgandi.
German Gelmgols (1821—1894). Buolim o‘zi psixiatr bo‘lgan. Fiziologiya fani bilan ham shug'ullangan. Fiziologik va patologik jarayonlarning mohiyatini tushunish ustida ko‘p tekshirishlar o‘tkazgan.1847-yilda "K uchning saqlanishi haqida", deb ataluvchi kitob yozib, unda organizmda energiya saqlanishini matem atik jihatdan asoslab berdi.
German Gelmgols (1821—1894). Buolim o‘zi psixiatr bo‘lgan. Fiziologiya fani bilan ham shug'ullangan. Fiziologik va patologik jarayonlarning mohiyatini tushunish ustida ko‘p tekshirishlar o‘tkazgan.1847-yilda "K uchning saqlanishi haqida", deb ataluvchi kitob yozib, unda organizmda energiya saqlanishini matem atik jihatdan asoslab berdi.
Gelmgols stixiyali materalizm nuqtai nazarida turardi, u vitalistik va metafizik nazariyalarga qarshi edi.
Ammo, Gelmgolsning materializmi izchil emas edi.
Masalan, u atrof-muhitning real ekanligini tan olgani holda, kish in ing atrof-muhit haqidagi tushunchasi shartli belgilar yig‘indisidan iborat, deb xatoga yo‘l qo‘ygan edi.
Fransua Mojandi (1783—1855) X V III asrning oxiri va XIX asrning birinchi yarmida yashagan taniqli fiziolog olim bo‘lgan. U eksperimental fiziologiya fanining asoschilaridan biri hisoblanadi. Mojandi eksperimental u sulning muhimligini ta’kidlab, "Bizning fiziologiya sohasidagi bilimim izning manbai faqat tajribadir ”, deb yozgan edi.
Fransua Mojandi (1783—1855) X V III asrning oxiri va XIX asrning birinchi yarmida yashagan taniqli fiziolog olim bo‘lgan. U eksperimental fiziologiya fanining asoschilaridan biri hisoblanadi. Mojandi eksperimental u sulning muhimligini ta’kidlab, "Bizning fiziologiya sohasidagi bilimim izning manbai faqat tajribadir ”, deb yozgan edi.
Chun onchi, tomirlarda qonning oqishi oddiy gidravlika qonuni asosida amalga oshadi, deb tushunardi.
Mojandi fiziologik jaray onlar oddiy fizika — kimyoviy reaksiyalardan iborat, deb o‘ylagan edi.
Mojandi boshqa a’zolarning fu nksiyalarini ham har tomonlama tekshirdi. Ammo, bu masalada xatoga ham yo‘l qo‘ygan edi.
Jovanni Battista dastlab normal odam anatomiyasini o`rgandi. So`ng har xil kasalliklarda odama’zolarida qanday o‘zgarishlar paydo bo`lishini tekshira boshladi. U juda ko‘p tekshirishlar o‘tkazib, har xil kasalliklarda, har xil a’zolarda turli xil o ‘zgarishlar paydo bo`lishini aniqlab berdi. Bu bilan Battista yangi fan — patologik anatomiya faniga asos soldi.
Jovanni Battista dastlab normal odam anatomiyasini o`rgandi. So`ng har xil kasalliklarda odama’zolarida qanday o‘zgarishlar paydo bo`lishini tekshira boshladi. U juda ko‘p tekshirishlar o‘tkazib, har xil kasalliklarda, har xil a’zolarda turli xil o ‘zgarishlar paydo bo`lishini aniqlab berdi. Bu bilan Battista yangi fan — patologik anatomiya faniga asos soldi.
