Irratsional ten`lemeler

4-lektsiya
Irratsional ten`lemeler. Modul` belgisi qatnasqan ten`lemeler
Reje

1. 
   Radikal tu`sinigi.
   
2. 
   Irratsional ten`lemeler.
   
3. 
   Irratsional ten`lemelerdi sheshiw usillari.
   

Belgisiz x radikal (koren) belgisi astinda qatnasqan ten`lemeler irratsional ten`lemeler deyiledi. Irratsional ten`lemelerdi shechiwden aldin ten`lemede qatnasqan an`latpalardin` ma`niske iye bolatug`in ko`pligin aniqlaw kerek boladi.
Irratsional ten`lemelerdi shechiwde, tiykarinan ten`lemedegi irratsional an`latpalar qa`siyetlerinen ha`m olar u`stinde birdeylik tu`rlendiriwlerden paydalaniladi. Bul jerde :
(a) Irratsional an`latpalardin` o`zgeriw ha`m aniqlaniw oblastlari olardan du`zilgen ten`lemenin` korenleri qanday sha`rtlerdi qanaatlandariwin (ten`lemeni shechpesten) biliw imkaniyatin beredi.
(b) Birdeylik tu`rlendiriwler na`tiyjesinde berilgen irratsional ten`leme o`zine ten` ku`chli ten`lemege (yamasa ten`leme ha`m ten`sizlikler sistemasina) keltiriledi. Ma`selen: ( )
1.
2.
3.
4. .
Demek, ten`lemenin` eki ta`repinin` belgisi on` bo`lg`andag`ana oni jup ko`rsetkishli da`rejege ko`terip, o`zine ten` ku`shli ten`lemege almastiriw mu`mkin eken.
Irratsional ten`lemeni shechiwdin` tiykarg`i usillari:
-Aniqlaniw yamasa o`zgeriw ko`pligin tekseriw menen sheshimi bar yamasa joq ekenligin aniqlaw;
-joqaridag`i 1-4) ekvivaplentlikten paydalaniw;
-ja`rdemshi o`zgeriwshi kiritiw usili;
-radikallardi ajiratiw (bir-birinen ajiratip, ten`liktin` eki ta`repine o`tkerip, da`rejege ko`teriw);
-ten`lemenin` eki ta`repin onin` bir ta`repindegi an`latpag`a tu`yinles bolg`an an`latpag`a ko`beytiw.
Misal. Usi ten`lemeni sheshin`.
Ten`lemedegi an`latpalar ma`niske iye boliwi ushin
yag`niy ,
yag`niy
boliwi kerek. Demek, bolatug`in sheshimlerin tabiw kerek.
Berilgen ten`leme to`mendegishe sheshiledi:


Endi tabilg`an sheshimlerdin` berilgen ten`lemeni qanaatlandiriwin tekseremiz:
a) bo`lgan jag`dayda .
b) bo`lgan jag`dayda .
Demek, berilgen ten`lemenin` shechimi boladi: