Huquqlar toʼgʼrisidagi bill

---

Ushbu kazusgaga javob yozishdan oldin kazusni yechishga qaratilgan 1791-
yilga AQSH dagi "Huquqlar toʼgʼrisidagi bill" ning oʻsha davrida ijtimoiy va 
siyosiy hayotdagi ahamiyati haqida qisqacha aytib oʻtsam. Ushbu bill yaʼni 
qonun moddalari 1787-yil 17-sentyabrda qabul qilingan Amerika 
Konstitutsiyasiga kiritilgan oʻzgartirishlar hisoblanadi.Bu oʻzgartirishlar 
Amerika konstitutsiyasii tarixidagi eng dastlabki oʻzgartirishlar hisoblanadi.
Bundan maqsad nima edi? 
"Huquqlar to'g'risidagi bill" bu 1789-yil 25-sentyabrda AQSh Birinchi 
Kongressi tomonidan qabul qilingan qo'shma rezolyutsiyaning eng mashhur 
nomi. Qaror Konstitutsiyaga birinchi tuzatish to'plamini taklif etdi. 
1791-yil 15 -dekabrda 11ta shtatlarning ovozlari hisoblanganda, 12 ta 
tuzatishning faqat oxirgi 10 tasi ratifikatsiya qilinadi. Shunday qilib, so'z, 
matbuot, yig'ilishlar, petitsiyalar erkinligini va adolatli va tezkor sud 
muhokamasini o'tkazish huquqini belgilovchi ushbu qonun qabul qilindi. 
Ushbu davr ijtimoiy-siyosiy tuzumida bosh konstitutsiyada fuqarolarning 
huquqlari va erkinliklariga bagʻishlangan maxsus moddalar yoki boʼlimlar yoq 
edi. Bunga nisbatan demokratik kayfiyatdagi tabaqalarning juda katta noroziligi 
kelib chiqqan edi. Demokratik elementlarning tazyiq ostida esa D.E.Medison 
tomonidan yuqoridagi qoʻshimchanarni nazarda tutuvchi qonun qabul qilindi va 
ushbu oʻzgartirilishlar aytib oʻtkanizimizdek 2 yildan soʻng boshqa shtatlar 
tomonidan ratifikatsiya qilinib, kuchga kirdi. "Huquqlar toʻgʻrisidagi bill" deb 
nom olgan bu qoʻshimchalar AQSH demokratik hayotida juda katta ahamiyat 
kasb etdi. 
"[A] bill of rights is what the people are entitled 
to against every government on earth, general or particular, and what no just 
government should refuse
1
."
- Thomas Jefferson, December 20, 1787
Konstitutsiyaga kiritilgan tuzatishlarning yettitasi (1; 2; 4; 5; 6; 7; 8;) oʻzida 
fuqarolarning siyosiy va shaxsiy huquqlarini ta'minlashga qaratilgan. Bunda 
ushbu oʻzgartirilishlar quyidagi mazmunda tasniflanadi: 
1
 
https://www.aclu.org/other/bill-rights-brief-history
 

---

1-Amendment (tuzatish)- diniy eʼtiqod erkinligi, soʻz erkinligi va matbuot 
erkinligi, tinch yigʻilishlar oʻtkazish huquqi; 
2- Amendment(tuzatish)- xaqlning qurol saqlashi va koʻtarib yurishi toʻgʻrisida; 
4- Amendment(tuzatish)- qasamxoʻrlar sudi, va protsessual kafolatlar, xususiy 
mulkchilik; 
5-Amendment(tuzatish)- shaxs turar joyi va mulk huquqi 
6-7-8-Amendsments(tuzatishlar)-protsessual prinsiplar va kafolatlar, fuqarolik 
va jinoiy ishlar, sud jarayonlar. 
Medison ushbu billni yaratishda bir necha qonun manbaiga tayanadi.
Misol uchun oʻsha 1215-yildagi Magna Carta ( Buyuk ozodlik xartiyasi) va 
1776- yilgi Virginiya deklaratsiyasi. 
Hozirgi kazusga javob ham "Huquqlar toʻgʻrisidagi bill" da oʻz aksini topgan. 
Bunda ushbu qoʻshimchalar toʻplamining oltinchi moddasi shunday keltirilgan; 
In all criminal prosecutions, the accused shall enjoy the right to a speedy and 
public trial, by an impartial jury of the State and district wherein the crime 
shall have been committed, which district shall have been previously 
ascertained by law, and to be informed of the nature and cause of the 
accusation; to be confronted with the witnesses against him; to have 
compulsory process for obtaining witnesses in his favor, and to have the 
Assistance of Counsel for his defence
2
. 
 
Ushbu oltinchi oʻzgartirilishda fuqarolarning bevosita sud jarayonida 
foydalanish mumkin boʻlgan huquqlari va sud protsessi haqida soʻz ketadi. 
Kazusdagi asosiy muammo sifatida ayblanuvchining unga qarshi guvohlik 
bergan shaxs bilan yuzlashtirilish huquqini mavjud yoki mavjud emasligini 
belgilab olishimiz mumkin.
2
 
https://www.billofrightsinstitute.org/primary-sources/bill-of-rights
 

---

Bunda sud organining ayblanuvchini ushbu huquqdan cheklashga haqqi bormi 
yoki yoʻq. Aynan shu holat yuzasidan 6-Amendsment (tuzatish)dagi quyidagi 
jumlalarni jamlab olamiz: